Τα σκάνδαλα ασκούν μια ακατανίκητη έλξη στους ανθρώπους. Στην αρχαία Κίνα, οι καλλιτέχνες τα χρησιμοποιούσαν συχνά σαν θέματα ζωγραφικής, για να μεταφέρουν ένα ηθικό δίδαγμα. Μέσω της τέχνης, τα διάφορα σκανδαλώδη περιστατικά πέρασαν στην αιωνιότητα και μας βοηθούν να καταλάβουμε τη σκέψη των ανθρώπων της εποχής εκείνης και τις διαχρονικές αξίες τους.
Κατά τη διάρκεια της Δυναστείας Μινγκ (1368-1644), οι γυναίκες ήταν ένα συνηθισμένο θέμα στη ζωγραφική. Ο Τανγκ Γιν (1470-1524) και ο Τσιου Γινγκ (1494-1552), δύο από τους Τέσσερεις Μεγάλους Δασκάλους Μινγκ, συνήθιζαν να απεικονίζουν γυναίκες της Αυλής και εταίρες, αντλώντας τη θεματολογία τους από παλιά σκάνδαλα.
Χρησιμοποιώντας συμβολισμούς και αλληγορίες, ξεπερνούσαν την απλή αναπαράσταση, παροτρύνοντας τον θεατή να πάει πέρα από την εξωτερική ομορφιά των γυναικών, να κοιτάξει μέσα στον ίδιο τους τον εαυτούς και να στοχαστεί για τον χαρακτήρα του. Έτσι, οι πίνακες των Τανγκ Γιν και Τσιου Γινγκ συνέβαλλαν σημαντικά στη διατήρηση της ηθικής ακεραιότητας των ανθρώπων.
Συνάντηση με την ταπεινοφροσύνη
Στο έργο του «Ο Τάο Γκου συνθέτει ένα ποίημα», ο Τανγκ Γιν απεικονίζει μια φαινομενικά αθώα συνάντηση ανάμεσα στον Τάο Γκου και μία εταίρα. Χρονικά, ο πίνακας τοποθετείται στην εποχή εδραίωσης της Δυναστείας Σονγκ (960-1279) ως κεντρικής δύναμης της Κίνας, ενώ οι Πέντε Δυναστείες και τα Δέκα Βασίλεια (908-979) κατακερματίζονταν και χάνονταν.
Ο Τάο Γκου (903-970) ήταν ένας αξιωματούχος της Αυλής Σονγκ, που υπηρετούσε ως διπλωμάτης στη Αυτοκρατορία του Νοτίου Τανγκ (937-975), ένα από τα Δέκα Βασίλεια. Ερχόμενος από την ισχυρότερη Αυλή των Σονγκ, ο Τάο Γκου πάντα κρατούσε μια αλαζονική στάση απέναντι στον άρχοντα του Νοτίου Τανγκ, Λι Χοουτζού.
Ενοχλημένος από την αυθάδεια του Τάο Γκου, ο Λι Χοουτζού κατέστρωσε ένα σχέδιο για να εκθέσει την ανάρμοστη συμπεριφορά του: ανέθεσε σε μια διάσημη εταίρα, την Τσιν Ρουολάν, να αποπλανήσει τον Τάο Γκου, καθώς εκείνος θα ταξίδευε προς το Νότιο Τανγκ.
Οι εταίρες ήταν ανύπαντρες γυναίκες, καθήκον των οποίων ήταν η ψυχαγωγία των αντρών. Είχαν σπουδαίες ικανότητες στη μουσική, τον χορό και την καλλιγραφία και ένας από τους κύριους σκοπούς τους ήταν η αποσόβηση των εντάσεων μεταξύ των λογίων και των αξιωματούχων σε επίσημες συναντήσεις ή συγκεντρώσεις.
Στον πίνακα του Τανγκ Γιν, βλέπουμε τον Τάο Γκου μαζί με την Τσιν Ρουολάν σε έναν κήπο. Όμως, όπως μας αποκαλύπτει η εξιστόρηση του γεγονότος, η κοπέλα έχει ντυθεί σαν κόρη αξιωματούχου και ο Τάο Γκου δεν γνωρίζει ότι στην πραγματικότητα είναι εταίρα.
Η Τσιν Ρουολάν κάθεται μπροστά από τον Τάο Γκου, παίζοντας πίπα, ένα αρχαίο έγχορδο μουσικό όργανο, που συνδέεται με τις εταίρες.
Η συνάντηση μοιάζει απόλυτα ευπρεπής με μια πρώτη ματιά, αν κοιτάξουμε προσεκτικότερα, όμως, θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι και τόσο.
Ο Τάο Γκου κοιτάζει επίμονα την κοπέλα, καθώς αυτή παίζει μουσική, έχοντας δίπλα του χαρτί και πινέλο.
Η ιστορία μας λέει ότι ο Τάο Γκου, παρασυρμένος από την ομορφιά και τη μουσική της, συνθέτει ένα ποίημα για να της το χαρίσει. Καθώς η κοινωνική θέση των εταίρων ήταν χαμηλή και θεωρούνταν στιγματισμένες, η συμπεριφορά του ήταν παράτυπη και παρέβαινε την αρχαία κινεζική εθιμοτυπία.
Συμβολικές λεπτομέρειες
Στον πίνακά του, ο Τανγκ Γιν έχει συμπεριλάβει πολλά στοιχεία για να μας δώσει να καταλάβουμε τι κρύβεται πίσω από τη φαινομενικά αθώα σκηνή. Παραδείγματος χάριν, το παραβάν πίσω από την Τσιν Ρουολάν, που παρέχει στο ζευγάρι απομόνωση από τα αδιάκριτα βλέμματα. Επίσης, στο κάτω αριστερό σημείο της σύνθεσης, κρύβεται ένα παιδί, κρυφακούγοντας τη συζήτησή τους, υποδεικνύοντας ότι η κατάσταση είναι μάλλον άπρεπη. Το αναμμένο κερί, που υποδηλώνει ότι έχει σκοτεινιάσει, ενισχύει αυτή την εντύπωση και τονίζει τη μυστικότητα του ραντεβού.
Η βλάστηση με τα περίτεχνα μοτίβα και τις λεπτομέρειες έχει τη δική της γλώσσα. Η ιτιά, που βρίσκεται πάνω από το ζευγάρι, συμβολίζει τα γυναικεία μαλλιά, ενώ οι άφθονες μπανανιές μπροστά συνδέονται με τη γυναικεία ομορφιά.
Επιπλέον, στο δεξί άκρο του έργου, ο καλλιτέχνης έχει συμπεριλάβει λίγα μπαμπού, σύμβολα ακεραιότητας και εντιμότητας. Καθώς τα μπαμπού βρίσκονται στην άκρη του πίνακα, μακριά από το κέντρο της σκηνής, καταλαβαίνουμε ότι η συμπεριφορά του Τάο Γκου στερείται εντιμότητος.
Η ιστορία τελειώνει την επομένη, στο επίσημο δείπνο που παραθέτει ο Λι Χοουτζού προς τιμήν του Τάο Γκου, ο οποίος έρχεται με τη συνηθισμένη αλαζονική και ακατάδεχτη στάση του. Κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Λι Χοουτζού καλεί την Τσιν Ρουολάν και της ζητά να τραγουδήσει τους στίχους που έγραψε το προηγούμενο βράδυ γι΄ αυτήν ο Τάο Γκου.
Με αυτόν τον τρόπο, ο τελευταίος ταπεινώθηκε από τη εταίρα μπροστά σε όλους, έχασε την αξιοπρέπειά του και λίγο αργότερα και τη θέση του κρατικού αξιωματούχου.
Με αυτό τον τρόπο, ο πίνακας προσεγγίζει και τονίζει την αξία τη διαχρονική αξία της ταπεινοφροσύνης. Ο Τάο Γκου νόμιζε ότι ήταν ανώτερος όλων στο Νότιο Τανγκ, γιατί προερχόταν από μια μεγαλύτερη αυτοκρατορία. Ωστόσο, με την υπεροπτική συμπεριφορά του όχι μόνο δεν κέρδισε τον σεβασμό των άλλων αλλά, αντιθέτως, εκτέθηκε και τελικά έπεσε.
Ο Κομφούκιος είχε πει: «Η ταπεινοφροσύνη είναι η στερεή βάση για όλες τις αρετές». Στην αρχαία Κίνα πίστευαν ότι ηγέτης σύμφωνα με τις κομφουκιανικές αρχές πρέπει να είναι απλός και ταπεινός και να συμπάσχει με τους ανθρώπους, να τους ακούει και να φροντίζει για ανάγκες τους. Μόνο έχοντας αυτές τις αρετές μπορεί ένας ηγέτης να προσφέρει πραγματικά στον λαό του.
Η προσωπογραφία της εντιμότητας
Ο πίνακας του Τσιου Γινγκ «Ανοιξιάτικο πρωινό στο παλάτι των Χαν» είναι μια μακριά οριζόντια περγαμηνή, που παρουσιάζει κυρίες της Αυλής της Δυναστείας Χαν (206 π.Χ. – 220 μ.Χ.) στο παλάτι. Στο αριστερό μέρος της περγαμηνής απεικονίζονται οι πύλες του παλατιού, γεμάτες με περίτεχνες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και ακολουθούμενες από αυλές και κήπους, δέντρα, συντριβάνια και από το κυρίως κτίριο που ξεδιπλώνεται με τις σκεπαστές βεράντες του, όπου οι αυλικές επιδίδονται σε διάφορες ευχάριστες ασχολίες στον ελεύθερο χρόνο τους.
Στην αρχή, κοντά στις πύλες, μια κυρία και τα παιδιά της σκύβουν έξω από τα κάγκελα για να παρατηρήσουν τα ψάρια της λίμνης. Δυο παγώνια στο πρώτο πλάνο περιμένουν να τα ταΐσει μια άλλη κυρία από το περίπτερο.
Προχωρώντας, συναντάμε μια ομάδα γυναικών που έχουν συγκεντρωθεί για να παίξουν μουσική. Μία κρατά ένα λαούτο, μια άλλη την πίπα, ενώ βλέπουμε και δυο σαντούρια. Στο δεξί μέρος της εικόνας, δυο κυρίες τρώνε κάτι, ενώ άλλες χορεύουν.
Παρατηρώντας τα στολίδια των μαλλιών και τις κομμώσεις τους, μπορούμε να καταλάβουμε τη θέση τους στην ιεραρχία. Όσο υψηλότερη ήταν αυτή τόσο πιο περίτεχνο το χτένισμα και πιο πολύτιμα τα στολίδια, όπως π.χ. φουρκέτες από χρυσό ή νεφρίτη, ενώ οι καμαριέρες χτενίζονταν πιο απλά.
Πιο μετά στην περγαμηνή, απεικονίζεται μια αυλική να ανεβαίνει τα σκαλιά κρατώντας ένα σενγκ, πνευστό όργανο που αποτελείται από πολλούς κάθετους σωλήνες από καλάμι. Η στάση του σώματός της κι ο τρόπος που σκύβει για να ανέβει τις σκάλες παραπέμπουν στην παλιά συνήθεια του δεσίματος των ποδιών. Αριστερά κάτω, μια ομάδα γυναικών τακτοποιεί λουλούδια, ενώ στο βάθος διακρίνουμε δυο κυρίες που διαβάζουν μαζί.
Στην επόμενη σκηνή, κάποιες αυλικές παίζουν γκο (ή γουέιτσι), ένα επιτραπέζιο παιχνίδι της αρχαίας Κίνας, άλλες τυλίγουν ένα μεταξένιο ύφασμα σε ρολό και άλλες, πάνω, υφαίνουν μια περίτεχνη ταπισερί. Δίπλα τους, μια μητέρα παίζει με τα παιδιά της.
Η απάτη
Μέχρι τώρα, οι σκηνές που είδαμε αναπαριστούν την αρμονική και ευχάριστη πλευρά της ζωής στην Αυλή. Η επόμενη, όμως, μας δείχνει και τον ανταγωνισμό και τις δολοπλοκίες που εξυφαίνονταν μέσα στο παλάτι. Στην πραγματικότητα, ο Τσιου Γινγκ ζωγράφισε ένα αφηγηματικό έργο για τις παλλακίδες του Αυτοκράτορα Γιουάν της Δυναστείας Χαν.
Σύμφωνα με την αρχαία κινέζικη εθιμοτυπία, ο αυτοκράτορας έβλεπε τις προσωπογραφίες των γυναικών της Αυλής του πριν τις συναντήσει, προκειμένου να διαλέξει μια σύζυγο.
Το σκάνδαλο που ενέπλεξε ο Τσιου Γινγκ στην εικόνα του αφορά μια συγκεκριμένη αυλική.
Για να τραβήξουν την προσοχή του αυτοκράτορα, οι αυλικές συνήθιζαν να δωροδοκούν τον αυλικό ζωγράφο Μάο Γιανσόου, για να τις ζωγραφίζει ομορφότερες απ’ ό,τι ήσαν. Μια από αυτές, όμως, η Γουάνγκ Τζαοζούν, αρνήθηκε να φερθεί ανέντιμα δωροδοκώντας τον ζωγράφο. Για να την εκδικηθεί, εκείνος τη ζωγράφισε πιο άσχημη, με ελιές στο πρόσωπο.
Στην εικόνα, η Γουάνγκ Τζαοζούν κάθεται μπροστά από ένα παραβάν, ενώ ο ζωγράφος φιλοτεχνεί την προσωπογραφία της. Οι υπόλοιπες παλλακίδες παρατηρούν τη διαδικασία σχολιάζοντας και κουτσομπολεύοντας μεταξύ τους. Μια από αυτές εμφανίζεται να κρυφοκοιτάζει πίσω από το παραβάν.
Μπροστά, βλέπουμε δυο ευνούχους να συζητούν γελώντας πονηρά, αφού γνωρίζουν για τις δωροδοκίες που δέχεται ο ζωγράφος από τις περισσότερες παλλακίδες.
Η ιστορία μάς λέει ότι ο Αυτοκράτορας Γιουάν ποτέ δεν επισκέφθηκε τη Γουάνγκ Τζαοζούν εξαιτίας της αλλοιωμένης προσωπογραφίας της και αυτή παρέμεινε μια εν δυνάμει παλλακίδα χαμηλού βαθμού.
Μια μέρα, ο άρχοντας της αυτοκρατορίας Σιονγκνού του Βορρά ήρθε στην Αυλή των Χαν για να συνάψει φιλικές σχέσεις μέσω γάμου. Ο αυτοκράτορας Γιουάν, θεωρώντας τη μικρή εκείνη αυτοκρατορία βαρβαρική, επέλεξε να δώσει τη Γουάνγκ Τζαοζούν για νύφη, καθώς νόμιζε ότι ήταν η λιγότερο ωραία από τις γυναίκες του. Στην πραγματικότητα ήταν η ομορφότερη, αλλά μόνο όταν την κάλεσε ο αυτοκράτορας το διαπίστωσε ιδίοις όμμασι. Ήταν όμως πολύ αργά για να πάρει τον λόγο του πίσω. Εξαγριωμένος με την απάτη του Μάο Γιανσόου, διέταξε την εκτέλεση του ζωγράφου.
Το έργο του Τσιου Γινγκ μάς προειδοποιεί κατά της δωροδοκίας και μας υπενθυμίζει τις αξίες της δικαιοσύνης, της εντιμότητας και της ορθότητας. Αποδεχόμενος τις ανέντιμες προσφορές των παλλακίδων, ο ζωγράφος συμμετείχε ενεργά στην εξαπάτηση του αυτοκράτορα. Ακόμα χειρότερα, υπέπεσε στο αμάρτημα της εκδικητικότητας και της κακίας, καθορίζοντας με αυτό τον τρόπο τη μοίρα του.
Ο Κομφούκιος είχε πει: «Ο ανώτερος άνθρωπος γνωρίζει το ορθό. Ο κατώτερος άνθρωπος γνωρίζει το συμφέρον». Η κομφουκιανική σκέψη τονίζει τη σημασία της ηθικής ετοιμότητας να αποφασίζουμε πάντα βάσει της ευθύνης μας να κάνουμε το καλό και το σωστό, αντί να παρασυρόμαστε από τα εφήμερα κέρδη. Μόνο με μια ενάρετη καρδιά, μπορεί να έχει κανείς καλό χαρακτήρα.
Μετάφραση: Αλία Ζάε
