Καθώς δεκάδες εκατομμύρια παιδιά επιστρέφουν στα σχολεία, γονείς και εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν ερωτήματα σχετικά με το πόσο υπερβολική μπορεί να είναι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (TN).
Το εκπαιδευτικό σύστημα αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα κύρια εργαστήρια για το παγκόσμιο πείραμα της ΤΝ (ή ΑΙ), σύμφωνα με τον συγγραφέα Τζο Άλλεν. Ο ίδιος σημείωσε ότι τα σχολεία, είτε υποχρεώνουν είτε ενθαρρύνουν τη χρήση της ΤΝ, θα μετατραπούν σε «τεράστια εργαστηριακά πειράματα», από τα οποία θα προκύψει εάν είναι προτιμότερο να διατηρηθούν οι παραδοσιακές πολιτιστικές αξίες ή αν κάθε παιδί θα μετατραπεί σε «βιονικό ανθρωποειδές».
Ο Άλλεν, που είναι συγγραφέας του βιβλίου «Dark Aeon: Transhumanism and the War Against Humanity» («Σκοτεινός Αιώνας: Ο μετανθρωπισμός και ο πόλεμος κατά της ανθρωπότητας»), τόνισε ότι κανείς δεν γνωρίζει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Παράλληλα, υπέδειξε ότι η ΤΝ μπορεί να επηρεάσει τη γενιά παιδιών που εξοικειώνεται με τη διαδραστική χρήση μηχανών «σαν να ήταν άνθρωποι», με τρόπο παρόμοιο με το πώς η τηλεόραση και τα φορητά ραδιόφωνα προκάλεσαν πολιτιστικές αλλαγές στις δεκαετίες του 1960.
Ορισμένοι εκπαιδευτικοί θεωρούν ήδη ότι η ΤΝ θα έχει αρνητική επίδραση στην ακαδημαϊκή ακεραιότητα, σύμφωνα με έρευνα του 2024 που δημοσιεύτηκε από το The Wiley Network και περιελάμβανε 850 εκπαιδευτικούς. Σχεδόν οι μισοί από τους 2.000 μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι η αντιγραφή και η παραποίηση εργασιών είναι ήδη πιο εύκολη με τη χρήση ΤΝ.
Ο Άλλεν εξήγησε ότι πολλές εργασίες που παραδίδουν οι μαθητές είτε μοιάζουν απίστευτα μεταξύ τους είτε δεν φαίνεται να έχουν γραφεί από τον ίδιο τον μαθητή. Ακόμη και φοιτητές παραδέχονται ότι η ΤΝ μειώνει τη δυνατότητά τους να σκέφτονται ανεξάρτητα. Σε μελέτη του 2024, το 83% των φοιτητών εξέφρασε ανησυχία ότι η ΤΝ «αδυνατίζει» την κριτική σκέψη.
Σύμφωνα με έρευνα του 2023 σε 1.000 φοιτητές των ΗΠΑ από το περιοδικό Intelligent, σχεδόν το ένα τρίτο χρησιμοποίησε το ChatGPT για την ολοκλήρωση γραπτών εργασιών, ενώ περίπου το 60% δήλωσε ότι το χρησιμοποίησε σε περισσότερες από τις μισές από αυτές. Από αυτούς, οι τρεις στους τέσσερις θεωρούν ότι πρόκειται για αντιγραφή, αλλά συνεχίζουν να χρησιμοποιούν την ΤΝ.
Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το ChatGPT για να σας βοηθήσει να ολοκληρώσετε γραπτές εργασίες;
Γονείς σε διάφορες έρευνες έχουν εκφράσει ανησυχίες για τις επιπτώσεις της ΤΝ στα παιδιά τους. Μια μελέτη της DoodleLearning το 2024 κατέγραψε ότι περίπου το 80% από 1.000 γονείς με παιδιά σχολικής ηλικίας ανησυχούσαν για την επίδραση της ΤΝ στην εκπαίδευση, ενώ παράλληλα εξέφρασαν ανησυχίες για θέματα ιδιωτικότητας, ασφάλειας δεδομένων και λογοκλοπής.
Τον Ιούλιο, το υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ ενθάρρυνε τα σχολεία να διδάσκουν στα παιδιά υπεύθυνη χρήση της ΤΝ και να τη χρησιμοποιούν για την «προσωποποίηση της μάθησης» σε μαθητές όλων των επιπέδων.
Υπό την επήρεια του ChatGPT
Η κλινική ψυχολόγος και εκπαιδευτική θεραπεύτρια Σάνον Κρόνερ, που διδάσκει για πάνω από 20 χρόνια και έχει συγγράψει παιδικά βιβλία, υποστήριξε ότι η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει την κριτική σκέψη και «αποανθρωποποιεί τόσο τον εκπαιδευτικό όσο και τον μαθητή».
Σημείωσε ότι η χρήση ΤΝ υποβαθμίζει την εκπαίδευση από μια υγιή διαδικασία μάθησης που βασίζεται στη σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή σε μια ψυχρή συναλλαγή. Όπως εξήγησε στη εφημερίδα The Epoch Times, δημιουργεί «πνευματική νωθρότητα εκατέρωθεν», μειώνει την περιέργεια, εμποδίζει την ανάπτυξη της νοημοσύνης και περιορίζει την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, αδυνατίζοντας τη λογική και τη συλλογιστική.
Η Κρόνερ επεσήμανε ότι οι μαθητές δεν θα χρειάζεται πλέον να κάνουν έρευνα και να μελετούν για να υπερασπιστούν τις θέσεις τους, καθώς οι ίδιοι θα βασίζονται στις απαντήσεις της ΤΝ. Παράλληλα, προειδοποίησε ότι η εξάρτηση των εκπαιδευτικών από την ΤΝ για τη δημιουργία σχεδίων μαθημάτων διευκολύνει την εργασία τους μεν, αλλά μακροπρόθεσμα τους αποδυναμώνει ως διδάσκοντες, καθώς οι μαθητές θα βασίζονται ολοένα και περισσότερο σε ό,τι λέει «ένα ρομπότ».
Και οι δύο ειδικοί, Άλλεν και Κρόνερ, ανησυχούν ιδιαίτερα για τη φθίνουσα κριτική σκέψη στην τάξη. Έρευνα του MIT με τίτλο «Your Brain on ChatGPT: Accumulation of Cognitive Debt When Using an AI Assistant for Essay Writing Task» («Ο εγκέφαλός σας υπό την επήρεια του ChatGPT: Συσσώρευση γνωστικού χρέους κατά τη χρήση ενός βοηθού τεχνητής νοημοσύνης για την εκπόνηση εργασιών») εξέτασε αν η χρήση ΤΝ βλάπτει τις δεξιότητες κριτικής σκέψης.
Η έρευνα παρακολούθησε 54 φοιτητές ηλικίας 18-39 ετών, χρησιμοποιώντας ηλεκτροεγκεφαλογραφία για την καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Οι φοιτητές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες και κλήθηκαν να γράψουν εκθέσεις. Τα άτομα της πρώτης ομάδας είχαν τη βοήθεια του ChatGPT, της δεύτερης μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη μηχανή αναζήτησης της Google, ενώ οι φοιτητές της τρίτης ομάδας θα έγραφαν μόνο με τα δικά τους εφόδια.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι χρήστες του ChatGPT είχαν τη χαμηλότερη εγκεφαλική συμμετοχή και συχνά καταφεύγαν σε αντιγραφή-επικόλληση απαντήσεων. Σε διάστημα τεσσάρων μηνών, οι χρήστες των μοντέλων ΤΝ σημείωσαν «συστηματική υποαπόδοση» σε νευρολογικό, γλωσσικό και συμπεριφορικό επίπεδο, εγείροντας ανησυχίες για τις μακροπρόθεσμες εκπαιδευτικές συνέπειες της εξάρτησης από την τεχνητή νοημοσύνη.
Σύμφωνα με τον Άλλεν, η ομάδα που χρησιμοποίησε την ΤΝ ήταν «εντελώς βαριεστημένη», παρουσίασε χαμηλότερη ανάκληση μνήμης και λιγότερη εγκεφαλική δραστηριότητα, ιδιαίτερα στον ιππόκαμπο, όπου σχηματίζονται οι αναμνήσεις. Η μελέτη επιβεβαιώνει, όπως σχολίασε, ότι «η ΤΝ κάνει τους ανθρώπους πιο ηλίθιους», καθώς «αν βασιίζεσαι σε μια μηχανή για να σκεφτείς, δεν θα σκέφτεσαι το ίδιο καλά».
Ανησυχίες για την ψυχική υγεία και τους «τεχνητούς» φίλους
Οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρωπότητα πιθανότατα δεν θα γίνουν γνωστές για χρόνια, παρόμοια με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της κρατικής αντίδρασης στην πανδημία COVID-19, πιστεύει ο Τζο Άλλεν.
Οι περιορισμοί κατά την πανδημία, η τηλεργασία και η προώθηση της διαδικτυακής μάθησης ενίσχυσαν την τάση μείωσης της προσωπικής αλληλεπίδρασης. Η εκτεταμένη χρήση κοινωνικών δικτύων, ιδίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έχει αναγνωριστεί σε μελέτες ως παράγοντας προβλημάτων ψυχικής υγείας για τους νέους. Η Σάνον Κρόνερ εξέφρασε ανησυχία ότι η προσθήκη της ΤΝ μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα.
Εταιρείες ΤΝ προωθούν ρομποτικούς «τεχνητούς φίλους» και chatbot ως συντρόφους για παιδιά που απομονώθηκαν από τους πραγματικούς τους φίλους κατά την πανδημία, ενώ πλέον αρκετοί στρέφονται στην ΤΝ για ψυχολογική υποστήριξη, σύμφωνα με την Κρόνερ.
Η τεχνολογική στροφή προς τα ανθρωποειδή ρομπότ και η προώθηση τεχνητών φίλων για παιδιά εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το αν αυτά τα προϊόντα μπορούν να μειώσουν τη μοναξιά ντροπαλών ή κοινωνικά αδέξιων παιδιών ή αν θα τα απομακρύνουν περαιτέρω από άλλους συνομηλίκους και από υγιείς σωματικές δραστηριότητες όπως το παιχνίδι και τα αθλήματα.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, οι συνταγές αντικαταθλιπτικών για εφήβους και νεαρούς ενήλικες ήταν ήδη επαυξημένες ήδη πριν την πανδημία, αλλά από τον Μάρτιο του 2020 και μετά η αύξηση επιταχύνθηκε κατά 60% περισσότερο.
Η Κρόνερ εξέφρασε τον φόβο ότι η ΤΝ θα καταστρέψει την αθωότητα της παιδικής ηλικίας, περιλαμβανομένης της σεξουαλικοποίησης των chatbot, όπως ο χαρακτήρας «Ani» στην πλατφόρμα Χ. Επιπλέον, επεσήμανε ότι τα συστήματα ΤΝ ενέχουν κινδύνους για την ιδιωτικότητα των παιδιών που εισάγουν προσωπικά δεδομένα σε αυτά.
Η Κρόνερ αναρωτήθηκε ποιοι συλλέγουν τα δεδομένα, εάν αυτά μπορεί να αξιοποιηθούν στο μέλλον και ποιοι τα διατηρούν.
Ο Άλλεν υπογράμμισε ότι αν και η φράση «garbage in, garbage out» («αν εισάγεις σκουπίδια [σε ένα σύστημα], θα βγάλει σκουπίδια») ισχύει ακόμα μερικώς στον κλασικό προγραμματισμό, η ΤΝ διαφέρει σημαντικά. Στην παραδοσιακή υπολογιστική, αυτό σήμαινε ότι αν εισάγαμε άχρηστα δεδομένα σε ένα πρόγραμμα βασισμένο σε κανόνες, μπορούσαμε να προβλέψουμε κάπως τα άχρηστα δεδομένα που θα είχαμε ως αποτελέσμα. Στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όμως, μπορεί να εισαχθεί «άχρηστο και πολύτιμο υλικό», και το σύστημα επιλέγει το χρήσιμο από το άχρηστο. Σε αντίθεση με τις απλές μηχανές αναζήτησης, η ΤΝ μπορεί να πλοηγηθεί στα δεδομένα με σχετική αυτονομία, ανακαλύπτοντας χρήσιμες πληροφορίες που αλλιώς θα παρέμεναν κρυμμένες.
Ο Άλλεν τόνισε ότι η ΤΝ λειτουργεί σε κάποιο βαθμό όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος, με ένα επίπεδο ελευθερίας και τυχαιότητας, αλλά με «πολύ αλλόκοτο» τρόπο. Παράλληλα, επεσήμανε την τάση της τεχνητής νοημοσύνης για «παραλήρημα» ή «ψευδαισθήσεις», δηλαδή την παρουσίαση ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών με πειστικό τρόπο.
Σύμφωνα με τον Άλλεν, τα ποσοστά αυτών των ψευδαισθήσεων θα έπρεπε να προειδοποιούν τους γονείς ότι η ΤΝ δεν πρόκειται να είναι «υπερ-ευφυής» όπως υπόσχεται ο Σαμ Αλτμαν, πρόεδρος και CEO της OpenAI. Σε εσωτερικές δοκιμές, τα τελευταία μοντέλα της OpenAI εμφάνισαν ψευδαισθήσεις κατά 51% και 79% των περιπτώσεων, ενώ σε μελέτη του 2024 για τη νομική χρήση της ΤΝ, τα ποσοστά έφτασαν έως και 88%.
Ο Άλλεν ανέφερε παραδείγματα όπως η έκδοση 4.5 του ChatGPT που παραβίασε τους περιορισμούς για ορισμένες συζητήσεις και καθοδηγούσε χρήστες σε τελετές προς τον Μολώχ, αρχαίο θεό συνδεδεμένο ιστορικά με παιδικές θυσίες. Επιπλέον, σημείωσε περιπτώσεις, όπως το chatbot Grok τον Ιούλιο, που δημοσίευσε απροσδόκητα αντισημιτικά μηνύματα.
Ο Άλλεν επεσήμανε ότι η τυχαιότητα είναι εγγενής στην τεχνολογία, με το μη καθορισμένο σύστημα να λειτουργεί σαν «ιδεοληπτική διάθεση» κάτω από τα περιοριστικά φίλτρα, ενώ αυτά λειτουργούν ως «υπερεγώ». Δεν απαιτείται εξειδικευμένος χρήστης για να παρακαμφθούν τα φίλτρα· αρκούν λίγα απλά κόλπα.
Προστασία των παιδιών
Ο Άλλεν σημείωσε ότι όσο οι κυβερνήσεις, τα σχολεία και οι εταιρείες πειραματίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη χωρίς σαφή γνώση των αποτελεσμάτων, υπάρχει λόγος να υπάρχει σκεπτικισμός για τη χρήση της στην τάξη. Ορισμένοι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν την επιστροφή των προφορικών εξετάσεων, των τεστ ανάπτυξης ή σύντομων δοκιμίων και τη χρήση επεξεργαστών κειμένου με περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο, κάτι που θεωρείται θετικό σε αυτό το πρώιμο στάδιο της εφαρμογής της ΤΝ.
Τα σχολεία μπορούν να δημιουργήσουν συστήματα ΤΝ «καθαρά» για ακαδημαϊκή χρήση, είπε ο Άλλεν, τονίζοντας ότι αυτό θα γίνει ο κανόνας. Όσον αφορά την προστασία της κριτικής σκέψης των παιδιών, υπάρχουν τρία επίπεδα αντίστασης: προσωπική επιλογή, θεσμικές πολιτικές και πολιτική ή νομική δράση.
Σε προσωπικό επίπεδο, οι γονείς σε ελεύθερες κοινωνίες θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα εντάξουν τα παιδιά τους σε σχολεία που υιοθετούν πλήρως ή εν μέρει ψηφιακά συστήματα ΤΝ. Σε θεσμικό επίπεδο, τα σχολεία αποφασίζουν για την πλήρη ή μερική χρήση της ΤΝ. Ο Άλλεν χαρακτήρισε αυτές τις επιλογές ως κρίσιμες, θεωρώντας τα σχολεία ως «ομάδες ελέγχου» στο πείραμα του ΤΝ.
Σε επίπεδο προσωπικής επιλογής, οι γονείς που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες «σχετικά ελεύθερες κοινωνίες» θα βρεθούν αντιμέτωποι με το ερώτημα τού πώς να αναθρέψουν τα παιδιά τους, επεσήμανε.
Σε θεσμικό επίπεδο, τα σχολεία μπορούν να επιλέξουν αν θα υιοθετήσουν πλήρως την ΤΝ ή αν θα εφαρμόσουν κάποιο είδος μερικού ή υβριδικού συστήματος, πρόσθεσε.
Μέχρι στιγμής, η προοπτική περιορισμού της ΤΝ στις αίθουσες διδασκαλίας των ΗΠΑ μέσω των πολιτικών και νομικών συστημάτων «δεν φαίνεται πολύ ελπιδοφόρα» πέρα από το επίπεδο των πολιτειών, σχολίασε, αλλά η αντίσταση στη χρήση της ΤΝ αυξάνεται μεταξύ συντονισμένων ομάδων γονέων στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες.
Η Αυστραλία, για παράδειγμα, επιδιώκει να κατασκευάσει τεράστια κέντρα δεδομένων και να ανοίξει τα δεδομένα των Αυστραλών για χρήση στην εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά οι πολιτικές της για τον περιορισμό των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία και την απαίτηση επαλήθευσης της ηλικίας για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι «σωστές από πλευράς κατεύθυνσης», σημείωσε ο Άλλεν:
«Υπάρχουν ολόκληρες χώρες, όπως η Αυστραλία, που κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να περιορίσουν την έκθεση των μικρών παιδιών στον ψηφιακό κόσμο – από την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία μέχρι την ανατροφή των παιδιών χωρίς καμία ψηφιακή έκθεση. Έτσι, η ομάδα ελέγχου είναι υγιής».
Η Κρόνερ υποθέτει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει ορισμένα παιδιά να απορρίψουν ακόμη περισσότερο την εξουσία των δασκάλων και των γονιών τους. Ενθάρρυνε τους γονείς να δίνουν παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο όταν τα παιδιά θέτουν ερωτήσεις.
«Τα παιδιά μπορεί να ακούσουν και να δώσουν ανατροφοδότηση και να αφαιρέσουν την τεχνητή νοημοσύνη από την εξίσωση», είπε, τονίζοντας ότι αυτό που λείπει στον σημερινό κόσμο είναι περισσότερη ανθρώπινη αλληλεπίδραση και συζήτηση, όχι «έτοιμες απαντήσεις στα χέρια μας».
«Και αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η ψηφιακή κουλτούρα είναι τόσο κυρίαρχη που η προσαρμογή σημαίνει ότι βασικά προσαρμόζεσαι σε συνεχώς εξελισσόμενες νόρμες που επιβάλλονται από τους ηγέτες προς τον πληθυσμό», παρατήηρησε.
«Δεν είναι λοιπόν μια φυσική εξέλιξη […] αλλά το αποτέλεσμα είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Απλά δεν το ξέρουμε. Είναι ένα πείραμα».
Του Brad Jones
