Μετά από σχεδόν μια δεκαετία πιέσεων για την πλήρη ένταξη στην G20 – την ομάδα των 20 κορυφαίων οικονομιών του κόσμου – η Αφρικανική Ένωση (ΑΕ) έγινε τελικά δεκτή στην πολυεθνική πλατφόρμα για την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική συνεργασία.
Η ένταξη της Ένωσης στις 9 Σεπτεμβρίου, στο τέλος του ετήσιου φόρουμ της G20 στην Ινδία, έρχεται εν μέσω ανησυχιών σχετικά με τη σημασία του μπλοκ σε ένα γεωπολιτικό τοπίο που σπάει και την άνοδο νέων πολυμερών θεσμών που ισχυρίζονται ότι αντιπροσωπεύουν καλύτερα έθνη που ήταν περιθωριοποιημένα στο παρελθόν.
Τα 55 κράτη-μέλη της ΑΕ – στα οποία περιλαμβάνεται και η αμφισβητούμενη Δυτική Σαχάρα – διεκδικούν εδώ και χρόνια έναν ουσιαστικό ρόλο στα παγκόσμια όργανα που αντιπροσώπευαν επί μακρόν μια ξεθωριασμένη πλέον μεταπολεμική τάξη, περιλαμβανομένου του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Τα διάφορα μέλη της G20 – που περιλαμβάνουν τις παγκόσμιες υπερδυνάμεις Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα και Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)- αντιπροσωπεύουν περίπου το 85% του παγκόσμιου ΑΕΠ, περισσότερο από το 75% του παγκόσμιου εμπορίου και περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Παρατηρητές λένε ότι η παραχώρηση της ιδιότητας μόνιμου μέλους της G20 στην Αφρικανική Ένωση σηματοδοτεί την άνοδο μιας ηπείρου της οποίας ο νεαρός πληθυσμός των περίπου 1,3 δισεκατομμυρίων αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2050 και να αποτελέσει το ένα τέταρτο των ανθρώπων του πλανήτη.
Με την πλήρη ένταξη στην G20, η ΑΕ μπορεί να εκπροσωπεί μια ήπειρο που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερων συναλλαγών στον κόσμο, συγκεντρώνει το 60% των παγκόσμιων πόρων ανανεώσιμης ενέργειας και πάνω από το 30% των ορυκτών που αποτελούν το κλειδί για τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Η Αφρικανική Ένωση έχει πλέον το ίδιο καθεστώς με την Ευρωπαϊκή Ένωση – το μοναδικό περιφερειακό μπλοκ με πλήρη συμμετοχή. Μέχρι τώρα, η Νότια Αφρική ήταν το μοναδικό μέλος του μπλοκ στην G20.
Οι Αφρικανοί ηγέτες καλωσορίζουν την ένταξη
Ο Πωλ Ναντούλυα, επιστημονικός συνεργάτης και ειδικός σε θέματα Κίνας στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών της Αφρικής, αναφέρει ότι η αποδοχή των αφρικανικών χωρών στην G20 – όπως και η επιθυμία τους να ενταχθούν στις BRICS και σε άλλους πολυμερείς οργανισμούς, όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών, ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, το Φόρουμ του Μποάο και η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα – θα μπορούσε να εξηγηθεί από τέσσερεις βασικούς λόγους.
«Πρώτον, θέλουν να επεκτείνουν τις πλατφόρμες που μπορούν να ενισχύσουν τη φωνή και την επιρροή της Αφρικής σε παγκόσμιο επίπεδο, πέρα από τους προϋπάρχοντες θεσμούς», δήλωσε ο κος Ναντούλυα στην Epoch Times σε ηλεκτρονικό μήνυμα.
Ο δεύτερος λόγος, σύμφωνα με τον ερευνητή, είναι η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών δανειακής χρηματοδότησης και μέσων για τη στήριξη βασικών προτεραιοτήτων όπως η ενέργεια και οι υποδομές.
«Τρίτον, θέλουν να συνεχίσουν να σφυρηλατούν τη νέα αλληλεγγύη Νότου-Νότου σε ένα περιβάλλον όπου οι παγκόσμιες εντάσεις και αντιπαλότητες κλιμακώνονται ολοένα και περισσότερο.»
«Και τέταρτον, αναζητούν νέες αγορές και νέες μορφές οικονομικών συναλλαγών υπό το πρίσμα της δημιουργίας της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών», δήλωσε ο κος Ναντούλυα.
Αρκετοί Αφρικανοί ηγέτες χαιρέτισαν τη μόνιμη συμμετοχή της ΑΕ στην G20.
Ο Μούσσα Φακί Μαχαμάτ, πρόεδρος της Επιτροπής της Αφρικανικής Ένωσης, δήλωσε ότι η συμμετοχή στην G20 θα συμβάλλει στην «ενίσχυση» της φωνής της ηπείρου στις παγκόσμιες υποθέσεις.
Ο πρόεδρος της Κένυας Ουίλιαμ Ρούτο δήλωσε ότι θα «αυξήσει τη φωνή, την προβολή και την επιρροή της Αφρικής» στην παγκόσμια σκηνή, ενώ παράλληλα θα παρέχει μια πλατφόρμα για την προώθηση των κοινών συμφερόντων των Αφρικανών.
Ο πρόεδρος της Ζάμπια Χακάιντε Χιτσιλέμα δήλωσε ότι η πρόσκληση σημαίνει ότι η Αφρική έχει αναγνωριστεί ως «βασικός παίκτης» στο παγκόσμιο οικονομικό τοπίο.
Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Κύριλλος Ραμαφόσα, εξέφρασε επίσης την ικανοποίησή του λέγοντας ότι οι αναπτυσσόμενες οικονομίες «σηκώνουν το κύριο βάρος της κλιματικής αλλαγής», παρά το γεγονός ότι φέρουν τη μικρότερη ευθύνη για την κρίση αυτή.
Η Αφρική φλερτάρει με τις νέες παγκόσμιες δυνάμεις
Ωστόσο, τα κράτη-μέλη της ΑΕ έχουν από καιρό ταχθεί υπέρ των μεταρρυθμίσεων ενός παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος – περιλαμβανομένης της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλων οντοτήτων – που αναγκάζει τις αφρικανικές χώρες να πληρώνουν περισσότερα από άλλες για να δανειστούν χρήματα, βαθαίνοντας το χρέος τους.
Οι Αφρικανοί ηγέτες αμφισβητούν την εικόνα της ηπείρου ως παθητικού θύματος πολέμου, εξτρεμισμού, πείνας και καταστροφών, που πιέζεται να πάρει τη μία ή την άλλη πλευρά μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων.
Η Άιβορι Κάιρο, πολιτική αναλύτρια στην εταιρεία συμβούλων Development Reimagined, λέει ότι η είσοδος της ΑΕ στην G20 καθυστέρησε, δεδομένου ότι η Αφρική έχει αποδείξει ξανά και ξανά ότι έχει λύσεις για τις παγκόσμιες προκλήσεις.
«Η Αφρική αντιμετωπίζει τις ίδιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα μέλη της G20, ωστόσο δεν έχουμε συμπεριληφθεί στις συζητήσεις που επιδιώκουν να βρουν λύσεις», δήλωσε σε συνομιλία με την Epoch Times.
«Η Αφρική φέρνει έναν πλούτο λύσεων στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος, όπως το χρέος παραδείγματος χάριν – το Κοινό Πλαίσιο της G20 που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του COVID-19 λόγω του στενού δημοσιονομικού χώρου στον οποίο βρέθηκαν οι χώρες και το οποίο έχει επικριθεί για βραδύτητα. Αλλά η Αφρική θα έχει γρήγορες και μακροχρόνιες λύσεις, δεδομένου ότι οι περισσότερες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος βρίσκονται στην ήπειρο», επεσήμανε.
Η Αφρική προσελκύει ολοένα και περισσότερο το επενδυτικό και πολιτικό ενδιαφέρον μιας νέας γενιάς παγκόσμιων δυνάμεων πέραν των Ηνωμένων Πολιτειών και των πρώην Ευρωπαίων αποικιοκρατών.
Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της Αφρικής. Τα έθνη του Κόλπου έχουν γίνει μερικοί από τους μεγαλύτερους επενδυτές της ηπείρου. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ζήτησε πέρυσι τη μόνιμη συμμετοχή της ΑΕ στην G20, λέγοντας ότι «έχει καθυστερήσει πολύ».
Η Κίνα, σήμερα ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής και ένας από τους μεγαλύτερους δανειστές της, ήταν η πρώτη χώρα που εξέφρασε ρητά την υποστήριξή της για την ένταξη της ΑΕ.
Οι ΗΠΑ, η Κίνα και τα άλλα μέλη της G20 που υποστήριξαν την ένταξη της Αφρικανικής Ένωσης αναγνωρίζουν ότι χρειάζονται την Αφρική όσο τους χρειάζεται και η Αφρική, λέει ο Ντέιβιντ ΜακΝέιρ, εκτελεστικός διευθυντής του ONE.org και ιδρυτικό μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου του Africa Europe Foundation.
«Με έναν εκρηκτικό νεανικό πληθυσμό, το 70% του παγκόσμιου ηλιακού δυναμικού και ως σημαντική πηγή κρίσιμων ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση … θεσμοί που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν την παγκόσμια οικονομία [ενώ] αποκλείουν το 18% του παγκόσμιου πληθυσμού θα χάσουν γρήγορα τη αξιοπιστία τους», δήλωσε ο κος ΜακΝέιρ, ο οποίος είναι επίσης μη μόνιμος υπότροφος στο Carnegie Endowment for International Peace και μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, στην Epoch Times σε ηλεκτρονικό μήνυμα.
Το de facto συντονιστικό όργανο για την παγκόσμια οικονομία είχε αποκλείσει την εκπροσώπηση των 1,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην Αφρική «για πάρα πολύ καιρό», λέει ο κος ΜακΝέιρ.
«Ως αποτέλεσμα, οι αποφάσεις που λαμβάνονται σχετικά με τη διαχείριση του χρέους, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλα σημαντικά όργανα αφήνουν έξω αυτές τις σημαντικές προοπτικές. Και αυτές οι αποφάσεις έχουν απτές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων – στις υπηρεσίες υγείας, την εκπαίδευση, τους μισθούς.
»Τώρα που η Αφρικανική Ένωση έχει μια έδρα, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν οι κατάλληλες δομές για την οργάνωση κοινών θέσεων και τη διαπραγμάτευσή τους στο τραπέζι της G20», δήλωσε.
Αναμενόμενη η αποδοχή
Την άποψή του συμμερίζεται ο Τζόζεφ Σίγκλ, διευθυντής ερευνών του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών για την Αφρική με έδρα την Ουάσιγκτον, ο οποίος πιστεύει ότι η μόνιμη παρουσία της ΑΕ στην G20 θα ενδυναμώσει σχέσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συνεργασία για την αντιμετώπιση μιας πληθώρας διακρατικών προκλήσεων.
«Η αποδοχή της Αφρικανικής Ένωσης στην G20 συμβάλλει στη θεσμοθέτηση μιας θέσης στο τραπέζι για την Αφρική όταν συζητούνται πολιτικές σχετικά με τις παγκόσμιες οικονομικές προτεραιότητες», δήλωσε ο κος Σιγκλ στην Epoch Times. Αυτό συντελεί στη διασφάλιση της εκπροσώπησης και της συνεκτίμησης των αφρικανικών συμφερόντων, είπε.
«Αυτό ωφελεί τόσο τις αφρικανικές χώρες όσο και την G20, καθώς ενισχύεται η αφρικανική συμμετοχή επί των πρωτοβουλιών που επηρεάζουν την ήπειρο, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες αυτές να έχουν θετικό και βιώσιμο αντίκτυπο.
»Βοηθά επίσης στη διευκόλυνση μιας πιο δίκαιης και ισότιμης διεθνούς κοινότητας, κάτι που είναι προς το συμφέρον όλων των χωρών.»
Λέει ότι η γρήγορη έγκριση της Κίνας δεν προκαλεί έκπληξη, διότι το κομμουνιστικό κράτος έχει από καιρό ευθυγραμμίσει την εξωτερική του πολιτική με τον Παγκόσμιο Νότο και χρησιμοποιεί τους πολυμερείς θεσμούς ως μέσο προώθησης των συμφερόντων του.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, έχουν μακροχρόνιους και πολύπλευρους δεσμούς με την Αφρική ως κορυφαία πηγή επενδύσεων, εμπορίου και αναπτυξιακής βοήθειας.
«Υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, δόθηκε εκ νέου έμφαση στην ενίσχυση των αφρικανικών εταιρικών σχέσεων. Έτσι, η υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στην ΑΕ εκπληρώνει μια δέσμευση από τη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της Αφρικής στην Ουάσιγκτον τον Δεκέμβριο του 2022», επεσήμανε ο κος Σιγκλ.
Ούτε η κα Κάιρο ένιωσε έκπληξη από την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας για την ένταξη της ΑΕ στην G20.
«Το πολυμερές σύστημα αλλάζει και γίνεται πιο περιεκτικό από ποτέ», είπε, προσθέτοντας:
«Λέγεται επίσης ότι και οι δύο χώρες έχουν συμφέροντα στην Αφρική, αλλά αυτό που πιστεύουμε στην Development Reimagined είναι ότι αυτή η στήριξη θα τις φέρει πιο κοντά στην ήπειρο.
»Μην ξεχνάτε ότι η Αφρική σκοπεύει να γίνει ο μεγαλύτερος κόμβος μεταποίησης και αυτή είναι μια ευκαιρία για τις δύο χώρες να συνεργαστούν στενότερα μεταξύ τους προς όφελος της Αφρικής.»
Κανείς δεν θα παλέψει για τη φωνή της Αφρικής στην G21 – η Αφρική έχει φωνή και θα ακουστεί, τόνισε.
«Οι αφρικανικές φωνές προώθησαν τη συζήτηση και έκαναν όλη τη δουλειά. Η Αφρική είναι ικανή να μιλάει για τον εαυτό της και να εκπροσωπείται πλήρως σε τέτοια φόρουμ.»
Μία φωνή, πολλαπλά συμφέροντα!
Ένα ερώτημα που επισκιάζει την είσοδο της ΑΕ στην G20 αφορά τη δυνητική δυσκολία εύρεσης κοινών θέσεων μεταξύ των κρατών-μελών της – από τις οικονομικές δυνάμεις της Νιγηρίας και της Αιθιοπίας μέχρι τα φτωχότερα έθνη, όπως το Μπουρούντι και η Σομαλία.
Ο κος Ναντούλυα λέει ότι είναι φυσιολογικό οι αφρικανικές χώρες να διαφοροποιούνται ως προς τις προτεραιότητές τους σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με τις μοναδικές συνθήκες, τα πολιτικά συστήματα, την ιστορική εξέλιξη και τη συνολική κουλτούρα τους.
Υποστηρίζει, ωστόσο, ότι όταν πρόκειται για κοινές θέσεις σε διεθνή θέματα ή σε θέματα που αφορούν την ήπειρο στο σύνολό της, η εικόνα είναι «πολύ διαφορετική».
«Οι αφρικανικές χώρες, από την ανεξαρτησία τους, έχουν μια ενσωματωμένη παράδοση και κουλτούρα διαπραγμάτευσης και διαμόρφωσης κοινών θέσεων σε πολυμερές επίπεδο. Οι θέσεις αυτές κωδικοποιούνται και κοινωνικοποιούνται κατάλληλα σε εθνικό επίπεδο», δήλωσε ο κος Ναντούλυα.
Ως παράδειγμα, αναφέρει την κοινή αφρικανική θέση για τα Ηνωμένα Έθνη και τη μεταρρύθμιση του διεθνούς συστήματος που διατυπώθηκε στη Συναίνεση Ezulwini του 2005, την κοινή αφρικανική θέση για την πρόσβαση στην ενέργεια και τη δίκαιη μετάβαση που συζητήθηκε και εγκρίθηκε το 2022 και την κοινή αφρικανική θέση για την αποτελεσματικότητα της ανθρωπιστικής βοήθειας που εγκρίθηκε το 2016.
«Δεδομένου αυτού του αποδεδειγμένου ιστορικού στην ανάπτυξη ενιαίων θέσεων σε παγκόσμια ζητήματα, δεν πιστεύω ότι οι αφρικανικές χώρες θα έχουν μεγάλη δυσκολία να καταλήξουν σε κοινές θέσεις, τις οποίες η ΑΕ θα μπορεί να υποστηρίζει και να επιδιώκει στο πλαίσιο της G20», δήλωσε ο κος Ναντούλυα.
Του Nalova Akua
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
