Αυστηρότερο πλαίσιο για τους πλοιοκτήτες που θα θελήσουν να διαλύσουν παλιά πλοία θέτει ο Διεθνής Κανονισμός για την ορθή περιβαλλοντικά ανακύκλωση πλοίων (σύμβαση του Χονγκ Κονγκ), ενώ την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επικαιροποιεί τον ευρωπαϊκό κατάλογο μονάδων ανακύκλωσης.
Επισημαίνεται ότι όλα τα μεγάλα ποντοπόρα πλοία που πλέουν υπό σημαία κράτους-μέλους της ΕΕ υποχρεούνται να χρησιμοποιούν τον ευρωπαϊκό κατάλογο μονάδων ανακύκλωσης πλοίων, καθώς και να πληρούν ορισμένες απαιτήσεις ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας.
Ο κατάλογος περιλαμβάνει 43 μονάδες ανακύκλωσης πλοίων, μεταξύ των οποίων 21 ναυπηγεία στην ΕΕ, επτά στη Νορβηγία, 11 στην Τουρκία, τρία στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο ευρωπαϊκός κατάλογος καταρτίστηκε για πρώτη φορά στις 19 Δεκεμβρίου 2016 και συνήθως επικαιροποιείται δύο φορές τον χρόνο.
Τα πλοία που δεν φέρουν σημαία κράτους της ΕΕ θα μπορούν να ανακυκλώνονται μόνο σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης πλοίων που έχει εγκριθεί από τις εθνικές αρχές της σημαίας κράτους που φέρουν. Επίσης, πλοία που πλέουν υπό σημαία κράτους που δεν έχει επικυρώσει τη διεθνή σύμβαση ορθής ανακύκλωσης HKC, πρέπει να διαθέτουν δήλωση ετοιμότητας πριν από την ανακύκλωση σε εγκατάσταση μέρους της σύμβασης.
Σημειώνεται ότι τη Διεθνή Σύμβαση του Χονγκ Κονγκ έχουν επικυρώσει, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2024, είκοσι τέσσερεις (24) χώρες.
Ο κανονισμός
Η Διεθνής Σύμβαση του Χονγκ Κονγκ (HKC) είναι παγκόσμιος κανονισμός που εκπονήθηκε από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό ΙΜΟ. Ωστόσο η ΕΕ, εν όψει της εφαρμογής του κανονισμού, δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του.
Στόχος του κανονισμού είναι η πρόληψη, η μείωση, η ελαχιστοποίηση και, στο μέτρο του εφικτού, η εξάλειψη ατυχημάτων, τραυματισμών και άλλων δυσμενών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον που οφείλονται στην ανακύκλωση πλοίων.
Με τον συγκεκριμένο κανονισμό επιδιώκεται επίσης η ενίσχυση της ασφάλειας και η προστασία της ανθρώπινης υγείας και του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Ένωσης, κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός πλοίου, και τίθενται κανόνες ώστε τα επικίνδυνα υλικά από την ανακύκλωση του πλοίου να υπόκεινται σε διαχείριση φιλική προς το περιβάλλον.
Κάθε πλοίο θα πρέπει να φέρει κατάλογο επικίνδυνων υλικών, στον οποίο θα πρέπει να προσδιορίζεται και το πώς περιλαμβάνονται στη δομική κατασκευή ή στον εξοπλισμό του πλοίου, το σημείο στο οποίο βρίσκονται και, κατά προσέγγιση, οι ποσότητές τους.
Ο κατάλογος θα πρέπει να περιλαμβάνει τις επικίνδυνες ουσίες που υπάρχουν στη δομική κατασκευή ή τον εξοπλισμό του πλοίου, συνοδευόμενες από ένδειξη του σημείου στο οποίο βρίσκονται και, κατά προσέγγιση, των ποσοτήτων τους, καθώς επίσης τα απόβλητα που υπάρχουν στο σκάφος, τα οποία προέκυψαν κατά τη δραστηριότητά του, και τον κατάλογο των εφοδίων που υπάρχουν στο πλοίο.
Κατά την προετοιμασία ενός πλοίου για ανακύκλωση, οι πλοιοκτήτες παρέχουν στον φορέα εκμετάλλευσης της μονάδας ανακύκλωσης όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με το πλοίο και την κατάρτιση του σχεδίου ανακύκλωσης, ενώ κοινοποιούν εγγράφως στην αρμόδια υπηρεσία, εμπρόθεσμα, την πρόθεσή τους για ‘κατεδάφιση’ του πλοίου σε συγκεκριμένη μονάδα που περιλαμβάνεται στον ευρωπαϊκό κατάλογο.
Στην περίπτωση πλοίων που θεωρούνται επικίνδυνα απόβλητα και βρίσκονται σε περιοχή υπό την εθνική δικαιοδοσία κράτους-μέλους, εξάγονται μόνο στις μονάδες που περιλαμβάνονται στον ευρωπαϊκό κατάλογο .
Ο συγκεκριμένος κανονισμός δεν εφαρμόζεται σε πλοία που φέρουν σημαία τρίτης χώρας, πολεμικά πλοία, βοηθητικά πλοία ή άλλα πλοία των οποίων ιδιοκτήτης ή φορέας εκμετάλλευσης είναι ένα κράτος και τα οποία σήμερα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την παροχή μη εμπορικών, δημόσιων υπηρεσιών, και σε πλοία χωρητικότητας κάτω των 500 τόνων (gross tonnage -GΤ)
Ατυχήματα
Η διαδικασία ανακύκλωσης πλοίων έχει θεωρηθεί ως βασικός συντελεστής της κυκλικής οικονομίας, ωστόσο ένα από τα πιο φλέγοντα ζητήματα επικεντρώνεται στην ασφάλεια στον χώρο εργασίας.
Σύμφωνα με τη βελγική ΜΚΟ Shipbreaking Platform, παρά τις συνεχιζόμενες ανησυχίες για τις μη ασφαλείς και περιβαλλοντικά επιβλαβείς πρακτικές διάλυσης πλοίων, το 2024 το 80% της παγκόσμιας χωρητικότητας πλοίων διαλύθηκαν σε υποβαθμισμένες συνθήκες, στις παραλίες της Νότιας Ασίας.
Συγκεκριμένα, από τα 409 πλοία που διαλύθηκαν παγκοσμίως το 2024, τα 255 κατέληξαν σε ναυπηγεία της Νότιας Ασίας.
Παρά τις σοβαρές συνέπειες για τους εργαζόμενους, με εννέα ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους και άλλους 45 να τραυματίζονται, για τις τοπικές κοινότητες και τα ευάλωτα παράκτια οικοσυστήματα, το Μπαγκλαντές παραμένει η πρώτη επιλογή της ναυτιλιακής βιομηχανίας για τη διάλυση, ακολουθούμενη από την Ινδία και το Πακιστάν, επισημαίνει η ΜΚΟ.
