Η Σωσιπάτρα ήταν νεοπλατωνική φιλόσοφος και μυστικίστρια. Γεννήθηκε κοντά στην Έφεσο, το πρώτο μισό του 4ου αιώνα μ.Χ. και όσα ξέρουμε για εκείνη προέρχονται από τον ιστορικό Ευνάπιο. Αποτελούσε αντικείμενο θαυμασμού για τους σύγχρονους της, υπήρξε δασκάλα ορισμένων και σύμφωνα με τον Ευνάπιο μπορούσε να προβλέπει το μέλλον.
Η Σωσιπάτρα προερχόταν από μία πλούσια οικογένεια που κατείχε μεγάλα κομμάτια γης με πολλούς εργάτες. Η ιστορία της ξεκινάει όταν δύο άγνωστοι άνδρες μέσης ηλικίας – δύο Χαλδαίοι – ντυμένοι με δέρματα ζώων, ζήτησαν από τον πατέρα της να εργαστούν στο κτήμα του. Εκείνος δέχτηκε και οι δύο άνδρες είχανμεγάλη συγκομιδή σταφυλιών. Υποσχέθηκαν ότι θα είχαν ακόμη μεγαλύτερη την επόμενη φορά εάν πρώτον, άφηνε το κτήμα στη φροντίδα τους και δεύτερον, τους επέτρεπε να διδάξουν την κόρη του. Ο πατέρα της Σωσιπάτρας και πάλι δέχτηκε, αφήνοντας την κόρη του υπό την καθοδήγηση των δύο ανδρών για περίπου πέντε χρόνια.
Όταν ο πατέρας της επέστρεψε μετά το πέρας της συμφωνημένης περιόδου, ανακάλυψε ότι η κόρη του δεν είχε μόνο μεγαλώσει και ομορφύνει, αλλά είχε αναπτύξει πνευματικές ικανότητες και είχε φτάσει σε υψηλό διανοητικό επίπεδο. Οι δύο άγνωστοι την είχαν μυήσει στον (Χαλδαϊκό) Χριστιανισμό, πράγμα το οποίο της είχε δώσει κάποιες υπερφυσικές ικανότητες, όπως αναφέρει ο Ευνάπιος. Η Σωσιπάτρα απέδειξε στον πατέρα της τις ικανότητες της περιγράφοντας λεπτομερέστατα το ταξίδι που εκείνος είχε μόλις κάνει.
Ο πατέρας παρακάλεσε τους δύο άντρες να μείνουν και να συνεχίσουν να διαχειρίζονται το κτήμα, αλλά εκείνοι δεν δέχτηκαν. Τον κοίμισαν, έδωσαν στην Σωσιπάτρα κάποια τελευταία δώρα (τελετουργικά ενδύματα και αποκρυφιστικά βιβλία) και έφυγαν χωρίς να πούνε λέξη. Ο Ευνάπιος παρουσιάζει τους δύο μυστηριώδεις άνδρες ως υπερφυσικά όντα.
Η διδασκαλία και η πορεία της
Η Σωσιπάτρα αργότερα παντρεύτηκε τον Ευστάθιο της Καππαδοκίας, ο οποίος ήταν και ο ίδιος νεοπλατωνικός φιλόσοφος, αλλά και θεουργός. Είχε σπουδάσει κοντά στον Ιάμβλιχο και αργότερα στον Αιδέσιο, όπου και ανέλαβε την ηγεσία της Σχολής της Περγάμου (σχολή φιλοσοφίας, η οποία ιδρύθηκε από τον Αιδέσιο) μετά τον θάνατο του.
Η Σωσιπάτρα είχε ήδη προβλέψει ότι θα παντρευόταν τον Ευστάθιο και μία ημέρα πριν από τον γάμο τους προέβλεψε πόσα παιδιά θα γεννούσε, καθώς και τον θάνατο του: «Άκουσέ με, Ευστάθιε, και ας γίνουν μάρτυρες αυτοί εδώ: Θα σου κάνω τρία παιδιά και κανένα από αυτά δεν θα γίνει ευτυχισμένο σύμφωνα με τα ανθρώπινα κριτήρια, αλλά από την άποψη των θεών, κανένα δεν θα αποτύχει. Εσύ θα αναχωρήσεις από αυτό τον κόσμο πριν από εμένα […] θα υπηρετήσεις τη φιλοσοφία μόνο για πέντε ακόμα χρόνια.»
Το μόνο από τα παιδιά της που γνωρίζουμε είναι ο Αντωνίνος, ο οποίος επίσης αφοσιώθηκε στη νεοπλατωνική φιλοσοφία και ίδρυσε ένα σχολείο στην Κάνωπο ή αλλιώς Κάνωβο, που βρισκόταν στο Δέλτα του Νείλου. Επίσης, γνώρισε την Αλεξανδρινή Υπατία, λόγω της γειτνίασης των δύο πόλεων.
Η Σωσιπάτρα ακολούθησε τη νεοπλατωνική φιλοσοφική παράδοση, δίνοντας έμφαση στην ανάβαση της ψυχής προς το θείο, ενσωματώνοντας πλατωνικές και πυθαγόρειες έννοιες στη διδασκαλία της.
Πίστευε ότι η ανθρώπινη ψυχή μπορούσε να αποκτήσει ανώτερη σοφία μέσω της κάθαρσης και του στοχασμού. Επίσης, έβλεπε τη φιλοσοφία ως ένα μονοπάτι προς τη θεία αλήθεια. Πολλοί φιλόσοφοι της εποχής της τη θαύμαζαν, ενώ άλλοι αναζητούσαν την βοήθεια της.
Η Σωσιπάτρα ξεκίνησε να διδάσκει στη σχολή της Περγάμου. Δεν είναι όμως ξεκάθαρο εάν έδινε τις διαλέξεις στους μαθητές στο σπίτι της ή στη σχολή και εάν ξεκίνησε πριν ή μετά τον θάνατο του συζύγου της.
Μαγεία
Η Σωσιπάτρα εξομολογήθηκε κάποτε σε έναν καλό της φίλο και μαθητή, τον Μάξιμο, ότι ένας από τους συγγενείς της, ο Φιλομήτωρ, ήταν ερωτευμένος μαζί της και της έκανε μάγια για να την κάνει να ανταποκριθεί στα συναισθήματα του. Ο Μάξιμος μπόρεσε να εντοπίσει το ξόρκι και να το εξουδετερώσει με ένα δικό του. Ο Φιλομήτωρ, ντροπιασμένος για την πράξη του, απολογήθηκε στην Σωσιπάτρα και εκείνη τον συγχώρεσε.
Επίσης μία άλλη φορά, όταν η Σωσιπάτρα έδινε μία διάλεξη για την ψυχή μετά τον θάνατο είδε ένα όραμα ότι ο Φιλωμήτωρας κινδύνευε και έτσι μπόρεσε να στείλει άμεσα βοήθεια σε εκείνον.
Η συνεισφορά της
Παρόλο που η Σωσιπάτρα δεν άφησε πίσω της γραπτά έργα, οι διδασκαλίες της επηρέασαν την επόμενη γενιά νεοπλατωνικών.
Ο θαυμασμός του Ευνάπιου για αυτήν υποδηλώνει ότι δεν ήταν μόνο μία εξαιρετική δασκάλα αλλά και μία σεβαστή προσωπικότητα στην κοινότητά της. Ο Ευνάπιος την τοποθετεί δίπλα στους πιο αξιόλογους νεοπλατωνικούς.
Πηγές
- Jorge Alvarez, The Strange Story of Sosipatra, the Greek Philosopher to Whom Mysterious Beings Granted the Power of Divination, La Brujula Verde, 2025
- Dimitrios Aristopoulos, Sosipatra: The Greek Female Philosopher Who Blended Wisdom and Mysticism, GreekReporter.com, 2025
