ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ – Η επιρροή της Κίνας στη ζωή ενάμιση δισεκατομμυρίων Αφρικανών έχει αυξηθεί τόσο που είναι πλέον διάχυτη σε κάθε πτυχή των αφρικανικών κοινωνιών.
Το αποτύπωμα του κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος βρίσκεται σε όλη την ήπειρο σχεδόν σε κάθε τομέα της οικονομίας, από τη γεωργία και τους φυσικούς πόρους μέχρι το εμπόριο και τις υλικοτεχνικές υποδομές. Οι κινεζικές εταιρείες έχουν επίσης επενδύσει στη μεταποίηση, τις υπηρεσίες και τα ακίνητα.
Στο πρώτο μέρος του άρθρου, παρουσιάστηκαν οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε η Κίνα για να σταθεροποιήσει τη θέση της στις αφρικανικές οικονομίες, καθώς και τα συμφέροντά της στον τομέα του ορυκτού πλούτου της Αφρικής. Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάστηκαν οι σχολές εκπαίδευσης που ιδρύει το ΚΚΚ στις αφρικανικές χώρες και το πώς τις εκμεταλλεύεται για να επηρεάζει το πολιτικό γίγνεσθαι των χωρών που φιλοξενούν αυτές τις σχολές. Στο τρίτο μέρος εξετάστηκε η εξάπλωση των στρατιωτικών δομών του ΚΚΚ στην αφρικανική ήπειρο. Σε αυτό το τέταρτο και τελευταίο μέρος αναλύονται οι λανθασμένες κινήσεις που έκανε η Κίνα στην προσπάθειά της να επεκτείνει και στερεώσει την επιρροή της στην Αφρική και ο αντίκτυπος που αυτές μπορεί να έχουν στις σχέσεις της με τις αφρικανικές κυβερνήσεις.
Τα λάθη της Κίνας στην Αφρική
Ο κος Σίμοντς λέει ότι η Δύση οφείλει να «κεφαλαιοποιήσει» τα «λάθη» της Κίνας στην Αφρική.
Επεσήμανε ότι η Κίνα δεν ενθαρρύνει τις πολυεθνικές της να επενδύσουν εκεί όπου είναι δυνατή η προστιθέμενη αξία ή να ανοίξουν ερευνητικά ή κατασκευαστικά κέντρα στην Αφρική.
«Αντ’ αυτού, το Πεκίνο εστιάζει πρωτίστως στην εξόρυξη ορυκτών. Οι δυτικές χώρες μπορούν να αποκτήσουν το πάνω χέρι στον ανταγωνισμό με την Κίνα, αξιοποιώντας τις αδυναμίες των κινεζικών επενδύσεων και προσφέροντας ένα πιο ελκυστικό μοντέλο συνεργασίας», τόνισε.
Υπάρχει επίσης ένα αυξανόμενο αντι-κινεζικό αίσθημα στην Αφρική, μετά από κατηγορίες που έχουν διατυπωθεί κατά τη διάρκεια των ετών, σύμφωνα με τις οποίες οι εταιρείες του Πεκίνου κακομεταχειρίζονται τους εργαζόμενους και συνεργάζονται με εγκληματίες.
Αναλυτές ασφάλειας και πληροφοριών δήλωσαν στους Epoch Times ότι κινεζικές εταιρείες εξόρυξης συνεργάζονται με ομάδες οργανωμένου εγκλήματος, τρομοκράτες και διεφθαρμένους κυβερνητικούς αξιωματούχους, λειτουργώντας παράνομα ορυχεία στην Αφρική και κλέβοντας πολύτιμα ορυκτά και μέταλλα.
Αρκετοί ξένοι και Αφρικανοί διπλωμάτες με τους οποίους μίλησαν οι Epoch Times ανέφεραν αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ του Πεκίνου και ορισμένων αφρικανικών διοικήσεων, λόγω της εξελισσόμενης κατάστασης και της παρουσίας Κινέζων εγκληματιών στις χώρες τους.
«Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι κινεζικές εταιρείες εξόρυξης έχουν χρηματοδοτήσει ισλαμιστές μαχητές για να διαταράξουν τις νόμιμες δραστηριότητες εξόρυξης σε διάφορα αφρικανικά έθνη», δήλωσε η Τζασμίν Όπερμαν, σύμβουλος ασφαλείας με έδρα το Πανεπιστήμιο της Πρετόρια.
«Προφανώς, όταν οι νόμιμες εταιρείες εξόρυξης φεύγουν εξαιτίας βίαιων επιθέσεων από τρομοκράτες, κινεζικές εταιρείες εξόρυξης, υποστηριζόμενες ενίοτε από μαφιόζικες ομάδες, έρχονται και αναλαμβάνουν τα ορυχεία», είπε η πρώην πράκτορας των νοτιοαφρικανικών μυστικών υπηρεσιών, που συμβουλεύει διεθνείς επενδυτές σχετικά με τον εξτρεμισμό και την πολιτική βία στην ήπειρο.
Ο Ντέιβιντ Νντίι, ένας από τους πιο αξιοσέβαστους οικονομολόγους της Αφρικής και ιδρυτής του Ινστιτούτου Οικονομικών Υποθέσεων της Κένυας, δήλωσε στους Epoch Times ότι οι αφρικανικές κυβερνήσεις και οι ιδιωτικές εταιρείες κερδίζουν δισεκατομμύρια δολάρια από τις κινεζικές επενδύσεις, αλλά αυτό «έχει τεράστιο κόστος για την ήπειρο και τους ανθρώπους της».
«Φαίνεται ότι ορισμένοι από τους Κινέζους θεωρούν ότι είναι δικαίωμά τους να εκμεταλλεύονται τους πόρους της ηπείρου, ακόμα και μέσω παράνομων εξορύξεων», λέει.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), τα κέρδη της Κίνας από το εμπόριο με την Αφρική για το 2022 ανέρχονται σε 265,47 δισεκ. ευρώ, κάτι που την καθιστά πρωτεύοντα εμπορικό εταίρο της ηπείρου.
Ειδικοί του τομέα εξορύξεων επισημαίνουν ότι η βιομηχανία μετάλλων της Κίνας μπορεί να διατηρήσει το μέγεθός της μόνο χρησιμοποιώντας εισαγόμενα υλικά. Ωστόσο, τα αποθέματα είναι περιορισμένα, έτσι στρέφεται σε εγκληματικές ομάδες, οι οποίες της προμηθεύουν τα ‘επιπλέον’ μέταλλα που έχουν εξορυχθεί παράνομα, ώστε να διατηρηθεί η ανοδική πορεία του τομέα των μετάλλων του Πεκίνου.
Τώρα, μετά από χρόνια αδράνειας, κυβερνήσεις με ισχυρούς δεσμούς με την Κίνα, αρχίζουν να αντιδρούν κατά των κινεζικών κακών πρακτικών.
Η Νιγηρία, η οποία σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές τηρεί φιλοδυτική στάση μετά την εκλογή του Μπόλα Τινούμπου στην προεδρία τον Μάιο του 2023, έχει δραστηριοποιηθεί έντονα κατά των κινεζικών εταιρειών εξόρυξης.
Έναν μήνα αφότου ο κος Τινούμπου ανέλαβε τα καθήκοντά του, η Επιτροπή για Οικονομικά Εγκλήματα της Νιγηρίας συνέλαβε 13 Κινέζους εργάτες, με την κατηγορία ότι εμπλέκονταν σε παράνομη εξορυκτική δραστηριότητα στην πολιτεία της Κουάρα, στα δυτικά της χώρας.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, ερευνητές της Επιτροπής για Οικονομικά Εγκλήματα της Νιγηρίας συνέλαβαν ένα Κινέζο ονόματι Ντανγκ Ντενγκ, διευθυντή της εταιρείας εξόρυξης λιθίου Sinuo Xinyang Nigeria, για παράνομη κατοχή 25 τόνων ακατέργαστων μετάλλων και ορυκτών. Ο Ντανγκ καταδικάστηκε και τώρα εκτίει πενταετή ποινή κάθειρξης.
«Οι επαφές μου στη Νιγηρία μού λένε ότι οι κινεζικές εταιρείες εξόρυξης κλείνουν συμφωνίες με τρομοκρατικές ομάδες, για την προστασία των παράνομων ορυχείων τους από κάθε εισβολή και επίθεση», λέει η κα Όπερμαν.
Η κινεζική πρεσβεία στη Νιγηρία αρνήθηκε την κατηγορία για συνεργασία Κινέζων με τρομοκράτες, ισχυριζόμενη ότι πάντα προέτρεπε τους Κινέζους επιχειρηματίες να δρουν εντός των πλαισίων του νόμου.
Το ενδιαφέρον της Κίνας φαίνεται να εστιάζεται στην απόκτηση λιθίου, καθώς το μέταλλο αυτό χρησιμοποιείται ευρέως στη κατασκευή ανανεώσιμων ενεργειακών προϊόντων, όπως οι επαναφορτιζόμενες μπαταρίες. Μερικά από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα λιθίου βρίσκονται σε αφρικανικές χώρες: στο Κονγκό, στο Μάλι, στη Νότιο Αφρική και στη Ζιμπάμπουε.
Ο Παγκόσμιος Μάρτυρας (Global Witness), διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ασχολείται με τη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των φυσικών πόρων, των συγκρούσεων και της διαφθοράς, αφιέρωσε αρκετά χρόνια στην έρευνα των κακών πρακτικών στον τομέα εξόρυξης λιθίου της αφρικανικής ηπείρου. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών δόθηκαν στη δημοσιότητα τον Νοέμβριο του 2023, αποκαλύπτοντας ότι το ‘κυνήγι’ του λιθίου της Αφρικής όχι μόνο δεν έφερε μια «δίκαιη ενεργειακή μετάβαση», αλλά αντιθέτως αύξησε τις περιπτώσεις διαφθοράς και προκάλεσε πλήθος περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κυβερνητικών προβλημάτων.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Παγκόσμιου Μάρτυρα, «η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου των αφρικανικών εθνών έχει μακρά ιστορία, και καθώς η ζήτηση για τα ορυκτά [ενεργειακής] μετάβασης αυξάνεται, υπάρχει ο κίνδυνος να επαναληφθούν οι καταχρήσεις του παρελθόντος».
Ο Τζέμου Σόντα, υπουργός Ορυχείων της Ζιμπάμπουε, αποκάλυψε πέρυσι ότι τα κέρδη της χώρας του από τις εξαγωγές λιθίου για τους πρώτους εννέα μήνες του 2023 ήταν σχεδόν τριπλάσια από αυτά του 2022, κυρίως εξαιτίας της αύξησης των κινεζικών εργασιών στον τομέα της εξόρυξης και της επεξεργασίας των ορυκτών.
Το Πατριωτικό Μέτωπο βρίσκεται στην εξουσία από τότε που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς το 1980. Μέσα σε αυτό το διάστημα, έχει κατηγορηθεί για τη δολοφονία και φυλάκιση αντιπάλων του, όπως και για την οικονομική καταστροφή της χώρας.
Οι επικριτές του ισχυρίζονται, επίσης, ότι έχει ενισχύσει τη δύναμή του με νοθεία των εκλογικών διαδικασιών.
Οι εξορύξεις έχουν κατατάξει τα μέλη του Πατριωτικού Μετώπου μεταξύ των πλουσιότερων πολιτικών ελίτ της Αφρικής, ενώ η πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας ζουν σε συνθήκες φτώχειας, με την πείνα να μαστίζει τους περισσότερους.
«Παρά την επίσημη απαγόρευση για εξαγωγές ακατέργαστου λιθίου, το ορυχείο Σανταγουάνα, με τις πολιτικές διασυνδέσεις του, φαίνεται να εξαιρείται από αυτήν, εξάγοντας χιλιάδες τόνους υλικού κατά τη διάρκεια του 2023», αναφέρει η έκθεση του Παγκόσμιου Μάρτυρα, προσθέτοντας ότι σχεδόν όλη η εξαγόμενη ποσότητα αποστέλλεται στην Κίνα.
Το περασμένο έτος, στη Ναμίμπια, μέλη του κοινοβουλίου κατηγόρησαν την κινεζική εταιρεία Xinfeng Investments, ότι συντηρεί εργάτες σε ‘συνθήκες απαρτχάιντ’ στο ορυχείο λιθίου της, το οποίο βρίσκεται περίπου 320 χλμ. έξω από την πρωτεύουσα Βίντχοκ. Αυτές οι κατηγορίες έγιναν αφορμή να ερευνηθεί το ζήτημα από τις αρχές, αποκαλύπτοντας σε δικαστήριο που έγινε ότι η Xinfeng είχε αποκτήσει το ορυχείο με δωροδοκίες και απάτη. Σύμφωνα με τα στοιχεία, ο δικαστής απεφάνθη ότι η Xinfeng είχε εξορύξει λίθιο χρησιμοποιώντας άδειες για μικρής κλίμακας εξορύξεις.
Ο Παγκόσμιος Μάρτυρας έγραψε: «Έτσι, η Xinfeng μπόρεσε να εξορύξει μία μεγάλη ποσότητα λιθίου πληρώνοντας μόνο $140 (131,75 ευρώ), αποφεύγοντας και την επιβαλλόμενη εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων».
Ο Τομ Αλγουίντο, υπουργός Ορυχείων της Ναμίμπια, είπε στους Epoch Times: «Νιώθουμε ευγνωμοσύνη για τη φιλία της Κίνας και για την εμπιστοσύνη που δείχνει επενδύοντας στη Ναμίμπια. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε τα στραβά μάτια όταν κινεζικές εταιρείες διαπράττουν απάτες και παραβιάζουν τους νόμους στην περιοχή μας». Πρόσθεσε δε ότι η Xinfeng είχε εξάγει τόνους ακατέργαστου λιθίου στην Κίνα, αποτυγχάνοντας παράλληλα να κατασκευάσει τις δομές που είχε υποσχεθεί στη Ναμίμπια.
Έκτοτε, η κυβέρνηση της Ναμίμπια απαγορεύει τις εξαγωγές ακατέργαστου λιθίου.
«Αποφασίσαμε να αυξήσουμε την εγχώρια επεξεργασία και να εκμεταλλευτούμε την αυξημένη παγκόσμια ζήτηση για μέταλλα που χρησιμοποιούνται στην καθαρή ενέργεια», δήλωσε ο κος Αλγουίντο.
Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η κυβέρνηση απαγόρευσε το περασμένο έτος τη λειτουργία έξι κινεζικών εταιρειών στο Νότιο Κίβου εξαιτίας παράνομης εξόρυξης χρυσού και άλλων ορυκτών.
Ο Παγκόσμιος Μάρτυρας συνέδεσε αρκετές περιπτώσεις διαφθοράς σχετικές με την εξόρυξη λιθίου στο Κονγκό με κινεζικές εταιρείες. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι στην περίπτωση του κοιτάσματος λιθίου του Μανόνο πολλές ‘κόκκινες κάρτες πρέπει να δοθούν για διαφθορά’.
Αναφέρεται στην έκθεση: «Το συγκεκριμένο εγχείρημα δείχνει να έχει αποδώσει περί τα US$28 εκατ. (26,34 εκατ. ευρώ) σε εικονικές εταιρείες που ανήκουν σε μεσάζοντες, οι οποίοι είχαν εμπλακεί και παλαιότερα σε σκάνδαλα διαφθοράς στα οποία συμμετείχε και ο τέως πρόεδρος Ιωσήφ Καμπιλά. Επιπλέον, ανώτατο στέλεχος της σημερινής κυβέρνησης του προέδρου Φελίξ Τσιζεκέντι φέρεται να έλαβε $1,6 εκατ. ως ‘προμήθεια’ από την [κινεζική εταιρεία εξόρυξης] Ζιτζίν, όταν [η τελευταία] απέκτησε μετοχές του έργου».
Η κα Όπερμαν δήλωσε: «Πράκτορες του Κονγκό κατά της διαφθοράς μού είπαν ότι η κρατική εταιρεία που υπέγραψε τη συμφωνία του Μανόνο πούλησε τα δικαιώματα εξόρυξης του λιθίου στους Κινέζους σε ύποπτα χαμηλή τιμή» και πρόσθεσε ότι σε όλη την Αφρική λαμβάνονται μέτρα κατά των κινεζικών εταιρειών εξόρυξης σε πρωτοφανή βαθμό.
Εν τούτοις, ο Μάρκους Ντε Φρέιτας, ανώτερο στέλεχος του Κέντρου Πολιτικής για τον Νέο Νότο, είπε στους Epoch Times ότι δεν μοιάζει ιδιαίτερα πιθανό οι καταχρήσεις και οι παρατυπίες των κινεζικών εταιρειών εξόρυξης να αποτρέψουν τελικά τις αφρικανικές κυβερνήσεις από το να συσφίξουν τους δεσμούς τους με την Κίνα.
«Στο σύνολό τους, τα αποτελέσματα των κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική έχουν θετικό πρόσημο», εξήγησε ο κος Ντε Φρέιτας, ο οποίος είναι και επισκέπτης καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Κίνας, στο Πεκίνο.
«Όλοι οι δρόμοι, οι γέφυρες, οι εμπορικές και οικονομικές ζώνες, τα σιδηροδρομικά δίκτυα που έχει χρηματοδοτήσει η κινεζική κυβέρνηση… Δεν ξεχνιούνται όλα αυτά εξαιτίας των λίγων κινεζικών εξορυκτικών ομίλων που έδειξαν κακό πρόσωπο.»
Του Darren Taylor
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
