Η κυβέρνηση ελπίζει ότι το μαρμάρινο θραύσμα ηλικίας 2.500 ετών, το οποίο έφτασε με δανεισμό από ιταλικό μουσείο τη Δευτέρα, μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση μιας από τις πιο ακανθώδεις διαμάχες για την πολιτιστική κληρονομιά στον κόσμο και να οδηγήσει στην επανένωση στην Αθήνα όλων των σωζόμενων Γλυπτών του Παρθενώνα -πολλά από τα οποία βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε ότι η χειρονομία του σικελικού μουσείου «ανοίγει, πιστεύω, το δρόμο για να μπορέσουν και άλλα μουσεία να κινηθούν προς παρόμοια κατεύθυνση».
Το θραύσμα αποτελούσε μέρος μιας ζωφόρου 520 μέτρων που περιέβαλλε τους εξωτερικούς τοίχους του ναού του Παρθενώνα στην Ακρόπολη, αφιερωμένο στην Αθηνά, θεά της σοφίας. Μεγάλο μέρος χάθηκε σε βομβαρδισμό του 17ου αιώνα και περίπου τα μισά από τα υπόλοιπα έργα αφαιρέθηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα από έναν Βρετανό διπλωμάτη, τον Λόρδο Έλγιν. Κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο έχει επανειλημμένα απορρίψει τα ελληνικά αιτήματα για την επιστροφή τους.
Επισήμως, το Αρχαιολογικό Μουσείο Α. Σαλίνας της Σικελίας δανείζει στην Ελλάδα το κάτω άκρο της Άρτεμης, θεάς του κυνηγιού, για οκτώ χρόνια το πολύ. Αλλά ο απώτερος στόχος, λένε Ιταλοί και Έλληνες αξιωματούχοι, είναι η «επ’ αόριστον επιστροφή» του στην Αθήνα. Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα θα δανείσει σημαντικές αρχαιότητες στην Ιταλία.
«Η λύση που βρήκαμε αποδεικνύει ότι εάν υπάρχει βούληση μεταξύ μουσείων και πολιτιστικών αρχών σε δύο χώρες, μπορεί να υπάρξει μια αμοιβαία αποδεκτή λύση», δήλωσε ο Μητσοτάκης κατά τη διάρκεια τελετής στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Το κάτω άκρο της Άρτεμης θα ενσωματωθεί σαν ένα κομμάτι παζλ ανάμεσα σε δύο πρωτότυπα θραύσματα και ένα αντίγραφο ενός μεγαλύτερου τμήματος που βρίσκεται τώρα στο Λονδίνο.
Διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις έχουν πιέσει για το μερίδιο των έργων του Βρετανικού Μουσείου, τα οποία περιλαμβάνουν αγάλματα από τα αετώματα του Παρθενώνα – τα μαρμάρινα αετώματα του κτιρίου. Υποστηρίζουν ότι ο Έλγιν πριόνισε παράνομα τα γλυπτά, μέσω μιας αμφισβητήσιμης άδειας που χορηγήθηκε από τις τουρκικές αρχές όταν η Ελλάδα ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το Βρετανικό Μουσείο απορρίπτει αυτή τη στάση και -παρά τις ενδείξεις ότι η κοινή γνώμη στο Ηνωμένο Βασίλειο ευνοεί το ελληνικό αίτημα- δεν έχει δείξει καμία πρόθεση να επιστρέψει μόνιμα τα έργα.
Ο κ. Μητσοτάκης έθεσε εκ νέου το θέμα σε συνάντηση με τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον στο Λονδίνο τον Νοέμβριο. Τη Δευτέρα δήλωσε ότι “ενθαρρύνθηκε” από τη δήλωση του Τζόνσον ότι η βρετανική κυβέρνηση δεν θα αντιταχθεί σε μια πιθανή συμφωνία για την επιστροφή των γλυπτών -εφόσον το Βρετανικό Μουσείο και η Ελλάδα καταλήξουν σε μια τέτοια συμφωνία.
Το ιταλικό θραύσμα, το οποίο έχει διαστάσεις 31 x 35 εκ, αποκτήθηκε υπό άγνωστες συνθήκες από τον Βρετανό πρόξενο στη Σικελία Ρόμπερτ Φάγκαν τον 19ο αιώνα και η χήρα του το πούλησε στο Μουσείο της Σικελίας.
Ο διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής δήλωσε ότι το μαρμάρινο άκρο μπορεί να μετατοπίστηκε από τη θέση του το 1687, όταν ένας όλμος που εκτοξεύθηκε από τις πολιορκούσες βενετικές δυνάμεις χτύπησε τον Παρθενώνα, τον οποίο η τουρκική φρουρά της Ακρόπολης χρησιμοποιούσε ως πυριτιδαποθήκη. Αλλά, όπως είπε, ήταν σε καλύτερη κατάσταση από άλλα σωζόμενα θραύσματα της ζωφόρου.
Ο Παρθενώνας χτίστηκε μεταξύ 447-432 π.Χ. και θεωρείται το κορυφαίο έργο της κλασικής αρχιτεκτονικής. Παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε διαδοχικά ως εκκλησία και τζαμί, επέζησε σχεδόν ανέπαφος μέχρι την πολιορκία των Ενετών.
Η ζωφόρος απεικόνιζε μια πομπή προς τιμήν της Αθηνάς. Μερικά μικρά κομμάτια της -και άλλα γλυπτά του Παρθενώνα- βρίσκονται σε άλλα ευρωπαϊκά μουσεία.
Από τον Νικόλαο Παφίτη
