Ανάλυση ειδήσεων
Ο Σι Τζινπίνγκ διατήρησε τον τίτλο του ως ανώτατος ηγέτης της Κίνας ύστερα από τη μυστική σύσκεψη των κορυφαίων στελεχών του Κόμματος στο Πεκίνο την περασμένη εβδομάδα. Ωστόσο, όπως υποστηρίζουν αναλυτές, υπάρχουν ενδείξεις ότι η ισχύς του έχει πλέον περιοριστεί, παρά τις προσπάθειες του καθεστώτος να παρουσιάσει το αντίθετο.
Η τετραήμερη συνεδρίαση της Τέταρτης Ολομέλειας, στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από 300 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, διεξήχθη σε ένα κλίμα γεμάτο παρασκήνιο —με μαζικές εκκαθαρίσεις στο στρατό, παραγκωνισμό συμμάχων του Σι, ανεξήγητες απουσίες και μια αξιοσημείωτη μετατόπιση των πολιτικών προτεραιοτήτων του Κόμματος.
Παρά το ενιαίο μέτωπο που προσπαθούν να προβάλλουν τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας, σημάδια εσωτερικών εντάσεων που διέρρευσαν από την άψογα σκηνοθετημένη συνεδρίαση υποδηλώνουν βαθιές ρωγμές στο εσωτερικό του καθεστώτος.
Ο ερευνητής και συγγραφέας του βιβλίου Bully of Asia: Why China’s Dream Is the New Threat to World Order («Ο Εκφοβιστής της Ασίας: Γιατί το Όνειρο της Κίνας αποτελεί τη νέα απειλή για την παγκόσμια τάξη»), Στίβεν Μόσερ (Steven Mosher), εκτίμησε ότι οι ημέρες του Σι στην εξουσία «είναι μετρημένες» και πως ενδέχεται είτε να παραμεριστεί είτε να αποσυρθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Εσωκομματική αναταραχή
Η Τέταρτη Ολομέλεια ξεκίνησε στις 20 Οκτωβρίου, λίγο μετά την αποπομπή εννέα ανώτατων στρατηγών, ανάμεσά τους και του δεύτερου στην ιεραρχία του στρατού, σε μία από τις μεγαλύτερες αναδιαρθρώσεις των ενόπλων δυνάμεων των τελευταίων δεκαετιών.
Όλοι οι αποπεμφθέντες ήταν στρατιωτικοί που είχε προαγάγει προσωπικά ο Σι και αρκετοί εξ αυτών είχαν υπηρετήσει στην πρώην 31η Ομάδα Στρατού της επαρχίας Φουτζιάν, κοντά στην Ταϊβάν, όπου ο Σι είχε εργαστεί επί 17 χρόνια στα πρώτα στάδια της πολιτικής του σταδιοδρομίας.
Η συγκεκριμένη μονάδα είχε συνδεθεί τόσο στενά με τον Σι, ώστε αναλυτές την αποκαλούσαν «οικογενειακό του στρατό». Από τότε που ανέλαβε την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος το 2012, ο Σι τοποθέτησε σε καίριες θέσεις βετεράνους από αυτήν τη μονάδα, ενώ μέσω της εκτεταμένης αντικατασταλτικής του εκστρατείας απομάκρυνε όποιον θεωρούσε απειλή.
Ο Μόσερ σχολίασε ότι δεν έχει λογική ο ίδιος ο Σι, ο οποίος στηρίζεται κυρίως στη δική του φράξια, να αρχίζει να απομακρύνει μέλη αυτής της ίδιας ομάδας.
Παρόμοια άποψη εξέφρασε και ο πολιτικός σχολιαστής Τζέισον Μα (Jason Ma), ο οποίος θεώρησε αδικαιολόγητες τις κινήσεις αυτές. Επεσήμανε την πρόσφατη πτώση του ναυάρχου Μιάο Χουά, στενού προστατευόμενου του Σι, του οποίου η μακρά θητεία στην 31η Ομάδα Στρατού συνέπεσε με τα χρόνια που ο Σι υπηρέτησε στη Φουτζιάν —σχέση που θεωρείται ότι συνέβαλε στην ταχεία άνοδό του.
Ο Μα, μιλώντας στο κινεζόγλωσσο ενημερωτικό του πρόγραμμα του NTD (αδελφό μέσο της εφημερίδας The Epoch Times), σημείωσε ότι κανένας ηγέτης δεν μπορεί να ασκεί εξουσία χωρίς ανθρώπους που υπακούν άμεσα στις εντολές του, και ότι ο Μιάο ήταν ένας τέτοιος παλιός υφιστάμενος που εκτελούσε τις διαταγές του Σι.
Παράλληλα, η αντικατάσταση των μελών της Κεντρικής Επιτροπής που εκδιώχθηκαν προκάλεσε νέα ερωτήματα. Από τους 11 αναπληρωματικούς που προήχθησαν σε τακτικά μέλη, παρακάμφθηκαν επτά που βρίσκονταν υψηλότερα στη σειρά διαδοχής — κάτι που παραβίασε την κομματική παράδοση. Οι περισσότεροι από αυτούς που αγνοήθηκαν ήταν μακροχρόνιοι συνεργάτες του Σι, όπως ο Φανγκ Γιονγκσιάνγκ, καταγόμενος από τη Φουτζιάν, ο οποίος είχε περάσει δεκαετίες στην 31η Ομάδα Στρατού και μέχρι πρόσφατα ηγείτο του Γενικού Γραφείου της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, ενός κρίσιμου θεσμού που λειτουργεί ως «μάτια και αυτιά» του Σι.
Η αναταραχή στις ανώτερες βαθμίδες του Κόμματος έγινε ακόμη πιο εμφανής όταν δημοσιοποιήθηκε ο κατάλογος των παρόντων μελών. Περίπου ένας στους έξι αξιωματούχους απουσίαζε από την Ολομέλεια —ποσοστό ρεκόρ για τα τελευταία πενήντα χρόνια. Ακόμη και αφού αφαιρέθηκαν οι περιπτώσεις ενός θανάτου και 14 διαγραφών, παρέμεναν 26 μέλη και 16 αναπληρωματικά μέλη αγνώστου τύχης, χωρίς καμία εξήγηση για την απουσία τους, γεγονός που προκάλεσε εικασίες για την πολιτική τους μοίρα.
Σύμφωνα με τον Μα, όσα συμβαίνουν αντικατοπτρίζουν τη σταδιακή αποδυνάμωση της εξουσίας του Σι. Ο ίδιος εκτίμησε ότι μέσα στην έντονη πολιτική διαμάχη, οι στενοί συνεργάτες του Σι χάνουν έδαφος και ο Κινέζος ηγέτης δεν έχει πλέον τη δύναμη να παρέμβει.
Η άνοδος ενός στρατηγού
Αν η επιρροή του Σι μειώνεται, τότε αυτός που φαίνεται να ανεβαίνει είναι ο στρατηγός Τζανγκ Γιουσιά, πρώτος αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής και επί μακρόν στενός του σύμμαχος.
Οι πατέρες του Σι και του Τζανγκ είχαν πολεμήσει μαζί κατά τη διάρκεια του κινεζικού εμφυλίου πολέμου, και οι δύο άνδρες γνωρίζονται από την παιδική τους ηλικία. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, οι σχέσεις τους έχουν επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω διαφωνιών σχετικά με την πολιτική απέναντι στην Ταϊβάν.
Η επανένωση με την Ταϊβάν αποτελεί διαχρονικό στόχο του κινεζικού καθεστώτος, και ο Σι, σε τηλεοπτικό μήνυμα την 1η Ιανουαρίου, είχε χαρακτηρίσει την επανένωση «ιστορική τάση» που «κανείς δεν μπορεί να σταματήσει».
Όμως, όπως αποκάλυψαν άτομα κοντά σε ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματούχους στην Epoch Times, ο Τζανγκ έχει εκφράσει επανειλημμένα την αντίθεσή του σε ενδεχόμενη εισβολή στην Ταϊβάν, προειδοποιώντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, οδηγώντας την Κίνα σε έναν δαπανηρό πόλεμο και σε εσωτερικό χάος.
Σύμφωνα με πηγή που μίλησε στην εφημερίδα υπό τον όρο της ανωνυμίας, ο Σι θεωρεί ότι η στάση του Τζανγκ υπονομεύει το ηθικό του στρατεύματος. Το 2023, ο Σι φέρεται να διέταξε έρευνα στις Δυνάμεις Πυραύλων και στο Τμήμα Ανάπτυξης Εξοπλισμών —υπηρεσίες υπό την εποπτεία του Τζανγκ.
Ο τελευταίος απάντησε με ανακατατάξεις προσωπικού και διερεύνηση στελεχών πιστών στον Σι, όπως ο ναύαρχος Μιάο και ο στρατηγός Χε Γουεϊντόνγκ, ο οποίος τότε ήταν δεύτερος αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής. Ο Χε, ένας από τους εννέα που καθαιρέθηκαν, είχε διαδραματίσει, σύμφωνα με αξιολόγηση του Πενταγώνου, «καθοριστικό ρόλο» στις ασκήσεις με πραγματικά πυρά γύρω από την Ταϊβάν μετά την επίσκεψη της τότε προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, Νάνσι Πελόζι (D-Calif.), τον Αύγουστο του 2022.
Ο αντικαταστάτης του, Τζανγκ Σενγκμίν, επελέγη ως συμβιβαστική λύση, σύμφωνα με εσωτερικές πηγές. Ως επικεφαλής του στρατιωτικού σώματος κατά της διαφθοράς, ο Τζανγκ Σενγκμίν έχει ανέλθει ταχύτατα στις βαθμίδες της ιεραρχίας υπό την καθοδήγηση του Τζανγκ Γιουσιά και θεωρείται «κεντρώος» και η ασφαλέστερη επιλογή για να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές της συνεχιζόμενης εσωκομματικής διαμάχης.
Περαιτέρω ενδείξεις για την αυξανόμενη επιρροή του Τζανγκ Γιουσιά προέκυψαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής παρέλασης του καθεστώτος τον Σεπτέμβριο. Ο στρατηγός εμφανίστηκε στην εξέδρα της πλατείας Τιενανμέν δίπλα σε αποσυρμένους κομματικούς γηραιούς —μια θέση ανώτερη της τυπικής του κατάταξης. Δεδομένων των αυστηρών πρωτοκόλλων που τηρεί το καθεστώς σε τέτοιες περιστάσεις, η εικόνα αυτή ερμηνεύθηκε από πολλούς αναλυτές ως ένδειξη ανόδου της πολιτικής του θέσης.
Ακόμη ένα ασυνήθιστο γεγονός ήταν η επιλογή του τελετάρχη της παρέλασης. Ενώ παραδοσιακά αυτός ο ρόλος ανατίθεται στον διοικητή του Κεντρικού Θεάτρου Επιχειρήσεων —έναν στρατηγό— φέτος δόθηκε στον χαμηλότερου βαθμού Χαν Σενγκγιάν, στενό συνεργάτη του Τζανγκ Γιουσιά.
Αγώνας ισχύος
Σύμφωνα με μία από τις στρατιωτικές πηγές, η εντεινόμενη πολιτική «εκκαθάριση» έχει εξαλείψει σε μεγάλο βαθμό τη φράξια του Σι και έχει ενισχύσει τη στρατιωτική επιρροή του Τζανγκ Γιουσιά. Ωστόσο, ο Σι εξακολουθεί να διατηρεί το πλεονέκτημα σε άλλους βασικούς κρατικούς μηχανισμούς, όπως είναι το πολιτικό και το προπαγανδιστικό σύστημα.
Οι εντάσεις αυτές αναγνωρίστηκαν και από τις Ηνωμένες Πολιτείες στις 9 Οκτωβρίου, όταν οι κινεζικές αρχές επέκτειναν τους ελέγχους στις εξαγωγές, απαιτώντας πλέον ειδική άδεια για προϊόντα που περιέχουν ακόμη και 0,1 τοις εκατό σπάνιες γαίες κινεζικής προέλευσης.
Στις 12 Οκτωβρίου, ύστερα από προηγούμενη απειλή να ακυρώσει τη συνάντησή του με τον Σι, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έγραψε στην πλατφόρμα TruthSocial: «Μην ανησυχείτε για την Κίνα, όλα θα πάνε καλά», προσθέτοντας ότι ο Σι «απλώς πέρασε μια κακή στιγμή».
Αργότερα, ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσσεντ εξήγησε ότι ο Τραμπ θεωρεί πως η κίνηση της Κίνας για τις σπάνιες γαίες ίσως αποτελεί ένδειξη εσωτερικών διαφωνιών, πιθανότατα από σκληροπυρηνικά στελέχη που, όπως είπε, «προσπαθούν πάντα να υπονομεύσουν τη σχέση» μεταξύ των δύο χωρών.
Ο αναλυτής Σεν Μινγκ Σι (Shen Ming-Shih), ερευνητής του Ινστιτούτου Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας της Ταϊπέι, συμφώνησε ότι η εντολή θα μπορούσε κάλλιστα να έχει προέλθει από τον ίδιο τον Κινέζο ηγέτη. Όπως εξήγησε στην Epoch Times, πρόκειται για «αγώνα εξουσίας και πολιτικό υπολογισμό». Για να διατηρήσει την ισχύ του, είπε, ο Σι δημιουργεί ζητήματα για τους αντιπάλους του και επιχειρεί να δείξει ποιος έχει τον έλεγχο.
Ο Σεν περιέγραψε την κατάσταση ως μια πολιτική «διελκυστίνδα», στην οποία οι σκληροπυρηνικοί, με επικεφαλής τον Σι, τροφοδοτούν τις εντάσεις, ενώ οι μετριοπαθείς προσπαθούν να τις κατευνάσουν.
Παρόμοια άποψη διατύπωσε και ο Γιε Γιαο-γιουάν (Yeh Yao-yuan), πρόεδρος του Τμήματος Διεθνών Σπουδών και Πολιτικών Επιστημών στο University of St. Thomas. Ο ίδιος σημείωσε ότι το κινεζικό υπουργείο Εμπορίου, το οποίο ανακοίνωσε τα νέα μέτρα για τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, θεωρείται συνήθως πιο «μετριοπαθές» από φορείς όπως το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας —μια πανίσχυρη υπηρεσία πληροφοριών υπό την άμεση επίβλεψη του Σι.
Υπό τη νέα ηγεσία του Τσεν Γιισίν, στενού έμπιστου του Σι που ανέλαβε τη θέση το 2022, η υπηρεσία έχει επεκτείνει δραματικά την εντολή της και σε κοινωνικά και οικονομικά πεδία, ώστε να ενισχύσει την κομματική πίστη και να ελέγξει κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από το ποια φωνή εκφράζει τα νέα μέτρα, το Κόμμα επισήμως «μιλά με μία φωνή» και ποτέ δεν παραδέχεται διαχωρισμούς στο εσωτερικό του, όπως υπογράμμισε ο Γιε στην Epoch Times.
Πορεία προς την αποσύνδεση
Ύστερα από την Τέταρτη Ολομέλεια, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας παρουσίασαν με θριαμβευτικούς τόνους την οικονομική πρόοδο της χώρας, με δημοσιογράφους να επαινούν το επίσημο ανακοινωθέν της συνεδρίασης ως την απαρχή ενός «νέου κεφαλαίου του κινεζικού θαύματος».
Ωστόσο, μια προσεκτικότερη ανάγνωση του κειμένου αποκαλύπτει μια πιο ζοφερή εικόνα, σύμφωνα με τους αναλυτές. Αντί να επικεντρώνεται, όπως συνήθως, στην ιδεολογία και τη διακυβέρνηση, το ανακοινωθέν δίνει προτεραιότητα στην αυτάρκεια και την εθνική ασφάλεια.
Καθορίζοντας τους οικονομικούς και κοινωνικούς στόχους για τα επόμενα πέντε χρόνια, το έγγραφο του Κόμματος αναγνώρισε «βαθιές και περίπλοκες» αλλαγές και αυξανόμενη αβεβαιότητα. Η λέξη «πάλη» —που προέρχεται από τη μαρξιστική θεωρία της ταξικής πάλης ανάμεσα στους καταπιεστές και τους καταπιεζόμενους— εμφανίστηκε τέσσερις φορές, ενώ οι επανειλημμένες αναφορές στην «ασφάλεια» ενίσχυσαν την εντύπωση ότι το μήνυμα του Κόμματος είναι μάλλον αμυντικό παρά θριαμβευτικό.
Κορυφαίος στόχος είναι η τεχνολογική αυτοδυναμία, με τις αρχές να ζητούν «πρωτότυπη καινοτομία» και «ρήξη στα βασικά τεχνολογικά πεδία». Παράλληλα, το έγγραφο τονίζει την ανάγκη για ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και για μια πιο σταθερή «πραγματική οικονομία», βασισμένη στη βιομηχανική παραγωγή.
Ο Σουν Κουο-σιάνγκ (Sun Kuo-hsiang), διευθυντής του Ινστιτούτου Μελετών Ασίας-Ειρηνικού του Πανεπιστημίου Nanhua στην Ταϊβάν, σχολίασε ότι η γλώσσα του ανακοινωθέντος δείχνει πως το καθεστώς πραγματοποιεί μια βαθιά δομική στροφή. Όπως είπε, «η οικονομική και τεχνολογική ασφάλεια αποτελεί τη βάση της εθνικής ασφάλειας». Με τη μείωση των εισαγωγών και της εξάρτησης από ξένη τεχνολογία, το καθεστώς επιδιώκει να προστατευθεί από τους ελέγχους εξαγωγών και τις κυρώσεις της Δύσης.
Ο Σουν πρόσθεσε ότι «η Κίνα προετοιμάζεται για μια μακροχρόνια αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Οι ύμνοι προς την ηγεσία του Σι συνεχίζουν να ρέουν από τα κινεζικά κρατικά μέσα, ενώ, όπως συνηθίζεται, αξιωματούχοι σε όλη τη χώρα οργανώνουν τοπικές «συνεδρίες μελέτης» για να μεταδώσουν στους κατώτερους λειτουργούς το «πνεύμα» της ολομέλειας —μια επίδειξη πίστης τόσο προς το Κόμμα όσο και προς τον ίδιο τον Σι.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον αναλυτή της Κίνας και αρθρογράφο της Epoch Times, Γουάνγκ Χε (Wang He), οι ισχυρισμοί περί ενότητας πιθανόν να κρύβουν την πραγματικότητα. Όπως είπε, «πίσω από τις κλειστές πόρτες αλληλομαχαιρώνονται, αλλά δημόσια υψώνουν τα ποτήρια τους».
Ένας Κινέζος ακτιβιστής, που μίλησε με ψευδώνυμο «Γουάνγκ Χουά» για λόγους ασφαλείας, χρησιμοποίησε μια χαρακτηριστική κινεζική παροιμία για να περιγράψει τη σημερινή κατάσταση: «Είναι σαν ακρίδες δεμένες στο ίδιο σκοινί» — δηλαδή, όπως εξήγησε, «είναι όλοι στην ίδια βάρκα».
Με τη συμβολή των Yi Ru, Yue Li και Luo Ya
