Τρίτη, 19 Μαρ, 2024
Κοντινό του πορτρέτου του Λέων Τολστόι, 1882, από τον Νικολάι Γκε. (Δημόσιος τομέας)

Εκφραστές της αλήθειας: Λέων Τολστόι, ερωτευμένος με την αλήθεια

«Ο ήρωας της ιστορίας μου, την οποία αγαπώ με όλη τη δύναμη της ψυχής μου, που είναι, ήταν και θα είναι πάντα όμορφη… είναι η αλήθεια». Αυτά είναι τα λόγια του Τολστόι στο ξεκίνημα της δημιουργικής του ζωής. Στο νεκροκρέβατό του, η τελευταία του ημιτελής πρόταση άρχιζε με τη λέξη «Αλήθεια».

Να εκφράζεις την αλήθεια για την ψυχή του ανθρώπου, να εκφράζεις τα μυστικά εκείνα, που δεν μπορούν να περιγραφούν με συνηθισμένες λέξεις, είναι, κατά την άποψή του, το έργο και ο μοναδικός σκοπός της τέχνης. «Η τέχνη δεν είναι ευχαρίστηση, παρηγοριά ή διασκέδαση• η τέχνη είναι σοβαρό ζήτημα. Μόνο μέσω της επιρροής της τέχνης θα επιτευχθεί η ειρηνική συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και θα παραμεριστεί όλη η βία».

Πορτρέτο του Λέων Τολστόι, 1887, από την Ilya Repin. Λάδι σε καμβά. Γκαλερί Tretyakov, Μόσχα. (Δημόσιος τομέας)

 

Ορισμένοι αναγνώστες μπορεί να εκπλαγούν όταν μάθουν ότι από όλες τις μορφές τέχνης, ο μεγάλος Λέων Τολστόι, ο μεγάλος άνθρωπος των γραμμάτων, η μουσική ήταν αυτή που τον συγκινούσε περισσότερο. Ο γιος του ο Σεργκέ, συνθέτης, είχε πει ότι κανένας άνθρωπος απ’ όσους είχε γνωρίσει δεν επηρεάστηκε τόσο βαθιά από τη μουσική όσο ο πατέρας του. Αξιόλογοι άνθρωποι των τεχνών και όχι μόνο ήταν μάρτυρες της επίδρασης που είχε η μουσική πάνω του. Ο σπουδαίος Ρώσος βαθύφωνος Φιοντόρ Τσαλιάπιν ανακάλεσε τη στιγμή που όταν ήρθε να τραγουδήσει για τον Τολστόι, η Σοφία Τολστόγια τον πήγε λίγο πιο πέρα λέγοντάς του: «Ίσως την ώρα που τραγουδάτε, ο σύζυγός μου να δακρύσει. Παρακαλώ προσπαθήστε να μην δώσετε σημασία, καθώς θα αισθανόταν τρομερά ντροπιασμένος». Ο Τσαϊκόφσκι σημειώνει επίσης στο ημερολόγιό του: «Ίσως ποτέ στη ζωή μου δεν έχω υπάρξει τόσο ικανοποιημένος και η δημιουργική μου φιλοδοξία τόσο συγκινημένη όσο όταν ο Λ.Ν. Τολστόι, καθισμένος δίπλα μου και ενώ άκουγε το αντάντε του πρώτου μου κουαρτέτου εγχόρδων, έβαλε τα κλάματα.

Ένα διαφημιστικό στιγμιότυπο του μεγάλου Ρώσου βαθύφωνου Φιοντόρ Τσαλιάπιν. (Δημόσιος τομέας)

 

Ο Τολστόι αναζητούσε την αλήθεια εντός του στα λογοτεχνικά του έργα: Πρέπει να γεννιούνται από μια επείγουσα ανάγκη, πρέπει να είναι απλά και απαλλαγμένα από κάθε ματαιοδοξία. Είχε καταφέρει να πείσει και άλλους για αυτό. Ο Τσαϊκόφσκι γράφει σε έναν φίλο: «Ο Τολστόι με έπεισε ότι οποιοσδήποτε καλλιτέχνης που δεν εργάζεται μέσα από μια εσωτερική ώθηση αλλά με μια έξυπνη ματιά πάνω στην επίδραση [πλάγια του Τσαϊκόφσκι] και που χρησιμοποιεί τα ταλέντα του με την ιδέα της ευχαρίστησης του κοινού με κάθε μέσο και με όποιο κόστος δεν είναι αληθινός καλλιτέχνης».

Pyotr Ilyich Tchaikovsky, γύρω στο 1888. (Δημόσιος τομέας)

 

Ο Τολστόι είχε συμβουλέψει τον νεαρό Λεωνίδ Αντρέγιεφ ότι «η απλότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση του όμορφου» και υπέδειξε στον σπουδαίο και περήφανο Μπερνάρντ Σο: «Διακρίνω στο βιβλίο σας την επιθυμία να προκαλέσετε την έκπληξη και το ξάφνιασμα του αναγνώστη μέσα από το μεγάλο ταλέντο και την ευφυϊα σας. Αυτό όμως αποσπά την προσοχή του αναγνώστη από το θέμα με αποτέλεσμα να επικεντρώνεται στη δική σας λαμπρότητα».

Για τον Τολστόι, η τέχνη ήταν ζήτημα ηθικής. Θεωρούσε ότι τα έργα, τα μυθιστορήματα, οι πίνακες ζωγραφικής, οι όπερες, που δημιουργήθηκαν αποκλειστικά για ψυχαγωγία και κέρδος, είναι πλαστά και ανήθικα, ουσιαστικά μια μορφή πορνείας. «Όσο τρομερό κι αν είναι να το λέμε, το μεγαλύτερο μέρος της τέχνης της εποχής μας είναι πορνεία: Μπορεί πάντα να είναι διαθέσιμη σύμφωνα με τις απαιτήσεις της αγοράς. Σαν πόρνη πρέπει να είναι διακοσμημένη. Απαντά μόνο στο κέρδος. Διαφθείρει, αποσπά την προσοχή, διαλύει και αποδυναμώνει τις πνευματικές δυνάμεις κάποιου», γράφει στο «What Is Art».

Αλλά ποια να είναι άραγε αυτή η αλήθεια που ο Τολστόι τόσο αγαπά και βρίσκει τόσο όμορφη; Η ουσία της, φυσικά, παραμένει ένα μυστήριο, που μπορεί κανείς να διακρίνει «μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη», αλλά ακόμη κι έτσι, υπάρχουν πολλά ακόμη να ειδωθούν, πολλά να μας γεννήσουν συλλογισμούς. Ανακαλύπτουμε τις πτυχές της στη φαντασία του Τολστόι, στα δοκίμια, τα ημερολόγια και τις επιστολές του.

Για παράδειγμα, διαπιστώνουμε πόσο λίγα γνωρίζουμε: Ο Πιέρ, ήρωας του «Πολέμος και Ειρήνη», σχολιάζει, «Το μόνο πράγμα που ξέρω είναι ότι ο άνθρωπος ένα πράγμα δεν μπορεί να γνωρίσει: και αυτό είναι την κορυφή της σοφίας». Ανακαλύπτουμε ότι η αγάπη είναι πολύπλευρη: η Άννα Καρενίνα, πριν από την τραγική της σχέση με τον Βρόνσκι, όταν ρωτήθηκε από παλιούς φίλους «Λοιπόν, Άννα, τι πιστεύεις για την αγάπη;» απαντάει, «Υπάρχουν τόσα πολλά είδη αγάπης όσο και ανθρώπινες καρδιές». Βρίσκουμε μια εξήγηση για την σκληρότητα του ανθρώπου απέναντι στον αδερφό του: Λόγω άγνοιας και εξαναγκασμού, είμαστε τυφλοί απέναντι στο γεγονός ότι κάθε ανθρώπινη ζωή και κάθε ανθρώπινη ψυχή είναι πολύτιμη – ιερή πέρα από λέξεις – και είμαστε βίαιοι ο ένας στον άλλον μόνο εξ αγνοίας ή από εξαναγκασμό.

Αυτό το πορτρέτο μιας άγνωστης γυναίκας (ή “The Stranger”), του 1883, από τον Ivan Kramskoy, θεωρείται συχνά ότι ενσαρκώνει την ουσία της ηρωίδας του Τολστόι, Άννα Καρένινα. Γκαλερί Tretyakov, Μόσχα, Ρωσία. (Δημόσιος τομέας)

 

Σκέψεις όπως αυτές έχουν διατυπωθεί και επαναδιατυπωθεί σε μια σειρά θαυμάσιων έργων – μέχρι το 50ο έτος του συγγραφέα. Τότε ήρθε η κρίση• ήταν μια πνευματική κρίση. Στην «Εξομολόγησή» του, ο Τολστόι περιγράφει τον βαθύ αγώνα του: «Επιθυμούσα με όλη μου την ψυχή να είμαι καλός. Κάθε φορά που εξέφραζα τις επιθυμίες της καρδιάς μου να είμαι ηθικά καλός, αντίκρυζα περιφρόνηση και γελοιοποίηση, αλλά μόλις παραδώθηκα σε χαμηλού επιπέδου πάθη, επαινέστηκα και ενθαρρύνθηκα. Η φιλοδοξία, η αγάπη για δύναμη, το κέρδος, η ασέλγεια, η υπερηφάνεια τα είχα σε μεγάλη εκτίμηση, και για χρόνια ζούσα για αυτά, για χρόνια μέχρι που η ζωή μου έφτασε σε ένα τέλμα. Η ζωή έμοιαζε δίχως νόημα και σκεφτόμουν την αυτοκτονία».

Τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι όλες οι αλήθειες για τις οποίες είχε τόσο ειλικρινά γράψει και πίστευε δεν ήταν απλώς θεωρίες, αφηρημένες έννοιες. Έπρεπε  να τις ζήσει. Ήταν πράγματι αληθινές, πιο αληθινές, πιο ανθεκτικές από την ίδια του τη ζωή ή τις ζωές άλλων, που πεθαίνουν και ξεχνιούνται.

Καθώς άρχισε να ζει σύμφωνα με τα ιδανικά του, η πνευματική του ζωή και η κοσμοθεωρία του επεκτάθηκαν. Σταμάτησε να δέχεται χρήματα για τη συγγραφή των έργων του και άρχισε να γράφει λιγότερα μυθιστορήματα, στρέφοντας τον ενδιαφέρον του σε φιλοσοφικά και θρησκευτικά ζητήματα. Ο κόσμος της διανόησης δεν το ενέκρινε. Δεν ενέκριναν τα θαυμάσια δοκίμια «Τι πρέπει να γίνει» ή «Η Βασιλεία του Θεού είναι μέσα σου». Ο Τουργκένεβ γράφει από το Παρίσι «Φίλτατε, επιστρέψτε στην λογοτεχνία!» Όποιο μυθιστόρημα κι αν έγραφε αντιμετώπισε έντονη κριτική, αν και στο σπουδαίο μυθιστόρημά του «Ανάσταση» και στα λίγα διηγήματά του εκείνης της περιόδου βρίσκει κανείς μια εκθαμβωτική σαφήνεια και λιτότητα.

Η αλήθεια πάντα παρέμεινε ο ήρωας των ιστοριών του. Καλά πλέον, στη νέα του ζωή, ο Τολστόι δημοσίευσε το «Από τι ζουν οι άνθρωποι», γραμμένο σύμφωνα με την παλιά λαϊκή παράδοση.

Μια απεικόνιση του H.R. Millar για την έκδοση 1885-1889 του Τολστόι «What Men Live By», Walter Scott Publishers. (Μέσα έξω)

 

Ο Θεός στέλνει έναν άγγελο σε ένα μικρό ρωσικό χωριό για να μάθει τρεις αλήθειες για την ανθρωπότητα. Είναι οι αλήθειες τις οποίες ο Τολστόι, κατά τη διάρκεια της μακράς ζωής του, κατέληξε να κατακτήσει:

«Τι κατοικεί μέσα στον άνθρωπο» – «Αγάπη».

«Τι δεν δίνεται στον άνθρωπο» – «Δεν δίνεται στον άνθρωπο το να ξέρει τις ανάγκες του».

«Από τι ζουν οι άνθρωποι» – «Τον Θεό στις καρδιές μας».

Ο Raymond Beegle έχει παίξει ως συνεργάτης πιανίστας στις μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρώπης και της Νότιας Αμερικής, έχει γράψει για τους The Opera Quarterly, Classical Voice, Fanfare Magazine, Classic Record Collector (UK) και το New York Observer, και έχει δουλέψει ως διδακτικό προσωπικό στη σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης – Stony Brook, της Μουσικής Ακαδημίας της Δύσης και του Αμερικανικού Ινστιτούτου Μουσικών Σπουδών στο Γκρατς της Αυστρίας. Διδάσκει στο τμήμα μουσικής δωματίου της Μουσικής Σχολής του Μανχάταν τα τελευταία 28 χρόνια.

Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece

Πως μπορείτε να μας βοηθήσετε ώστε να συνεχίσουμε να σας κρατάμε ενημερωμένους

Ποιος είναι ο λόγος που χρειαζόμαστε την βοήθειά σας για την χρηματοδότηση του ερευνητικού ρεπορτάζ μας; Επειδή είμαστε ένας ανεξάρτητος οργανισμός ειδήσεων που δεν επηρεάζεται από καμία κυβέρνηση, εταιρεία ή πολιτικό κόμμα. Από την ημέρα που ξεκινήσαμε, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με προσπάθειες αποσιώπησης της αλήθειας κυρίως από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Αλλά δεν θα λυγίσουμε. Η ελληνική έκδοση της Epoch Times βασίζεται ολοκληρωτικά στις γενναιόδωρες συνεισφορές σας για να διατηρήσει την παραδοσιακή δημοσιογραφία ζωντανή και υγιή στην Ελληνική γλώσσα. Μαζί, μπορούμε να συνεχίσουμε να διαδίδουμε την αλήθεια.

Σχολιάστε