Το δεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) — το οποίο ήρθε δεύτερο με μικρή διαφορά στις πρόσφατες ομοσπονδιακές εκλογές — βρίσκεται τώρα σε μια νομική διαμάχη με το κράτος για να αποφύγει να χαρακτηριστεί ως «εξτρεμιστικό» δεξιό κίνημα.
Ο αμφιλεγόμενος χαρακτηρισμός επιβλήθηκε από την υπηρεσία πληροφοριών της Γερμανίας στις 2 Μαΐου, για να τεθεί σε παύση εν μέσω της μετάβασης σε μια νέα κυβέρνηση μετά από μια νομική αμφισβήτηση.
Να τι γνωρίζουμε για αυτή τη συγκεκριμένη πτυχή του γερμανικού δικαίου —που τέθηκε σε ισχύ μετά τον πόλεμο για να προστατευτεί από την επιστροφή στον φασισμό— και τις επιπτώσεις στην κοινωνία και την πολιτική.
Ποια είναι η νομική μάχη;
Στη Γερμανία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Βασικός Νόμος του 1949 υιοθετήθηκε για να αποτρέψει οποιαδήποτε επιστροφή του εθνικού σοσιαλισμού και ιδρύθηκε η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος (BfV) για να διαφυλάξει τη δημοκρατική τάξη της χώρας από εσωτερικές απειλές.
Αφού χαρακτήρισε το AfD ως ύποπτο για εξτρεμισμό κίνημα το 2021, η BfV ανακοίνωσε επίσημα τον χαρακτηρισμό του AfD στις 2 Μαΐου.
Η BfV υποστηρίζει ότι το κόμμα αποτελεί απειλή για τη δημοκρατική τάξη της χώρας και κατηγορεί το AfD ότι «αγνοεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια» μέσω «συνεχιζόμενης αναταραχής» κατά των παράνομων μεταναστών, κάτι που, σύμφωνα με το κόμμα, όταν συμβαίνει μαζικά, απειλεί τη γερμανική κοινωνική ειρήνη, την εθνική ταυτότητα και ασφάλεια.
Η κυβερνητική υπηρεσία συνέταξε μια έκθεση 1.100 σελίδων που παραμένει απόρρητη για το κοινό.
Η BfV λέει ότι η προσέγγιση του AfD στην εθνικότητα «δεν είναι συμβατή με την ελεύθερη δημοκρατική βασική τάξη», σημειώνοντας ότι το κόμμα δεν θεωρεί τους Γερμανούς υπηκόους με μεταναστευτικό υπόβαθρο από κυρίως μουσουλμανικές χώρες ισότιμα μέλη του γερμανικού λαού.
Μετά από έξι ημέρες υπό την εξτρεμιστική ετικέτα, το AfD κέρδισε μια αναστολή στις 8 Μαΐου, όταν ένα δικαστήριο εξέδωσε την εντολή του και ανάγκασε την BfV να αναστείλει προσωρινά τη χρήση της ονομασίας ενώ η δίκη προχωρά.
Εάν το AfD χάσει την αγωγή του, η ετικέτα θα μπορούσε να επιβληθεί εκ νέου.
Τι σημαίνει ο χαρακτηρισμός «εξτρεμιστής»;
Ο χαρακτηρισμός σημαίνει ότι το AfD υπόκειται στο υψηλότερο επίπεδο παρακολούθησης πληροφοριών της BfV.
«Μπορούν να παρακολουθούνται σε όλη τη Γερμανία· ολόκληρος ο οργανισμός. Αυτό είναι το πιο κοφτερό σπαθί που έχει αυτή η εγχώρια υπηρεσία πληροφοριών εναντίον του AfD», δήλωσε στην Epoch Times ο πολιτικός αναλυτής στο συντηρητικό think tank MCC Brussels, Ρίτσαρντ Σενκ.
Ωστόσο, η παρακολούθηση δεν προκαλεί αυτόματα ποινικές διώξεις, καθώς αυτό παραμένει αρμοδιότητα της αστυνομίας, ούτε συνεπάγεται παρενόχληση, είπε.
Αλλά έχει συνέπειες. Πολλές τράπεζες είναι «πραγματικά δύσπιστες απέναντι σε οργανισμούς που βρίσκονται υπό παρακολούθηση», είπε, και οι χώροι ή οι εργοδότες μπορεί να τους αποφεύγουν.
Υπάρχουν επίσης κίνδυνοι σταδιοδρομίας, καθώς οι υποψήφιοι για δημόσιες υπηρεσίες, οι εκπαιδευτικοί, η αστυνομία και οι στρατιώτες πρέπει να αποκαλύπτουν τους δεσμούς τους με το AfD.
«Φοβάστε μήπως χάσετε τη δουλειά σας ή δεν λάβετε τη δουλειά που θέλετε επειδή είστε μέλος του AfD. Έτσι, ασκείται μεγάλη πίεση σε αυτούς. Έχει ήδη συνέπειες», πρόσθεσε.
Πώς λειτουργεί η επιτήρηση;
Η BfV χειρίζεται διάφορες απειλές όπως η αντικατασκοπεία, ο εξτρεμισμός, ο ισλαμισμός και ο αριστερός και δεξιός εξτρεμισμός.
Νομικά, μόλις η BfV επισημάνει μια ομάδα, υπάρχουν τρία στάδια: προκαταρκτική παρακολούθηση, αυξημένη παρατήρηση και στη συνέχεια πλήρης επιτήρηση, που είναι το στάδιο παρακολούθησης που αντιμετωπίζει το AfD.
«Κάθε φορά που εντοπίζουν μια πολιτική ομάδα που μπορεί να αποτελεί απειλή, είναι νομικά υποχρεωμένοι να αποκαλύψουν σε κάποιο βαθμό […] ότι έχουν θέσει αυτόν τον οργανισμό ή το άτομο υπό επιτήρηση», είπε ο Σενκ.
Πώς συνδέεται αυτό με τη νέα κυβέρνηση;
Από τον Φεβρουάριο, το AfD έχει αποκλειστεί από την εξουσία λόγω ενός «cordon sanitaire», μιας διακομματικής συμφωνίας μεταξύ του κυβερνώντος κεντροδεξιού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και των εταίρων του συνασπισμού τους στο κεντροαριστερό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD).
Στις 6 Μαΐου, ο Φρίντριχ Μερτς των Χριστιανοδημοκρατών έγινε καγκελάριος και ο Αλεξάντερ Ντόμπριντ του κόμματος ανέλαβε υπουργός Εσωτερικών, επιβλέποντας την BfV.
Ο Ντόμπριντ δήλωσε σε δημοσιογράφους στις 4 Μαΐου: «Είμαι επιφυλακτικός, επειδή η επιθετική, μαχητική φύση του κόμματος ενάντια στη δημοκρατία μας πρέπει να είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό. Το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε δίκιο που έθεσε υψηλά εμπόδια για την απαγόρευση ενός κόμματος. [Είμαι] πεπεισμένος ότι το AfD δεν χρειάζεται να απαγορευτεί. Πρέπει να νικηθεί από την εξουσία και πρέπει να μιλήσουμε για τα ζητήματα που έχουν κάνει το AfD τόσο μεγάλο».
Ωστόσο, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα έχει ζητήσει την πλήρη απαγόρευση του AfD. Ο Σενκ είπε ότι ενώ οι Χριστιανοδημοκράτες υιοθετούν μια πιο ρεαλιστική άποψη με την ελπίδα να επαναφέρουν τις ψήφους του AfD πίσω στην ομάδα τους, είπε ότι η κυρίαρχη πολιτική αριστερά της Γερμανίας, επίσης με τους Σοσιαλδημοκράτες, βλέπει οποιοδήποτε είδος συμβιβασμού στις πολιτικές με το AfD και τους ψηφοφόρους του ως ένα είδος «αίρεσης».
Ο αραιός συνασπισμός του Μερτς είναι εύθραυστος και ο Σενκ είπε ότι μια πυρηνική επιλογή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να παρακάμψει τον καγκελάριο και να εφαρμόσει μια απαγόρευση του AfD.
«Έτσι, θα μπορούσαν να περάσουν από τις κυβερνήσεις των κρατιδίων, οι οποίες έχουν τις ψήφους στην άνω βουλή, και να χρησιμοποιήσουν αυτές τις ψήφους για να ξεκινήσουν μια απαγόρευση κομμάτων με αυτόν τον τρόπο, για να παρακάμψουν την ευθύνη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης μέσω αυτού», πρόσθεσε.
Τι είναι το AfD;
Αρχικά ένα κίνημα διαμαρτυρίας, το AfD κυριάρχησε τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Θουριγγία και τη Σαξονία, κερδίζοντας το ένα τρίτο των ψήφων και στα δύο κρατίδια, γινόμενο η κυρίαρχη πολιτική δύναμη στην ανατολική Γερμανία, η οποία βρισκόταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι το 1989.
Επίσης, ήρθε δεύτερο στις εθνικές εκλογές του Φεβρουαρίου με ένθερμες συντηρητικές θέσεις, τις οποίες υποστήριξε ο ιδιοκτήτης της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης X και πρώην Δημοκρατικός Έλον Μασκ.
Οι πολιτικές του περιλαμβάνουν την ισχυρή υποστήριξη του παραδοσιακού γάμου μεταξύ άνδρα και γυναίκας και της οικογενειακής ζωής, τη διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας απέναντι στην αυξανόμενη δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον γερμανικό πολιτισμό απέναντι στην «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση» και τον εξισλαμισμό, και την ασφάλεια των συνόρων, συμπεριλαμβανομένης της απέλασης των παράνομων μεταναστών.
Η Νεανική Εναλλακτική Θουριγγία χαρακτηρίστηκε επίσης ως «δεξιά εξτρεμιστική» τον Μάρτιο του 2024. Ένα γερμανικό δικαστήριο αποφάσισε τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους ότι το AfD Σαξονίας μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί ως δεξιά εξτρεμιστική ομάδα από τις αρχές.
Οι συμπρόεδροι του AfD, Τίνο Κρουπάλλα και Άλις Βάιντελ, έχουν επανειλημμένα αρνηθεί ότι το κόμμα είναι εξτρεμιστικό.
Θα μπορούσε το AfD να απαγορευτεί;
Σύμφωνα με το Άρθρο 21(2) του Βασικού Νόμου, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο έχει μέχρι σήμερα θέσει εκτός νόμου μόνο δύο κόμματα: το Sozialistische Reichspartei (Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ράιχ, SRP), ένα νεοναζιστικού τύπου κόμμα που απαγορεύτηκε το 1952, και το Kommunistische Partei Deutschlands (Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας, KPD), που απαγορεύτηκε το 1956.
Υπήρξαν δύο σημαντικές προσπάθειες να τεθεί εκτός νόμου το ακραίο, υπερεθνικιστικό κόμμα, το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα (NDP) της Γερμανίας. Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια απορρίφθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο το 2017.
«Το NPD επιδιώκει αντισυνταγματικούς στόχους, αλλά προς το παρόν, δεν υπάρχει επαρκές βάρος αποδεικτικών στοιχείων για να φανεί πιθανό ότι η συμπεριφορά του θα οδηγήσει σε επιτυχία», δήλωσε ο ανώτατος δικαστής του δικαστηρίου εκείνη την εποχή.
Ο πολιτικός επιστήμονας Βέρνερ Τζ. Πάτζελτ, επισκέπτης καθηγητής έρευνας στο MCC Brussels, δήλωσε στην εφημερίδα Epoch Times ότι ο πήχης για την απαγόρευση ενός κόμματος είναι υψηλός. Είπε ότι ακόμη και όσοι αντιτίθενται σε ορισμένες συνταγματικές αρχές, όπως η απαίτηση για μοναρχία, δεν χαρακτηρίζονται ως εξτρεμιστικά κόμματα.
Και αν ένα κόμμα είναι απλώς «πολύ ασήμαντο για να αποτελέσει συγκεκριμένο κίνδυνο για την ύπαρξη της ίδιας της φιλελεύθερης τάξης του κράτους», τότε οι αρχές της αναλογικότητας αποτρέπουν την απαγόρευση.
Όταν όντως επιβληθεί απαγόρευση, τέτοια κόμματα απαγορεύονται και διαλύονται, με την περιουσία τους να απαλλοτριώνεται. «Είναι παράνομο να φιλοξενεί κανείς μια οργάνωση που δημιουργείται ως συνέχεια ενός τέτοιου πολιτικού κόμματος», είπε ο Πάτζελτ.
Ο Πάτζελτ προειδοποίησε ότι η απαγόρευση του AfD δεν θα εξαλείψει τα υποκείμενα παράπονά του, που συχνά συνδέονται, αλλά δεν είναι αποκλειστικά, για τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης.
«Ακόμα κι αν η απαγόρευση του AfD ήταν επιτυχής, τα προβλήματα, ούτε οι νοοτροπίες, ούτε οι πεποιθήσεις, ούτε τα συναισθήματα αυτών των Γερμανών θα εξαφανίζονταν», είπε.
