Μετάφραση: Αλία Ζάε
Πάντα αναλογιζόμουν τι σημαίνει να είναι κάποιος καλός άνθρωπος, και συχνά αναρωτιόμουν ποιες είναι οι νοοτροπίες που μας εμποδίζουν να είμαστε πραγματικά καλοί. Η υπερηφάνεια, ως μια από αυτές τις νοοτροπίες, πάντα μου ερχόταν στο μυαλό.
Ακόμα και οι καλές μας πράξεις μπορεί να έχουν για κίνητρο την επίδειξη. Συμπεριφερόμαστε «σωστά» όχι για λόγους αρχής αλλά για τον έπαινο των οικείων μας. Δεν κάνουμε κάτι για χάρη των άλλων, αλλά για να διατηρήσουμε την υπερηφάνεια μας.
Ένα κλασικό παράδειγμα για την υπερηφάνεια και την ύβρι είναι η ιστορία του Πύργου της Βαβέλ.
Ο Πύργος της Βαβέλ
Αναφορά στην ιστορία του Πύργου της Βαβέλ υπάρχει στο βιβλίο της Γένεσης, όπως και στην «Αγκαντάχ», κλασικό ραβινικό λογοτεχνικό έργο του Ιουδαϊσμού. Αυτά τα βιβλία μιλούν για μια εποχή όπου οι άνθρωποι ήταν εγκατεστημένοι στην πεδιάδα της Βαβυλώνας, ενωμένοι κάτω από μια γλώσσα.
Ηγέτης των Βαβυλωνίων ήταν ο Νιμρόντ, ένας ατρόμητος και πανίσχυρος κατακτητής, που έκανε τους ανθρώπους του να επαναστατήσουν ενάντια στον Θεό. Ήθελε να χτίσει μια πόλη με έναν πύργο που θα έφτανε μέχρι τον ουρανό, και ο οποίος θα χρησίμευε ως ειδωλολατρικός ναός. Οι Βαβυλώνιοι ήθελαν να αποκτήσουν φήμη και να μείνουν ενωμένοι και δυνατοί.
Ο Θεός κατέβηκε στη γη για να δει το χτίσιμο του πύργου και συμπέρανε ότι οι Βαβυλώνιοι θα μπορούσαν να επιτύχουν οτιδήποτε έβαζαν κατά νου αν παρέμεναν ενωμένοι κάτω από μια γλώσσα. Έτσι, ο Θεός αποφάσισε να μπερδέψει τη γλώσσα τους και να διασπείρει τους ανθρώπους στη γη. Το χτίσιμο του πύργου σταμάτησε.
Ο μεγάλος Πύργος της Βαβέλ του Πέτερ Μπρύγκελ
Ο Πέτερ Μπρύγκελ ο Πρεσβύτερος [Peter Bruegel the Elder, 1525-1569], ήταν ένας ζωγράφος από τις Κάτω Χώρες της Αναγέννησης του Βορρά του 16ου αιώνα. Ήταν ιδιαίτερα επηρεασμένος από τον ζωγράφο της Αναγέννησης του Βορρά Ιερώνυμο Μπος και δημιούργησε φανταστικές πολυπληθείς συνθέσεις με μεγάλα τοπία.
Το 1563, ο Μπρύγκελ ζωγράφισε τον «Πύργο της Βαβέλ», μια από τις δυο αναπαραστάσεις του πύργου που έκανε και η οποία βρίσκεται τώρα στη Βιέννη.
Το πρώτο πράγμα που βλέπουμε στον πίνακα είναι ο πύργος. Είναι μισοφτιαγμένος και τα απαλά κίτρινα των εξωτερικών τοίχων έρχονται σε αντίθεση με τα σκούρα κόκκινα των εσωτερικών δωματίων καθώς ανεβαίνει από τη βάση του στη γη, περνά τη γραμμή του ορίζοντα και φτάνει στον ουρανό.
Ο Μπρύγκελ ζωγράφισε εκατοντάδες μικρές φιγούρες να βοηθούν στο χτίσιμο του πύργου. Δουλεύουν όλοι μαζί και τρέχουν δεξιά και αριστερά για να περατώσουν το έργο.
Γύρω από τον πύργο απλώνεται η υπόλοιπη πόλη. Ο Μπρύγκελ δείχνει την αντίθεση ανάμεσα στα σπίτια των απλών ανθρώπων και στις τεράστιες διαστάσεις του πύργου.
Ύστερα, τα μάτια μας οδηγούνται από το τοπίο κάτω στην αριστερή άκρη της σύνθεσης, όπου βρίσκεται μια σειρά σκοτεινών θάμνων. Μπροστά από τους θάμνους, υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων – το δευτερεύον σημείο εστίασης – από τους οποίους ο ένας φαίνεται να είναι ο Νιμρόντ.
Ο Νιμρόντ είναι ντυμένος σαν βασιλιάς, φορώντας μανδύα και βασιλικό στέμμα. Χωρικοί γονατίζουν μπροστά του, ενώ εργάτες σηκώνουν και κουβαλούν μεγάλες πέτρινες πλάκες στην οικοδομή.
Η διάλυση της υπερηφάνειάς μας
Το ερώτημα που μου έρχεται αμέσως στο μυαλό είναι γιατί ο Θεός διασκορπίζει αυτούς τους ανθρώπους και μπερδεύει τη γλώσσα τους; Συνήθως σκεφτόμαστε ότι είναι σοφό να συνεργαζόμαστε για την κατασκευή ενός μεγάλου έργου, αλλά φαίνεται πως στην προκειμένη, ο Θεός σκέφτηκε διαφορετικά.
Πιστεύω πως ένας από τους λόγους μπορεί να είναι ότι ο άνθρωπος έβαλε τον εαυτό του στη θέση του Θεού. Ο Μπρύγκελ αναπαριστά τον Νιμρόντ σαν κάποιον που λατρεύεται αντί για τον Θεό, αλλά ο Νιμρόντ, ως απλό ανθρώπινο ον – παρά τις στρατιωτικές του επιτυχίες – δεν μπορεί να φτάσει τον ουρανό εφόσον ο Θεός εμποδίζει τα ξιπασμένα του σχέδια.
Ίσως άλλος ένας λόγος που ο Θεός σκορπίζει αυτούς τους ανθρώπους και μπερδεύει τις γλώσσες τους να είναι η από κοινού απόπειρά τους να δημιουργήσουν έναν επίγειο παράδεισο, ενώ το ταξίδι προς τα ουράνια πρέπει να είναι ατομικό και εσωτερικό.
Ίσως οι απόπειρές τους να είναι μάταιες γιατί η καρδιά και ο νους τους δεν είναι στον Θεό. Κατά συνέπεια, ο Θεός τους κάνει χάρη διασκορπίζοντάς τους και μπερδεύοντας τη γλώσσα τους. Στη νέα τους κατάσταση, ως άτομα, μπορούν να στραφούν ξανά μέσα τους προς τον Θεό.
Για μένα, ο πύργος είναι σύμβολο υπερηφάνειας. Τον βλέπω σαν συμβολική αναπαράσταση της τάσης μας για επίδειξη στους γύρω μας. Βρίσκουμε τρόπους, καμιά φορά παραπλανητικούς, για να ανυψώσουμε τους εαυτούς μας πάνω από τους ομοίους μας, ώστε να θεωρούμαστε σημαντικοί: μια λανθασμένη και καταδικασμένη απόπειρα να βρούμε τον παράδεισο στη γη.
Ίσως να υπάρχει περισσότερη σοφία στην προσπάθεια να φτάσουμε στον παράδεισο εσωτερικά παρά μέσω επιδιώξεων που τροφοδοτούν την υπερηφάνεια. Ίσως φτάσουμε στον παράδεισο όχι οικοδομώντας την εσωτερική μας αξία μέσω των επαίνων αλλά διαλύοντας και διώχνοντας τις εξωτερικές μας επιθυμίες και την υπερηφάνεια που μας εμποδίζουν να φτάσουμε στην εσωτερική ησυχία, όπου μπορεί να ακούσουμε τον Θεό, αν Αυτός μας μιλήσει.
Η τέχνη έχει μια απίστευτη ικανότητα να επισημαίνει αυτό που δεν μπορεί εύκολα να διακριθεί, ώστε να μπορούμε να αναρωτηθούμε «Τι σημαίνει αυτό για μένα και για όσους το βλέπουν;», «Πώς έχει επηρεάσει το παρελθόν και πώς μπορεί να επηρεάσει το μέλλον;», «Τι προτείνει για την ανθρώπινη εμπειρία;» Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που ερευνώ στη σειρά μου «Φτάνοντας μέσα: Τι προσφέρει η παραδοσιακή τέχνη στην καρδιά».
Ο Eric Bess είναι εικαστικός – παραστατικός καλλιτέχνης.
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
