Στις 5 Απριλίου, η Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ θα γιόρταζε την 55η επέτειό της. Ωστόσο, οι χαρούμενοι εορτασμοί έδωσαν τη θέση τους στον φόβο και την ηττοπάθεια.
Ο Ρόνσον Τσαν, πρώην ρεπόρτερ του παλιού Stand News, είχε γίνει γνωστός κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών υπέρ της ελευθερίας και του συνασπισμού της δημοκρατίας (κίτρινος συνασπισμός), που λάμβαναν χώρα στο Χονγκ Κονγκ το 2019.
Ο Τσαν μετέδιδε ζωντανά στο Facebook τις συγκρούσεις της αστυνομίας του Χονγκ Κονγκ με τους διαδηλωτές, τις βιαιοπραγίες των πρώτων κατά των ανθρώπων που προσπαθούσαν να παρέχουν πρώτες βοήθειες στους δεύτερους, όπως και κατά του ιατρικού προσωπικού, αντιπροσώπων της δικαιοσύνης και δημοσιογράφων. Κατά τη διάρκεια του κινήματος ενάντια στις εκδόσεις [εγκληματιών], η αστυνομία του Χονγκ Κονγκ δέχτηκε δριμεία κριτική για τη σκληρότητα και τη βία που επέδειξε απέναντι στους διαδηλωτές ανεξαρτήτως ηλικίας και στους κοινωνικούς λειτουργούς που προσπαθούσαν να μεσολαβήσουν στις συγκρούσεις με τους διαδηλωτές.
Από τα δακρυγόνα μέχρι τα σπρέι πιπεριού, ο Τσαν κατέγραφε με την κάμερά του όλα τα άγρια συμβάντα, τα οποία ζούσε από πρώτο χέρι.
Από τότε, ο Τσαν είναι ο πρόεδρος της Ένωσης Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ. Αλλά όλα είχαν αλλάξει γι’ αυτόν.
Την 1η Απριλίου 2023, ο Τσαν απηύθυνε στα μέλη της Ένωσης μια επιστολή, όπου εξέφραζε τη λύπη του που δεν μπορούσαν να γιορτάσουν την 55η επέτειο της μαζί δημοσίως ούτε να οργανώσουν μια δράση δημόσιου χαρακτήρα, «για πολλούς λόγους».
Με αυτό εννοούσε πολιτικούς λόγους.
«Ειλικρινά φοβάμαι για την ελευθερία του Τύπου και το δύσκολο μέλλον που μας περιμένει, καθώς αρκετά από τα μέλη μας εγκαταλείπουν την προσπάθεια».
Στην επιστολή του Τσαν υπήρχαν λύπη, ανησυχία και απελπισία.
Χωρίς διάθεση
«Ούτε δείπνο ούτε συγχαρητήρια ούτε τούρτα». Ο Τσαν ξεκαθάρισε ότι δεν είχε καμία διάθεση για εορτασμούς, παρά το γεγονός ότι τα πράγματα έδειχναν να ομαλοποιούνται μετά από τους πολλούς μήνες συνεχόμενης καραντίνας.
Ποιος ήταν ο πραγματικός λόγος, όμως;
Όταν του ζητήθηκαν διευκρινίσεις από την Έποκ Τάιμς, απάντησε «Δεν τολμάω».
Δεν τολμά να οργανώσει εορταστικές εκδηλώσεις, έχοντας δει τι συνέβη στο Δημοκρατικό Κόμμα.
Η εκδίκηση των οπαδών του Κομμουνιστικού Κόμματος
Το Δημοκρατικό Κόμμα σχεδίαζε να οργανώσει ένα ανοιξιάτικο εορταστικό δείπνο μέσα στον Φεβρουάριο. Οι κρατήσεις τους όμως ακυρώθηκαν τρεις φορές την τελευταία στιγμή, από τρία διαφορετικά εστιατόρια που επικαλέσθηκαν και τα τρία «επείγουσες εργασίες συντήρησης», που τους εμπόδιζαν να λειτουργήσουν τον χώρο τη συγκεκριμένη βραδιά.
Αναφορές των μέσων ενημέρωσης εικάζουν ότι οπαδοί της κυβέρνησης άσκησαν πιέσεις στους ομίλους εστιατορίων, ώστε να αρνηθούν να φιλοξενήσουν το Δημοκρατικό Κόμμα.
Ο Τσαν υποπτεύθηκε ότι και το δείπνο της Ένωσης Δημοσιογράφων θα είχε παρόμοια τύχη για πολιτικούς λόγους.
Αλλά αυτή δεν ήταν η μοναδική του ανησυχία.
Αγωνιούσε επίσης για τους πρώην συναδέλφους και φίλους του, που δούλευαν κάποτε μαζί του στην πρώτη γραμμή των αντι-εκδοτικών διαδηλώσεων και οι οποίοι αντιμετώπιζαν κατηγορίες και ποινές φυλάκισης από τότε που άρχισε η δίκη του Νόμου Εθνικής Ασφάλειας, στην οποία εμπλέκονταν πρώην μέλη της Apple Daily (δημοφιλής εφημερίδα του Χονγκ Κονγκ, από το 1995 μέχρι το 2021).
Ο υποδιπλασιασμός του αριθμού των μελών της Δημοσιογραφικής Ένωσης και η συνεχής μείωση του ενδιαφέροντος του κόσμου για τις δράσεις της και τη μείωση των μελών της θύμιζαν στον Τσαν τον παλιό, …κακό καιρό.
Στην ακμή της, το 2019, η Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ αριθμούσε περί τα 900 μέλη. Στις αρχές του 2023, μόνον οι μισοί είχαν απομείνει.
Στην αγωνία του για τους συναδέλφους του και τη στενοχώρια του για την ελευθερία του Τύπου, προσετίθετο και η ανησυχία για την επιβίωση της Ένωσης.
Πού είναι οι δημοσιογράφοι του Χονγκ Κονγκ;
Η μείωση του αριθμού των μελών της Ένωσης οφείλεται αφ’ ενός στην έλλειψη ειδησεογραφικών πρακτορείων και αφ’ ετέρου στην αποδημία των επαγγελματιών του κλάδου σε άλλες χώρες.
Ο Τσαν είπε επίσης ότι ορισμένοι δημοσιογράφοι της Stand News και της Apple Daily – κλειστές και οι δύο τώρα – είχαν εγκαταλείψει ολωσδιόλου το επάγγελμα και είχαν στραφεί σε διαφορετικές επαγγελματικές δραστηριότητες.
Άγνωστα πρόσωπα
Τα πρόσωπα των δημοσιογράφων που εμφανίζονται στα δελτία ειδήσεων είναι όλα άγνωστα στον Τσαν. Κάποιοι από αυτούς μοιάζουν εντελώς καινούριοι.
Πιστεύει ότι ο πληθυσμός των εργαζομένων στην ενημέρωση έχει αλλάξει ριζικά.
«Η Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ δεν μπορεί να είναι πλήρης αν λείπει το ‘Χονγκ Κονγκ ή το ‘Δημοσιογράφων’», σχολιάζει ο Τσαν, που έτρεφε την ελπίδα ότι είχε καταφέρει, με τη δουλειά και τις ευθύνες που είχε αναλάβει η Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ τα τελευταία χρόνια, να δείξει στους συναδέλφους του ότι μόνο μέσω της Ένωσης μπορούσαν να διαφυλάξουν την ελευθερία του Τύπου και τα δικαιώματα και συμφέροντα των δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ.
Λέγοντας αυτό, παρακάλεσε όλους τους δημοσιογράφους να συνεχίσουν να ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον, ώστε να αντέξουν και να ξεπεράσουν τις δύσκολες αυτές μέρες.
Ο Νόμος Εθνικής Ασφάλειας πνίγει την ελευθερία του Τύπου
Ένας άλλος παράγοντας μείωσης των δημοσιογράφων, παρατήρησε ο Τσαν, είναι και οι μειώσεις στις εγγραφές νέων φοιτητών σε αυτό το Τμήμα.
Πολλοί, λέει, ανησυχούν για το κατά πόσο μια τέτοια καριέρα είναι ασφαλής και προσθέτει ότι «οι δυσκολίες των ειδήσεων και της δημιουργικής ελευθερίας αυξάνονται. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σατιρικά κόμικς, που έχουν επίσης στοχοποιηθεί πολιτικά και δέχονται επικρίσεις και επιθέσεις».
Το δημοσιογραφικό πεδίο απαιτεί θάρρος και ο Τσαν παραδέχεται ότι δεν μπορούν όλοι να αντέξουν την πίεση, πόσω μάλλον τις πιθανές νομικές συνέπειες.
Ο Νόμος Εθνικής Ασφάλειας είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ελευθερία του Τύπου
Η Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ ήταν κάποτε ένας οργανισμός με κύρος και έχαιρε σεβασμού. Στο ετήσιο δε δείπνο της παραβρισκόταν συνήθως και ο κυβερνήτης ή ο διευθύνων σύμβουλος του Χονγκ Κονγκ.
Τα πράγματα όμως άλλαξαν με τον Νόμο Εθνικής Ασφάλειας. Ξάφνου, ούτε η Ένωση ούτε οι απόψεις της ενδιέφεραν κανέναν.
Εκτός από τον Τσαν, ο πρώην πρόεδρος της Ένωσης Κλιφ Μπέιλ απηύθυνε και αυτός ένα μήνυμα στα μέλη της, με αφορμή την 55η επέτειό της.
Ο Μπέιλ δούλευε στη Ραδιοτηλεόραση του Χονγκ Κονγκ για 29 χρόνια, αρχικά στο πολιτικό ρεπορτάζ. Μεταξύ άλλων, είχε γράψει για τις σινο-βρετανικές διαπραγματεύσεις για το μέλλον του Χονγκ Κονγκ μετά από το 1997, για τις πολιτικές εξελίξεις και για πολλές εκλογές στο Χονγκ Κονγκ.
Θυμάται ότι στη δεκαετία του 1960, όταν πρωτοϊδρύθηκε η Ένωση, από τους πρωτεύοντες στόχους της ήταν η βελτίωση των μισθών και των συνθηκών εργασίας των δημοσιογράφων.
Το 1988 ήταν σημείο καμπής για την ελευθερία του Τύπου στο Χονγκ Κονγκ.
Το Άρθρο 27 του Βασικού Νομικού Κώδικα δηλώνει ότι η ελευθερία του Τύπου αποτελεί μέρος των θεμελιωδών δικαιωμάτων των κατοίκων του Χονγκ Κονγκ.
Αργότερα, το ενδιαφέρον της Ένωσης στράφηκε στην κατάργηση ή τροποποίηση ξεπερασμένων αποικιοκρατικών νόμων που μπορούσαν να περιορίσουν την ελευθερία του Τύπου. Στο τροποποιημένο Κυβερνητικό Διάταγμα για την Τηλεόραση, π.χ., είχε αφαιρεθεί οριστικά η συνθήκη που δικαιολογούσε παρέμβαση της κυβέρνησης, αν και παρέμεινε το έγκλημα της ανταρσίας.
Αυτό το τελευταίο χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα από την κινεζική κυβέρνηση για να προχωρήσει στη σύλληψη πολλών ρεπόρτερ, μαζί και της πρώην εκτελεστικής επιτροπής της Ένωσης.
Ο Μπέιλ επεσήμανε ότι, μετά από την αλλαγή διοίκησης του Χονγκ Κονγκ το 1997, «η κυβέρνηση Ειδικής Διοικητικής Περιοχής (ΕΔΠ ή SAR) φάνηκε να χάνει το ενδιαφέρον της για την προάσπιση της ελευθερίας του λόγου».
Αντιθέτως, μάλιστα, έδειχνε αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα περιοριστικά μέτρα, τα οποία άρχισε να θέτει σε εφαρμογή στο όνομα της προστασίας της ιδιωτικότητας.
Επιπλέον, πρόσθεσε ο Μπέιλ, το διάταγμα για τις ψευδείς ειδήσεις δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να διώκει οποιονδήποτε και να απαγορεύει οτιδήποτε δεν της αρέσει.
Ολοκληρώνοντας ο Μπέιλ την επιστολή του προς τα μέλη της Ένωσης Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ, εξέφρασε τη λύπη του για την πιθανότητα «μόνο οι οπαδοί του Πεκίνου και της κυβέρνησης να μπορούν να μιλούν και να δρουν. Αυτό θα ήταν ο θάνατος για κάθε ελευθερία έκφρασης στο Χονγκ Κονγκ».
Των Nie Law, Ying Cheung και Summer Lawson
Μετάφραση: Αλία Ζάε
