Μετάφραση: Αλία Ζάε
Σήμερα, 21/1/2023, γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά του νέου σεληνιακού κινέζικου έτους – το οποίο φέτος είναι το Έτος του Λαγού. Καλή Χρονιά, λοιπόν, ήρεμη, δημιουργική και ευγενική, όπως είναι και τα χαρακτηριστικά αυτού του κινέζικου ζωδίου. (Σ.τ.Μ.)
Η Λι Φαν, βιολονίστα ειδικευμένη στην μπαρόκ και την παλαιά μουσική, ξανάρχισε πρόσφατα να παίζει σύγχρονο βιολί. Χρειάστηκε όμως να καταβάλλει πιο έντονη προσπάθεια από όσο περίμενε για να προσαρμοστεί και πάλι στον συγκεκριμένο τρόπο παιξίματος, μετά από την πολυετή θητεία της στην παλαιά μουσική. Αυτό την έκανε να σκεφτεί αρκετά για την αλλαγή της ταχύτητας που έχει προκύψει με την πάροδο των χρόνων στη μουσική, τα ήθη και τον ρυθμό της ανθρώπινης ζωής γενικότερα: «Η εξέλιξη του πολιτισμού ανακλάται στις αλλαγές των οργάνων», λέει.
Σε μια εκτεταμένη συνέντευξη, η Λι αναφέρθηκε στην εξέλιξη του βιολιού από τον μεσαιωνικό πρόγονό του το fiddle, την αναγεννησιακή lira da braccio και το ρεμπέκ μέχρι το σύγχρονο βιολί (το δικό της είναι κατασκευασμένο από τον Γιόεργκ Βούντερλιχ), στην οποία αποτυπώνονται και οι αλλαγές στη γλώσσα και τον πολιτισμό. Τα τελευταία χρόνια μοιάζει να έκλεισε κατά κάποιον τρόπο ένας κύκλος στην καριέρα της και η τεχνική της εμπλουτίστηκε και βάθυνε χάρις στην ανανεωμένη θεώρησή της για την παράδοση και την πίστη.
Συμπιέζοντας τον χρόνο
Όταν συντονιζόμαστε στα 432 Hz, κάτι μαγικό συμβαίνει. Τα Hz (Hertz – Χερτς) είναι μονάδα μέτρησης συχνότητας οποιουδήποτε σύντομου περιοδικού φαινομένου. Η μονάδα του αφορά κύκλο ενός δευτερολέπτου και ισούται με «έναν κύκλο ανά δευτερόλεπτο». Όσο μεγαλύτερος αριθμός των κύκλων τόσο υψηλότερη η συχνότητα.
Την εποχή των Χάυντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν, όταν η μουσική κατά γενική ομολογία βρισκόταν στο ζενίθ της, τα μουσικά όργανα κουρδίζονταν στα 432 Hz. Εκείνη ήταν η εποχή του Διαφωτισμού, εποχή προόδου, νέων ανακαλύψεων και συνεχών αλλαγών. Τα πιάνα που χρησιμοποιούσε ο Μπετόβεν προς το τέλος της ζωής του διέφεραν πάρα πολύ από αυτά της παιδικής του ηλικίας.
Για τη Λι, το κούρδισμα δεν είναι απλώς θέμα προσωπικής προτίμησης, αλλά συνδέεται με τον ρυθμό ζωής της εκάστοτε κοινωνίας.
Η μπαρόκ μουσική (Μπαχ και Χέντελ) παίζεται κυρίως στα 415 Hz, ενώ η κλασική μουσική (Χάυντν και Μότσαρτ) ανάμεσα στα 427 και 432 Hz. Σήμερα, πολλές ορχήστρες στις ΗΠΑ κουρδίζουν τα όργανά τους στα 440 Hz και κάποιες δοκιμάζουν ήδη τα 442 και τα 444 Hz.
Ως απαρχές της ιστορίας της Δυτικής μουσικής θεωρούμε συνήθως τους Γρηγοριανούς ύμνους των μεσαιωνικών μοναστηριών.
«Η μεσαιωνική μουσική είναι πάρα πολύ αργή. Ακούγοντάς την μπορεί να αναρωτηθούμε γιατί αυτή η μουσική κινείται τόσο αργά… Ωστόσο, είναι πλούσια σε περιεχόμενο», λέει η Λι. «Είναι σαν ένα ποίημα, σύντομο αλλά γεμάτο νόημα. Στην αρχαία Κίνα, τα χρόνια της Δυναστείας Τανγκ, γράφονταν ποιήματα τα οποία με πέντε λέξεις έλεγαν όσα η σύγχρονη γλώσσα δεν μπορεί να πει ούτε με εκατό λέξεις. Εκείνη την εποχή, τα αποφθέγματα και τα σοφά λόγια βρίσκονταν σε αφθονία.»
Ο αργός ρυθμός της παλαιάς μουσικής ταίριαζε με τις «γαλήνιες καρδιές των ανθρώπων που ζούσαν τότε και μπορούσαν να την ακούσουν». Στον πολυάσχολο σημερινό άνθρωπο ίσως φαντάζει αργή. Αλλά αν μπορούμε να ηρεμήσουμε την καρδιά και τα νεύρα μας και να είμαστε παρόντες και συγκεντρωμένοι, θα ανακαλύψουμε ότι κι εμείς μπορούμε να απολαύσουμε την αριστοτεχνικότητα και το νόημά της, προσθέτει η Λι.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, κυριαρχούσε το fiddle (ή vielle). Όπως και για τη βιόλα του ύστερου 15ου αιώνα, με τον όρο fiddle δεν αναφερόμαστε σε ένα συγκεκριμένο μουσικό όργανο, αλλά μάλλον εννοούμε γενικότερα μια οικογένεια πληκτροφόρων και έγχορδων οργάνων που παίζονται με δοξάρι. Μπορεί να μοιάζουν με το βιολί ή να έχουν αρκετά διαφορετικό σχήμα, ακόμα και γωνιώδες ή αστεροειδές. Σε πολλούς πίνακες της Αναγέννησης απεικονίζονται άγγελοι που κρατούν μουσικά όργανα που θυμίζουν βιολιά.
«Εκείνα ήταν επίπεδα και στις δύο πλευρές, το πάνω μέρος τους δεν ήταν κυρτό όπως του βιολιού. Υπήρχαν πολλά διαφορετικά είδη, τα οποία μπορούμε να δούμε τώρα σε μουσεία ή πίνακες», εξηγεί η Λι.
Το βιολί της μπαρόκ περιόδου, η βιόλα ντα μπράτσο, είχε πιο τυπικό σχήμα από το fiddle, αλλά ήταν ακόμα πιο πλατύ και πιο επίπεδο από το σύγχρονο βιολί. Και τα δυο είχαν χορδές από έντερα ζώων, αντί για τις μεταλλικές που έχουμε συνηθίσει να ακούμε σήμερα. Γι’ αυτόν το λόγο, τα παλιά όργανα δεν παράγουν τόσο δυνατό ήχο ή αντήχηση, όπως τα σύγχρονα.
«Αλλά και ο τρόπος παιξίματος ήταν διαφορετικός – πιο φυσικός, πιο ζεστός. Οι συναυλιακοί χώροι ήταν μικρότεροι. Οι σύγχρονες μεγάλες αίθουσες απαιτούν δυνατότερο ήχο, άλλο κούρδισμα – τα 415 Hz δεν είναι πλέον αρκετά. Οι ήχοι τώρα πρέπει να είναι πιο δυνατοί, μεγάλοι, φωτεινοί και αριστοτεχνικοί», λέει η Λι.
Οι αίθουσες συναυλιών μεγάλωναν, τα μουσικά όργανα γίνονταν όλο και πιο ανθεκτικά και ηχηρά και, από την κλασική εποχή και ύστερα, οι μουσικοί και οι συνθέτες κάνουν συνεχείς προσπάθειες να εντυπωσιάσουν το κοινό με βελτιωμένες τεχνικές και μεγαλύτερη μαεστρία.
«Κανείς δεν ενδιαφέρεται να κάνει κάτι αργό. Έτσι όμως χάνουμε τις λεπτές αποχρώσεις των πραγμάτων, χάνουμε κάτι από την αισθαντικότητά μας. Προτιμάμε την ένταση, τη δύναμη και την ταχύτητα, που εντυπωσιάζουν ευκολότερα. Είναι πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά.»
Μια μοιραία συνάντηση
Η Λι ξεκίνησε την καριέρα της στην πατρίδα της, την Κίνα, παίζοντας βιολί σε γνωστές ορχήστρες για μπαλέτα και όπερες και συμμετέχοντας σε πολλές ηχογραφήσεις για CD, ραδιόφωνο, τηλεόραση και κινηματογράφο. Μετά από μια δεκαετία και με σκοπό να εμπλουτίσει τις μουσικές της γνώσεις πήγε στη Γερμανία, όπου γνώρισε και αγάπησε την παλαιά μουσική.
«Αυτό που άρχισε σαν μια προκαθορισμένη από τη μοίρα επαφή εξελίχθηκε σε αποστολή», λέει η Λι.
Οι διευθυντές των μουσικών σχολών δεν ήξεραν τι να σκεφτούν γι’ αυτήν, καθώς οι περισσότεροι φοιτητές τους ήταν 17άρηδες, ενώ η Λι είχε φτάσει τα 30.
Η σχολή που τη δέχτηκε τελικά είχε έλλειψη σε καθηγητές εκείνη την περίοδο και η Λι θα έπρεπε να περιμένει ένα εξάμηνο για να ξεκινήσει τα μαθήματα. Έχοντας κουραστεί από την αναμονή, αποφάσισε να ρωτήσει μήπως μπορούσε να κάνει κάποιο άλλο μάθημα εν τω μεταξύ.
«Το πρώτο πράγμα που με ρώτησαν ήταν πόσο χρονών είμαι. Μάλλον θα με βρήκαν μεγάλη, αφού μου πρότειναν να μάθω παλαιά μουσική». Την έστειλαν στο τμήμα αρχαίας μουσικής, όπου – επιτέλους – της είπαν να περάσει την επόμενη εβδομάδα με το όργανό της. Η Λι όντως ξαναπήγε και ανακάλυψε έναν ολοκαίνουριο γι’ αυτήν μουσικό κόσμο.
Σπουδάζοντας το παρελθόν
«Αποδέχτηκα το όργανο που μου δόθηκε, το μελέτησα, κατανόησα την ιστορία και την ουσία του και εκτίμησα την ομορφιά του». Και εξερεύνησε όχι μόνο την παλαιά μουσική, αλλά και τη μεσαιωνική τέχνη και τον πολιτισμό.
«Ήταν πολύ κοντά στον Θεό. Όλες οι τέχνες ήταν για τον Θεό».
Κατά τη διάρκεια των σπουδών της στη Γερμανία, έκανε σεμινάρια εξειδίκευσης με τον Τον Κόοπμαν, μαέστρο και γνωστό μουσικολόγο, με τον Άντον Στεκ, βιολονίστα και μαέστρο και με τον Πέδρο Μέμελσντορφ, μουσικό διευθυντή και μουσικολόγο, ειδικευμένο στη μεσαιωνική μουσική.
Η Λι έγινε μέλος του μουσικού συνόλου Paradiso στη Φρανκφούρτη και συνεργάστηκε με τους La Stagione Frankfurt, το Free Dance Theater της Φρανκφούρτης, τον Μωρίς βαν Λίεσχουτ, τον Μάικλ Σνάιντερ, τους The Mannheim court orchestra και τους Τhe Main Baroque Orchestra.
Μετά από την αποφοίτησή της από το Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών της Φρανκφούρτης, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορική ερμηνεία με την Πέτρα Μύλλεγιανς, Γερμανίδα βιολονίστα, μαέστρο και παιδαγωγό φημισμένη για τη δουλειά της στην ιστορική ερμηνεία. Αργότερα, η Λι έγινε βοηθός της Μύλλεγιανς στα σεμινάρια εξειδίκευσης της πρώην καθηγήτριάς της.
Επίσης, σπούδασε μεσαιωνική και αναγεννησιακή μουσική με τον Μωρίς βαν Λίεσχουτ και τη Ρεβέκκα Στιούαρτ στη σχολή Schola Cantorum Brabantiae.
Όσο διάστημα ήταν στην Ευρώπη, η Λι συμμετείχε σε μικρά ή μεγάλα σύνολα, παίζοντας παλαιά μουσική, αλλά και νέα κομμάτια. Ηχογράφησε πολλά CD, περιλαμβανομένου κι ενός άλμπουμ με έργα του Βιβάλντι με την Capella Academia και κοντσέρτα του Τέλεμαν με την ορχήστρα La Stagione.
Εμφανίστηκε και σε ζωντανές ηχογραφήσεις, όπως για το DVD της θεατρικής παράστασης της Φρανκφούρτης για το 2009 «Πάρσιφαλ, ο κόκκινος ιππότης». Ήταν ιδρυτικό μέλος των μουσικών συνόλων Aquilla, La Pace και Allegris Quartet, με τα οποία έκανε περιοδείες σε Ευρώπη και Ασία. Επιπλέον, επιλέχθηκε από τη Νέα Φιλαρμονική της Φρανκφούρτης για να παίξει με διεθνούς φήμης καλλιτέχνες όπως ο Αντρέα Μποτσέλι και ο Ντέηβιντ Γκάρετ.
«Μετά απ’ όλα αυτά, το σύγχρονο βιολί μου φαινόταν υπερβολικά γρήγορο!»
Ζωντανεύοντας την παράδοση
Πρόσφατα, η Λι έγινε μέλος του θιάσου Παραστατικών Τεχνών Σεν Γιουν. Εκτός από τη μουσική τους, την τράβηξαν και η αποστολή του θιάσου και η σχέση τους με την πίστη και την παράδοση.
«Είναι ένα μοναδικό σύνολο», λέει η Λι. Παρά το γεγονός ότι τα όργανα της ορχήστρας του Σεν Γιουν είναι σύγχρονα και το ότι νέα μουσική γράφεται για κάθε σεζόν, η σύνθεση της μουσικής γίνεται βάσει των παραδοσιακών προτύπων, συνδυάζοντας αρμονικά αυτά της Ανατολής με αυτά της Δύσης – η αρχαία κινέζικη μουσική ενορχηστρώνεται για τη δυτική κλασική ορχήστρα.
«Η αναβίωση της παράδοσης ούτε λέγεται ούτε γίνεται εύκολα. Αλλά οφείλουμε να το κάνουμε και πράγματι το κάνουμε, με έναν περίπλοκο αλλά αρμονικό τρόπο. Η κινέζικη μουσική δεν είναι μόνο ευχάριστη στο αυτί αλλά και γεμάτη νόημα. Σε κάνει να σκέφτεσαι για πολλά πράγματα. Υπάρχει αφηγηματικότητα, βαθύτερο νόημα και η παρουσία του θείου.»
Σε αυτό το πλαίσιο, η Λι μπορεί να αξιοποιήσει όλες τις γνώσεις και την εμπειρία που κέρδισε τα προηγούμενα χρόνια – τα χρόνια που πέρασε παίζοντας μουσική νιώθοντας να πλησιάζει τον Θεό και τα χρόνια της παιδικής της ηλικίας όταν μεγάλωνε σύμφωνα με τις αρχές του παραδοσιακού κινέζικου πολιτισμού. Επιπλέον, η θέση της στον θίασο Σεν Γιουν της δίνει την αίσθηση ότι έχει μια αποστολή στη ζωή της.
«Τώρα σκέφτομαι συνεχώς την αναβίωση του παραδοσιακού πολιτισμού, είναι κάτι που έχω μέσα στην καρδιά μου. Πέρασα τόσα χρόνια παίζοντας παλαιά μουσική και η ανατροφή μου ήταν επίσης στηριγμένη στις παραδοσιακές αξίες, ώστε νιώθω ότι μπορώ να ενστερνιστώ απόλυτα και να αφοσιωθώ σε αυτή την αποστολή.»
Μέχρι τώρα, η παλαιά μουσική ταίριαζε τέλεια – σαν ένα παλιό και πολυφορεμένο άνετο γάντι – στην καριέρα και την προσωπικότητα της Λι. Δεν φαινόταν ότι θα χρειαζόταν να ξαναπιάσει το σύγχρονο βιολί, που με τις μεταλλικές χορδές του και το σύγχρονο δοξάρι βρίσκεται χιλιάδες ηχητικά χιλιόμετρα μακριά από τις προτιμήσεις της Λι. Ωστόσο, η αποστολή του Σεν Γιουν τη συγκίνησε τόσο, ώστε να επιστρέψει στο εγκαταλελειμμένο όργανο, αφιερώνοντας πολλές ώρες για να πετύχει τον βαθμό τεχνικής τελειότητας που απαιτείται από όλους τους καλλιτέχνες του θιάσου.
Οι πρώτοι μήνες ήταν πολύ πιεστικοί για τη Λι. Ταυτόχρονα όμως τη βοήθησαν να κατανοήσει καλύτερα και βαθύτερα τις έννοιες της πίστης και της πνευματικότητας, όπως και την ίδια της την τέχνη.
«Νόμιζα ότι είχα πίστη παλιότερα – τώρα όμως είναι αληθινά δυνατή», λέει.
Διαμάντια μέσα από την πίεση
Πολλοί από τους καλλιτέχνες του Σεν Γιουν ασκούν Φάλουν Γκονγκ, γνωστό και ως Φάλουν Ντάφα, ακολουθώντας το πρότυπο που έθεσαν τα ιδρυτικά μέλη του θιάσου, με τις αρχές Αλήθεια, Καλοσύνη και Ανεκτικότητα ως οδηγό – τις τρεις αρχές της άσκησης. Ο διαλογισμός, η πνευματικότητα και η καλλιέργεια του εαυτού είναι κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά του Φάλουν Ντάφα.
Όταν η Λι συνάντησε για πρώτη φορά ένα μέλος του θιάσου Σεν Γιουν, η ιδέα να ασκήσει και η ίδια Φάλουν Γκονγκ άρχισε να σχηματίζεται μέσα στο μυαλό της. Αν και είναι παντρεμένη για περισσότερα από δέκα χρόνια με ασκούμενο του Φάλουν Γκονγκ, δεν είχε σκεφτεί ποτέ να τον ακολουθήσει σε αυτό το μονοπάτι. Τα πιστεύω του αφορούσαν τον ίδιο.
«Τα πρώτα ένα-δυο χρόνια που ήμουν στον θίασο, απλώς ασκούμουν στη μουσική. Μια μέρα όμως, που είχα φτάσει νωρίτερα για την πρόβα, αποφάσισα να κάνω διαλογισμό πρώτα», λέει η Λι. «Ο νους μου ηρέμησε και δάκρυα άρχισαν να τρέχουν από τα μάτια μου».
Ήταν ένα κομβικό σημείο στη ζωή της Λι, η οποία αποφάσισε να ακολουθήσει τις αρχές της Αλήθειας, Καλοσύνης και Ανεκτικότητας και την αποστολή του Σεν Γιουν, εμβαθύνοντας ταυτόχρονα τη σχέση της με τη μουσική και την τέχνη.
«Το Σεν Γιουν ξυπνά την καλοσύνη των ανθρώπων. Τους παρακινεί να σκεφτούν ανώτερα πράγματα, για το τι είναι αληθινή συμπόνια. Η γνήσια ομορφιά και καλοσύνη μπορούν να αλλάξουν τις καρδιές και τη σκέψη του κόσμου».
Η Λι θυμάται τα σχόλια μιας ηλικιωμένης κυρίας, η οποία είχε έρθει μαζί με την κόρη της μετά από μια παράσταση στην Ισπανία. Ο σύζυγός της ήταν μουσικός και η ίδια ομολόγησε πόσο είχε συγκινηθεί από τη μουσική της παράστασης. Μιλούσε με μεγάλη θέρμη στη Λι για αυτό που βίωσε.
«Είναι σαν να δίνουμε στην ανθρωπότητα μια κατεύθυνση – έτσι αισθάνονται κάποιοι από το κοινό. Νιώθουν έντονα ότι αυτό που λαμβάνουν είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια απλή αισθητηριακή εμπειρία και απόλαυση. Είναι κάτι που ωφελεί το πνεύμα τους, κάτι που μπορεί να τους βοηθήσει να βελτιωθούν σαν άνθρωποι και να έχουν ένα καλύτερο μέλλον. Και στις συναυλίες που έδινα παλιότερα συγκινούνταν οι άνθρωποι – αλλά όχι κατ’ αυτό τον τρόπο».
Η Λι πιστεύει ότι αυτό που δίνει το Σεν Γιουν στον κόσμο είναι το ύψιστο – όχι τόσο εξαιτίας των εξαιρετικών ικανοτήτων των καλλιτεχνών, αλλά κυρίως χάρη στο πνεύμα τους και σε αυτό που μεταδίδουν σε κάθε θεατή. Ο παραδοσιακός πολιτισμός προέρχεται από τους θεούς και «αυτό είναι που χαρίζει στην ανθρωπότητα το Σεν Γιουν – γι’ αυτό είναι και το ύψιστο».
Η Epoch Times είναι υπερήφανος χορηγός του Shen Yun Performing Arts. Καλύπτουμε τις αντιδράσεις του κοινού από την ίδρυση του Shen Yun το 2006.
