Την τρισδιάστατη δομή της ατμόσφαιρας ενός πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα χαρτογράφησαν για πρώτη φορά οι αστρονόμοι κοιτώντας μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη. Η ανακάλυψη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, ανοίγει την πόρτα για λεπτομερείς μελέτες του καιρού άλλων πλανητών.
Πρόκειται για τον πλανήτη WASP-121b (γνωστό και ως Tylos), που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 900 ετών φωτός, στον αστερισμό Πρύμνη (Puppis). Είναι ένας εξαιρετικά θερμός γίγαντας αερίων που περιφέρεται γύρω από το άστρο που τον φιλοξενεί. Η μία πλευρά του πλανήτη είναι καυτή, καθώς είναι πάντα στραμμένη προς το άστρο, ενώ η άλλη πολύ πιο δροσερή.
Συνδυάζοντας και τις τέσσερεις τηλεσκοπικές μονάδες του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) οι επιστήμονες βρήκαν ισχυρούς ανέμους που μεταφέρουν χημικά στοιχεία, όπως σίδηρος και τιτάνιο, δημιουργώντας περίπλοκα καιρικά μοτίβα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Ένας αεροχείμαρρος (jet stream) περιστρέφει το υλικό γύρω από τον ισημερινό του πλανήτη. Το ρεύμα αυτό εκτείνεται στον μισό πλανήτη, αποκτά ταχύτητα και αναστατώνει βίαια την ατμόσφαιρα ψηλά στην ατμόσφαιρα, καθώς διασχίζει τη θερμή πλευρά του πλανήτη. Μια ξεχωριστή ροή σε χαμηλότερα επίπεδα της ατμόσφαιρας μετακινεί αέριο από τη θερμή πλευρά προς την ψυχρότερη. Αυτό το είδος κλίματος δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στο παρελθόν σε κανέναν πλανήτη.
Σε συνοδευτική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Astronomy and Astrophysics», οι ερευνητές περιγράφουν ότι εντόπισαν την παρουσία τιτανίου ακριβώς κάτω από τον αεροχείμαρρο. Το εύρημα αυτό αποτέλεσε έκπληξη για εκείνους, καθώς προηγούμενες παρατηρήσεις του πλανήτη είχαν δείξει ότι το στοιχείο αυτό απουσίαζε, ενδεχομένως επειδή είναι κρυμμένο βαθιά στην ατμόσφαιρα.
Είναι η πρώτη φορά που οι αστρονόμοι είναι σε θέση να μελετήσουν την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος σε τέτοιο βάθος και λεπτομέρεια.
Μ. Κουζινοπούλου
