Η ζωή έχει τις δυσκολίες της. Όταν έρχονται αντιμέτωποι με φόβους, κρίσεις και δοκιμασίες, μερικοί Βουδιστές ζητούν βοήθεια από την Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα [Bodhisattva Avalokiteshvara]. Η Αβαλοκιτεσβάρα ανταποκρίνεται άμεσα απαλλάσσοντάς τους από τον φόβο, σύμφωνα με το Κεφάλαιο 12 της Βουδιστικής γραφής γνωστής ως Σούτρα του Λωτού.
Στο ίδιο κεφάλαιο αναφέρεται:
«Με γλυκιά δροσιά και βροχή που ρίχνει από Ντάρμα
Σβήνει τις φλόγες των βασάνων.»
Ως Ντάρμα εννοείται η διδασκαλία του Βούδα, η οποία κατά τους Βουδιστές είναι η παγκόσμια, αιώνια αλήθεια.
Στη Σούτρα του Λωτού αναφέρονται 33 διαφορετικές μορφές της Αβαλοκιτεσβάρα: αρσενικές και θηλυκές, ανθρώπινες και μη ανθρώπινες. Η Αβαλοκιτεσβάρα μπορούσε να είναι από θεός μέχρι κοινός θνητός, από βασιλιάς μέχρι ζητιάνος, από γέρος μέχρι νέος, ακόμα και ουράνιος δράκος και κάθε είδους πνεύμα. Η μορφή που παίρνει η Αβαλοκιτεσβάρα είναι πάντα η ιδανική για την εκάστοτε περίσταση και για την πνευματική ανάπτυξη του όντος που ζητά τη βοήθειά της. Η Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα είναι γνωστή ως η μποντισάτβα της απέραντης συμπόνιας και ελέους.
Οι Μποντισάτβες σαν την Αβαλοκιτεσβάρα βρίσκονται στη γη μόνο και μόνο για να προσφέρουν λύτρωση στα αισθανόμενα όντα από τον πόνο και τα βάσανα που έχουν όντας δέσμια στον κύκλο της γέννησης, της ζωής και του θανάτου – τον κύκλο που οι Βουδιστές ονομάζουν σαμσάρα. Όπως μια μητέρα ανιδιοτελώς βάζει τις ανάγκες των παιδιών της πριν από τις δικές της, έτσι και η μποντισάτβα δίνει προτεραιότητα στις ανάγκες κάθε αισθανόμενου όντος. Ως πνευματικό ον υψηλού επιπέδου, μια μποντισάτβα χρειάζεται να περάσει μέσα από μια μόνο ζωή για να φτάσει στο επίπεδο ενός ανώτατου Βούδα. Στη διάρκεια αυτής της ζωής, η μποντισάτβα ορκίζεται να φτάσει στην φώτιση (πνευματική αφύπνιση) με σκοπό να βοηθά τους άλλους, μια ανιδιοτελής πράξη που οι Βουδιστές αποκαλούν μποντισίτα [bodhicitta].
Οι Βουδιστές πιστεύουν πως θα λάβουν τις ευλογίες και την προστασία των μποντισάτβα με την απαγγελία μάντρα [mantras] και με προσφορές προς αυτές στους ναούς.
Το όνομα της Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα αλλάζει από χώρα σε χώρα, αλλά όλα τα ονόματα αντιπροσωπεύουν την ίδια θεότητα. Αρκετοί μπορεί να γνωρίζουν το κινεζικό όνομα Γκουανγίν [Guanyin]. Στην Κορέα, το όνομα της Αβαλοκιτεσβάρα είναι Γκουανέουμ [Gwaneum].
Ένα κορεάτικο άγαλμα του 13ου αιώνα της Γκουανέουμ
Αυτή τη περίοδο, ένα σπάνιο αγαλματίδιο της Γκουανέουμ εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Σμιθσόνιαν [Smithsonian’s National Museum of Asian Art]. Η λατρευτική φιγούρα είναι δάνειο από το Εθνικό Μουσείο της Κορέας, στη Σεούλ, και μπορείτε να τη δείτε στην έκθεση «Ιερή Αφιέρωση: ένα Κορεάτικο Βουδιστικό αριστούργημα» [“Sacred Dedication: A Korean Buddhist Masterpiece”] στην Freer Gallery of Art και στην Arthur M. Sackler Gallery.
Το άγαλμα της Γκουανέουμ θεωρείται ότι κατασκευάστηκε για έναν ναό γύρω στα 1220-1285, στην ύστερη περίοδο Γκοριέο της Κορέας (918-1392).
Το άγαλμα της Γκουανέουμ θεωρείται ότι κατασκευάστηκε για έναν ναό γύρω στα 1220-1285, στην ύστερη περίοδο Γκοριέο της Κορέας (918-1392).
Χρυσωμένη από την κορυφή μέχρι τα νύχια, η ξύλινη Γκουανέουμ έχει σκαλίσματα, είναι τυλιγμένη με κοσμήματα και ένα απλό, μεταξωτό φόρεμα, και στο κεφάλι φέρει μια εντυπωσιακή μεταλλική κορώνα περίτεχνα στολισμένη με λουλούδια λωτού, φλόγες με πολύτιμους λίθους και ξύλινες, κυματιστές κορδέλες. Ο πολύτιμος λίθος στο τρίτο μάτι της Γκουανέουμ, ανάμεσα και λίγο ψηλότερα από τα φρύδια της, υποδηλώνει κάποιον που βλέπει ενορατικά, δηλαδή που μπορεί να δει πέρα από το φυσικό επίπεδο.
Κάθεται σχεδόν νωχελικά, με το αριστερό της πόδι προτεταμένο προς το μέρος μας και το δεξί λυγισμένο, σηκωμένο στο ύψος του γοφού και προτεταμένο ελαφρά στο πλάι της: μια στάση που ονομάζεται ραγιαλιλασάνα [rajalilasana] – η Σανσκριτική λέξη για μια στάση βασιλικής χαλάρωσης.
Όχι μόνο είναι η παλαιότερη επιχρυσωμένη ξύλινη φιγούρα σε μη επίσημη στάση που γνωρίζουμε, αλλά φορά και κορώνα. Είναι εξαιρετικά σπάνιο να βρεθεί άγαλμα μποντισάτβα μαζί με κορώνα.
«Η Αβαλοκιτεσβάρα της Σελήνης του Νερού», 14ος αιώνας
Για να καταλάβουν καλύτερα την φιγούρα της Γκουανέουμ, η γκαλερί Φρέερ [Freer Gallery] προσκαλεί τους επισκέπτες να κοιτάξουν τον πίνακα «Η Αβαλοκιτεσβάρα της Σελήνης του Νερού» [“Water-Moon Avalokiteshvara”] που υπάρχει στη συλλογή της. Παρόλο που το αγαλματίδιο είναι κατασκευασμένο περίπου έναν αιώνα πριν από τη ζωγραφιά της κρεμαστής περγαμηνής, η σύγκριση των δύο έργων τέχνης της περιόδου Γκοριέο μας βοηθά.
Στον πίνακα, η μποντισάτβα βοηθά τον Σουντάνα [Sydhana], έναν νεαρό προσκυνητή, που φαίνεται κάτω αριστερά στην εικόνα. Η σκηνή προέρχεται από την «Είσοδο στο Βασίλειο της Πραγματικότητας» από τη Σούτρα του Στεφανιού των Λουλουδιών, όπου ο Σουντάνα συναντά την Αβαλοκιτεσβάρα ως μια από τους 53 δασκάλους που η Μποντισάτβα Μανιούσρι του είχε πει να βρει στο μονοπάτι του προς τη φώτιση.
Στον πίνακα, η Αβαλοκιτεσβάρα είναι στολισμένη με κοσμήματα παρόμοια με αυτά που φορά η ξύλινη Γκουανέουμ, αλλά στην περγαμηνή ο Βούδας Αμιτάμπα είναι καθαρά ζωγραφισμένος στην κορώνα της Αβαλοκιτεσβάρα, μια λεπτομέρεια που λείπει από το αγαλματίδιο. Στην επίχρυση Γκουανέουμ, υπάρχει ένα κενό σημείο εκεί όπου, καθώς πιστεύεται, πρέπει να βρισκόταν ο Βούδας, σε ξεχωριστή μεταλλική πλάκα.
Η μποντισάτβα στον πίνακα κρατά ένα κομπολόι από κρυστάλλινες χάντρες στο δεξί της χέρι, οδηγώντας τους μελετητές να σχηματίσουν την άποψη ότι ίσως και η ξύλινη φιγούρα κρατούσε κάτι ανάλογο κάποτε. Γύρω από το κεφάλι της υπάρχει ένα φωτοστέφανο, και γύρω από το φωτοστέφανο υπάρχει ένα οβάλ σχήμα, το μαντόρλα [mandorla], και τα δύο σύμβολα θεϊκότητας. Πιθανόν να υπήρχαν κάποτε και στην ξύλινη φιγούρα.
Η Αβαλοκιτεσβάρα απεικονίζεται καθισμένη στη βραχώδη προεξοχή του ουράνιου σπιτιού της στο όρος Ποταλάκα, το οποίο κάποιοι πιστεύουν πως μπορεί να είναι ένα νησί στη Δυτική Ινδία. Αν η ονομασία σας ακούγεται οικεία, είναι γιατί το σπίτι του Δαλάι Λάμα στο Θιβέτ, το Παλάτι Πόταλα, έχει πάρει την ονομασία του από το όρος Ποταλάκα.. Οι Θιβετανοί Βουδιστές πιστεύουν πως κάθε Δαλάι Λάμα είναι μετενσάρκωση της Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα.
Καθαγίαση εναντίον περιέργειας
Η έκθεση παρουσιάζει και εκτενή έρευνα που έκανε το Εθνικό Μουσείο της Κορέας γύρω από το αγαλματίδιο, περιλαμβάνοντας τον τρόπο κατασκευής της φιγούρας και τα αναθηματικά αντικείμενα που βρέθηκαν εντός του.
Οι Βουδιστές πραγματοποιούν τελετές καθαγίασης, με τις οποίες πιστεύουν ότι προσκαλούν το πνεύμα ενός φωτισμένου όντος να έρθει στη φιγούρα που του αφιερώνεται.
Μέσα στη φιγούρα της Γκουανέουμ υπάρχουν δυο ομάδες αντικειμένων: η μια ομάδα χρονολογείται από τον καιρό κατασκευής της φιγούρας τον 13ο αιώνα, και η άλλη ομάδα περίπου 200 χρόνια μετά. Τα αντικείμενα αυτά είναι Βουδιστικά κείμενα, τυπωμένα με ξύλινους χαρακτήρες, στα Σανσκριτικά, καθώς και αντικείμενα που συμβολίζουν τη Βουδιστική αντίληψη για το σύμπαν.
Μερικά από τα αφιερώματα αυτά δεν είναι ολόκληρα. Ίσως σκόπιμα αφαιρέθηκε μέρος τους ώστε να προστατευθούν θεϊκά μυστικά, όταν η φιγούρα είχε απομακρυνθεί από τον ναό και το λατρευτικό περιβάλλον.
Καθώς η καθαγίαση είναι μια πολύ ιερή και κατανυκτική τελετή, η έκθεση αυτών των αντικειμένων έξω από το σεπτό τους πλαίσιο σαν να υπονομεύει τον στόχο της έκθεσης να παρουσιάσει το πώς τιμούσαν κάποτε οι Βουδιστές την αγαπημένη τους Μποντισάτβα. Γιατί πολλοί Βουδιστές πιστεύουν, τώρα όπως και τότε, στην ικανότητα της Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα να ανακουφίζει τα βάσανα. Όπως διαβάζουμε στη Σούτρα του Λωτού:
«Για αυτούς που ακούν το όνομά της ή τη βλέπουν,
Και αδιάκοπα έχουν το όνομα στο νου τους,
Τα βάσανα μπορεί να εξαλείψει από κάθε διάσταση της ύπαρξης.»
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση “Sacred Dedication: A Korean Buddhist Masterpiece”, που πραγματοποιείται από τις 22 Μαρτίου στις Freer Gallery of Art και Arthur M. Sackler Gallery στο Smithsonian’s National Museum of Asian Art, Washington D.C., επισκεφθείτε το Asia.Si.edu
Μετάφραση και επιμέλεια κειμένου: Αλία Ζάε
