Η Δανία έχει γίνει ένα από τα κεντρικά παραδείγματα της ευρωπαϊκής τάσης για απαγόρευση της κάλυψης προσώπου σε δημόσιους χώρους, με πολιτικές που στοχεύουν κυρίως στην μπούρκα και το χιτζάμπ. Η χώρα όχι μόνο έχει θεσμοθετήσει ένα από τα πιο αυστηρά νομικά πλαίσια στην Ευρώπη για αυτό το θέμα, αλλά επιδιώκει την επέκταση των περιορισμών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα στη μουσουλμανική κοινότητα για την ανάγκη προσαρμογής στις δανέζικες αξίες και νόμους.
Το νομικό πλαίσιο και οι πρόσφατες εξελίξεις
Η Δανία θέσπισε το 2018 έναν ολοκληρωμένο νόμο που απαγορεύει τη χρήση ενδυμάτων που καλύπτουν το πρόσωπο σε δημόσιους χώρους. Η νομοθεσία, που τέθηκε σε ισχύ την 1η Αυγούστου 2018, προβλέπει πρόστιμο 1.000 κορωνών (περίπου 134 ευρώ) για την πρώτη παράβαση, που μπορεί να φτάσει τις 10.000 κορώνες στην τέταρτη παράβαση. Το νομικό κείμενο δηλώνει ότι «οποιοσδήποτε φορά ένδυμα που κρύβει το πρόσωπο σε δημόσιο χώρο θα τιμωρείται με πρόστιμο».
Το 2025, η πρωθυπουργός Μέττε Φρέντρικσεν ανακοίνωσε σχέδια για επέκταση της απαγόρευσης σε σχολεία και πανεπιστήμια. Η Φρέντρικσεν τόνισε ότι «η δημοκρατία έχει προτεραιότητα» και ότι «ο Θεός πρέπει να παραμερίσει», υπογραμμίζοντας ότι υπάρχουν «κενά στη νομοθεσία που επιτρέπουν τον μουσουλμανικό κοινωνικό έλεγχο και την καταπίεση των γυναικών σε εκπαιδευτικά ιδρύματα στη Δανία».
Η πρόσφατη κίνηση της κυβέρνησης της Δανίας για επέκταση των περιορισμών αντικατοπτρίζει μια πιο συστηματική προσέγγιση στη διαχείριση της θρησκευτικής έκφρασης. Η Φρέντρικσεν εξήγησε ότι επιθυμεί επίσης την κατάργηση των αιθουσών προσευχής από τα πανεπιστήμια, ισχυριζόμενη ότι αυτές «χρησιμοποιούνται ως μηχανισμοί καταπίεσης κατά των κοριτσιών και ενδεχομένως και των αγοριών». Αν και δεν ζητά ρητή απαγόρευση, η κυβέρνηση σχεδιάζει διάλογο με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα για κοινή λύση.
Η πολιτική αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό τοπίο απαγορεύσεων. Η Δανία προσχώρησε σε μια ομάδα χωρών που περιλαμβάνει τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Αυστρία, τη Βουλγαρία και μέρη της Ελβετίας που έχουν θεσπίσει παρόμοιους περιορισμούς. Σύμφωνα με έκθεση του Open Society Foundations, μόνο 6 από τις 28 χώρες της ΕΕ δεν έχουν συζητήσει κάποια μορφή απαγόρευσης της μαντήλας ή της κάλυψης προσώπου.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επικυρώνει συστηματικά τις απαγορεύσεις κάλυψης προσώπου. Στην υπόθεση S.A.S κατά Γαλλίας (2014), το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η γαλλική απαγόρευση δεν παραβίαζε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αντίθετα, αποδέχθηκε το επιχείρημα ότι η κάλυψη προσώπου παρεμποδίζει το «συμβιούν μαζί» και την κοινωνική αλληλεπίδραση.
Στις υποθέσεις Dakir κατά Βελγίου και Belcacemi και Oussar κατά Βελγίου (2017), το Δικαστήριο επιβεβαίωσε την ίδια νομολογιακή γραμμή. Η δικαστική αρχή τόνισε ότι τα κράτη έχουν ευρύ περιθώριο εκτίμησης στον καθορισμό τού κατά πόσον μια παρέμβαση στην ελευθερία θρησκείας είναι αναγκαία.
Η μουσουλμανική κοινότητα στη Δανία, που αριθμεί περίπου 360.000 άτομα σε συνολικό πληθυσμό 5,98 εκατομμυρίων (2025), αισθάνεται ότι στοχοποιείται. Η κοινότητα έχει αναπτυχθεί σταθερά από περίπου 30.000 το 1980 σε περίπου 256.000 το 2020, κυρίως λόγω εργατικής μετανάστευσης από την Τουρκία και το Πακιστάν τις δεκαετίες 1960-1970, ακολουθούμενη από κύματα προσφύγων από το Ιράν, το Ιράκ, τη Σομαλία και τη Συρία.
Η Γαλλία, που έχει τον μεγαλύτερο μουσουλμανικό πληθυσμό στη Δυτική Ευρώπη με περίπου πέντε εκατομμύρια μουσουλμάνους, ήταν η πρώτη χώρα που θέσπισε ολοκληρωμένη απαγόρευση το 2011. Παρά το μέγεθος της μουσουλμανικής κοινότητας, εκτιμάται ότι μόνο 2.000 γυναίκες καλύπτουν πλήρως το πρόσωπό τους. Το πρόστιμο στη Γαλλία είναι 150 ευρώ και συνοδεύεται από υποχρεωτική εκπαίδευση στα καθήκοντα του πολίτη.
Το Βέλγιο ακολούθησε τη Γαλλία με παρόμοια νομοθεσία που επικυρώθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2017. Το βελγικό μοντέλο προβλέπει πιο αυστηρές ποινές, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας φυλάκισης, σε αντίθεση με το γαλλικό που περιορίζεται σε πρόστιμα.
