Εγγραφή στο Newsletter της Epoch Times
Μετάφραση: Αλία Ζάε
«Αυτό το μοναδικό και αρχέγονο μουσικό είδος έχει κολλήσει επάνω μου, όπως η αγάπη της μητέρας μου, και δεν με αφήνει ποτέ», λέει ο Σκωτσέζος μουσικός και παραγωγός Κάλουμ Μάρτιν [Calum Martin].
«Αυτό που κάνει τις γαελικές ψαλμωδίες ξεχωριστές είναι η ανάμειξη των φωνών – των εξαιρετικών φωνών και των όχι και τόσο εξαιρετικών φωνών. Αυτή η ανάμειξη, που προκύπτει στο περιβάλλον της εκκλησίας όπου συνευρίσκεται η κοινότητα, είναι πνευματικά και απολύτως μοναδική.»
Οι γαελικές ψαλμωδίες είναι μια σκωτσέζικη παράδοση που υπάρχει από το 1659, όταν Πρεσβυτεριανοί ιερείς μετέφρασαν ψαλμούς στη γαελική γλώσσα. Ο διευθυντής της χορωδίας τραγουδά τους πρώτους στίχους και το εκκλησίασμα – που στο παρελθόν μπορεί να ανερχόταν σε χίλια άτομα – ακολουθεί. Δεν υπάρχει καθόλου συνοδεία οργάνου, έτσι το κάθε άτομο τραγουδά με τον δικό του ρυθμό και τόνο, επιστρέφοντας τελικά στην ίδια νότα της μελωδίας.
Ο Μάρτιν, που διδάσκει τη γαελική ψαλμωδία, μας εξηγεί πώς αυτή η παράδοση συνδέει τον κάθε ένα με το υπόλοιπο εκκλησίασμα και με τον Θεό.
«Μια λειτουργία γαελικής ψαλμωδίας εκτυλίσσεται σε δυο άξονες: τον κάθετο και τον οριζόντιο», λέει. «Η κάθετη σύνδεση γίνεται ανάμεσα στο άτομο που τραγουδά τους ψαλμούς και τον Θεό. Υπάρχει η βασική μελωδία μέσα στο κεφάλι του ατόμου, και γύρω από αυτήν υφαίνει τα προσωπικά του, μοναδικά διακοσμητικά στοιχεία.»
«Ταυτόχρονα, το άτομο έχει συνείδηση του οριζόντιου άξονα. Γνωρίζει τι κάνουν οι υπόλοιποι άνθρωποι γύρω του», και αυτό τον συνδέει με εκατοντάδες άλλους πιστούς. Το τραγούδι και ο ρυθμός έχουν επιβραδυνθεί τόσο που ακόμα κι αν κάποιος τραγουδιστής προπορευτεί, οι άλλοι σίγουρα θα τον προλάβουν τελικά.
«Οι άνθρωποι το παρομοιάζουν με το φλοίσβο της θάλασσας.»
Η παράδοση
«Οι γαελικές ψαλμωδίες είναι σαν μια γλώσσα. Ήταν πάντα μέσα μου», λέει ο Μάρτιν. Όταν ήταν τεσσάρων, ο παππούς του τον έπαιρνε μαζί του για να τραγουδήσουν στην εκκλησία.
Ο Μάρτιν εξηγεί ότι οι γαελικές ψαλμωδίες μαθαίνονταν αρχικά στο σπίτι την ώρα της πρωινής και της βραδινής προσευχής. Όλη η οικογένεια τραγουδούσε μαζί μαθαίνοντας τους ψαλμούς. Ύστερα, τις Κυριακές, όλες οι οικογένειες συγκεντρώνονταν στην εκκλησία για την Κυριακάτικη λειτουργία.
«Ήταν πολύ σημαντικό το ότι όλοι τραγουδούσαν από κοινού», λέει. Το ότι ο κάθε πιστός προσθέτει τα δικά του στοιχεία την κάνει μια πολύ προσωπική εμπειρία. Η μείξη όλων των φωνών σε μια μελωδία κάνει τον ήχο αλλά και το αίσθημα δεμένο.
Οι μελωδίες που τραγουδιούνται στις γαελικές ψαλμωδίες προέρχονται από το Αγγλικό Βιβλίο των Ψαλμών του 16ου αιώνα. Αλλά το Sean-nόs (στα ιρλανδικά «παλιομοδίτικο») τραγούδι, μια αρχαία σκωτσέζικη και ιρλανδική παράδοση, έχει επίσης επηρεάσει τις γαελικές ψαλμωδίες. Sean-nόs είναι ένα ιδιαίτερα διακοσμητικό στυλ a cappella, που επιτρέπει στους τραγουδιστές να εκφράζονται ελεύθερα.
Ο Μάρτιν τονίζει ότι οι γαελικές ψαλμωδίες δεν είναι σαν το χορωδιακό τραγούδι, που κατά κανόνα έχει μια τετράφωνη αρμονία για σοπράνο, άλτο, τενόρο και μπάσο και όπου ένας μαέστρος δίνει τον ακριβή ρυθμό.
Αντίθετα, οι γαελικές ψαλμωδίες παίρνουν τη βασική μελωδία και την επιβραδύνουν.
«Ο ρυθμός αναστέλλεται. Πηγαίνει τόσο αργά που εξισορροπεί με τα καλλωπιστικά στοιχεία και έτσι δίνει ένα αρμονικό αποτέλεσμα».
Ο Μάρτιν πιστεύει ότι το κυματοειδές αποτέλεσμα των μη ενορχηστρωμένων φωνών είναι μοναδικό στη μουσική. «Η φωνή είναι τόσο διαφορετική. Δεν συγκρίνεται με τίποτα στον κόσμο.»
Πέρα από τον ωκεανό
Το στυλ ερώτηση-απάντηση (call-response) των «γαελικών ψαλμωδιών βρίσκεται στο χωνευτήρι κάθε είδους αμερικάνικης μουσικής», λέει ο Μάρτιν, επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Γουίλι Ραφ [Willie Ruff], μουσικού και συνταξιούχου καθηγητή της Μουσικής Σχολής του Γέηλ.
Ο Ραφ είπε στον Μάρτιν ότι οι γαελικές ψαλμωδίες – όπως οι ρυθμοί της Καραϊβικής και το αφρικανικό στυλ ερώτησης-απάντησης – είχαν ενσωματωθεί στο υλικό που διαμόρφωσε την μουσική Αμερικάνα.
Στα μέσα του 18ου αιώνα, εξηγεί ο Μάρτιν, 50.000 Σκωτσέζοι που μιλούσαν τα Γαελικά εγκαταστάθηκαν στο Κέιπ Φήαρ στη Βόρεια Καρολίνα. Οι λευκοί και οι μαύροι εκκλησιάζονταν μαζί και τραγουδούσαν στα γαελικά. Ο διάσημος τρομπετίστας της τζαζ Ντίζυ Γκιλέσπι, Σκωτικής καταγωγής, είχε πει στον Ραφ για αυτή την κληρονομιά των γαελικών ψαλμωδιών, λέει ο Μάρτιν.
Αλλά μόνο όταν επισκέφθηκε ο Ραφ μια Πρεσβυτεριανή εκκλησία μαύρων εντρύφησε πραγματικά στις γαελικές ψαλμωδίες. Ο Ραφ μεγάλωσε στο Σέφηλντ της Αλαμπάμα. Στα νιάτα του είχε πάει σε μια εκκλησία μαύρων Βαπτιστών και τραγούδησε με έναν τρόπο που αποκαλείται «lining out» , και είναι ένας προάγγελος των γαελικών ψαλμωδιών.
Το lining out γίνεται με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των γαελικών ψαλμωδιών, αλλά στα αγγλικά, τη γλώσσα που χρησιμοποιούταν πριν οι ψαλμοί μεταφραστούν στα Γαελικά. To lining out ακόμα χρησιμοποιείται σε ορισμένες εκκλησίες στην Αλαμπάμα και το Κεντάκυ.
«Ο Ραφ πήγε στην Πρεσβυτεριανή εκκλησία των μαύρων και ιδού!, τραγουδούσαν ακριβώς το ίδιο lining out που θυμόταν από τα νιάτα του», αφηγείται ο Μάρτιν. Ο Ραφ πλησίασε τους μεγαλύτερους του εκκλησιάσματος και τους ρώτησε: «Πότε τσιμπήσατε εσείς οι μαύροι Πρεσβυτεριανοί τον τρόπο των μαύρων Βαπτιστών στο τραγούδι;»
Οι ηλικιωμένοι μαύροι απάντησαν: «Πάντα έτσι το κάναμε. Έχουμε ακούσει ότι στη Δυτική Ακτή της Σκωτίας οι λευκοί Πρεσβυτεριανοί το κάνουν στη γαελική γλώσσα.»
Ο Ραφ μπήκε σε ένα αεροπλάνο και πήγε στο νησί Λιούις και Χάρρις στις Εξωτερικές Εβρίδες της Σκωτίας, όπου συνάντησε τον Μάρτιν και του είπε αυτή την ιστορία.
Διασώζοντας την κληρονομιά του
«Μάλλον δεν θα ξαναδούμε τις μέρες όπου τραγουδούσαν τακτικά 1.000 άτομα μαζί στις λειτουργίες της κοινότητας σε αυτό το νησί», λέει ο Μάρτιν. «Ελπίζω όμως να κάνω λάθος.»
Ο Μάρτιν μας εξηγεί ότι εκατοντάδες χιλιάδες Σκωτσέζοι δεν έχουν ακούσει ποτέ για τις γαελικές ψαλμωδίες.
«Δεν το κρατάμε κρυφό, αλλά παραμένει περιορισμένο μέσα στους τοίχους της εκκλησίας», λέει.
Καθώς όλο και λιγότεροι Σκωτσέζοι μιλούν τα Γαελικά, αυτή η ωδική παράδοση κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Ο Μάρτιν έχει συμμετάσχει σε πολλές πρωτοβουλίες προκειμένου να τη διατηρήσει, από συμπόσια με Ινδούς τραγουδιστές μέχρι επιτυχημένα διαδικτυακά μαθήματα στη διάρκεια της καραντίνας, που τα είδαν περισσότερα από 10.000 άτομα.
Επίσης κυκλοφόρησε ένα μουσικό άλμπουμ μαζί με τον βραβευμένο με Γκράμμι συνθέτη Κραιγκ Άρμστρονγκ. Το άλμπουμ ονομάζεται «The Edge of The Sea» («Η άκρη της θάλασσας») και αποτελείται από δυο νέα έργα: Το «Martyrdom» και το «Ballantyne». Το πρώτο είναι βασισμένο σε μια παραδοσιακή μελωδία από τα τέλη του 18ου αιώνα. Στο δεύτερο, έγραψε ο ίδιος τη μελωδία. Η κορυφαία ορχήστρα εγχόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου, η Scottish Ensemble, παίζει παράλληλα με το εκκλησίασμα που καθοδήγησε ο Μάρτιν από το σπίτι του στο νησί Λιούις και Χάρρις.
«Κάναμε κάτι χωρίς προηγούμενο», λέει ο Μάρτιν αναφερόμενος στον συνδυασμό ορχηστρικής μουσικής και αυθεντικών γαελικών ψαλμωδιών, που πάντα ακούγονταν ασυνόδευτες. Όλα ηχογραφήθηκαν ζωντανά, με τη μία, χωρίς τη χρήση πρόσθετων ηχογραφήσεων ή sampling.
Για τον Μάρτιν, οι γαελικές ψαλμωδίες δεν είναι απλώς μια ωδική παράδοση: «Είναι μέρος του DNA μας. Είναι η πνευματική μας παράδοση. Είναι μέρος αυτού που είμαστε.»
Ο J.H. White ζει στη Νέα Υόρκη και αρθρογραφεί για την τέχνη, τον πολιτισμό και την αντρική μόδα.
Ακολουθήστε μας στο SafeChat @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
