Η Σύνοδος Κορυφής του Σαρμ ελ Σέιχ, στις 13 Οκτωβρίου 2025, σηματοδοτεί μια ιστορική στιγμή στη διεθνή διπλωματία, με την πρόσκληση της Ελλάδας και της Κύπρου να αποτελεί αναγνώριση του αυξανόμενου ρόλου τους στις εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου. Η διάσκεψη, που συνδιοργάνωσαν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι, με περισσότερους από είκοσι παγκόσμιους ηγέτες, έχει ως στόχο την εφαρμογή του σχεδίου ειρήνης για τη Γάζα και την ενίσχυση της περιφερειακής σταθερότητας. Η συμμετοχή της Ελλάδας και της Κύπρου υπογραμμίζει τη μετεξέλιξη τους από παθητικούς παρατηρητές σε ενεργούς διαμεσολαβητές στις περιφερειακές κρίσεις, ενώ η στρατηγική τους θέση στην Ανατολική Μεσόγειο τις καθιστά βασικούς εταίρους στην επίτευξη διαρκούς ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.
Το σχέδιο ειρήνης του Τραμπ: Προσέγγιση σε τρία στάδια
Το σχέδιο ειρήνης των είκοσι σημείων που προτείνει ο Ντόναλντ Τραμπ αποτελεί την πιο φιλόδοξη προσπάθεια για την επίλυση της σύγκρουσης στη Γάζα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Η πρώτη φάση του σχεδίου, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή την Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2025, προβλέπει την άμεση κατάπαυση του πυρός, την απελευθέρωση όλων των Ισραηλινών ομήρων εντός 72 ωρών, και την αντίστοιχη απελευθέρωση 250 Παλαιστινίων κρατουμένων με ισόβια, καθώς και 1.700 κρατουμένων από τη Γάζα.
Η δεύτερη φάση επικεντρώνεται στη στρατηγική αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας, με την καταστροφή όλων των επιθετικών οπλικών συστημάτων της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένων των υπόγειων τούνελ και της στρατιωτικής υποδομής. Το σχέδιο προβλέπει την ανάπτυξη Διεθνούς Δύναμης Σταθεροποίησης (ISF) αποτελούμενης από αμερικανικό, αραβικό και ευρωπαϊκό προσωπικό, η οποία θα αναλάβει την εκπαίδευση και υποστήριξη παλαιστινιακών αστυνομικών δυνάμεων για μακροπρόθεσμη ασφάλεια.
Η τρίτη φάση προβλέπει τη δημιουργία μεταβατικής διοίκησης υπό την ηγεσία Παλαιστινίων τεχνοκρατών και την εποπτεία διεθνούς οργάνου με επικεφαλής τον Τραμπ. Η Παλαιστινιακή Αρχή θα αναλάβει τελικά τη διακυβέρνηση της Γάζας, εφόσον ολοκληρώσει το απαιτούμενο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνει την καταπολέμηση της διαφθοράς, τη διεξαγωγή εκλογών και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών.
Η στρατηγική σημασία της ελληνικής συμμετοχής
Η πρόσκληση της Ελλάδας από τον Τραμπ στη διάσκεψη αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη γεωπολιτική της σημασία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ελληνική παρουσία στη σύνοδο εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική που αποσκοπεί στην ενίσχυση του ρόλου της χώρας ως σταθεροποιητικού παράγοντα στην περιοχή.
Η Ελλάδα έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια ένα περίπλοκο δίκτυο συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο, με στρατηγικές εταιρικές σχέσεις με την Κύπρο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία. Αυτή η διπλωματική αρχιτεκτονική έχει καταστήσει την Ελλάδα κεντρικό κόμβο στις περιφερειακές εξελίξεις, ενώ παράλληλα της επιτρέπει να λειτουργεί ως γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών και θρησκευτικών κοινοτήτων.
Το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), που ιδρύθηκε το 2020 με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου, του Ισραήλ, της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ιορδανίας και της Παλαιστινιακής Αρχής, αποτελεί παράδειγμα της πολυδιάστατης προσέγγισης που ακολουθεί η ελληνική διπλωματία. Αυτή η πλατφόρμα ενεργειακής συνεργασίας δημιουργεί κοινά συμφέροντα που υπερβαίνουν τις πολιτικές διαφωνίες και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
Η συμμετοχή της Κύπρου στη σύνοδο του Σαρμ ελ Σέιχ υπό τον πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη αναγνωρίζει τον ρόλο της χώρας στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Η πρωτοβουλία «Αμάλθεια», που λανσάρισε η Κύπρος το Μάρτιο 2024, έχει καταστεί ζωτικός ανθρωπιστικός διάδρομος για τη μεταφορά βοήθειας στη Γάζα μέσω θαλάσσης.
Το έργο «Αμάλθεια» – που πήρε το όνομά του από την τροφό του Δία στην ελληνική μυθολογία, συμβολίζοντας τη γενναιοδωρία και τον αλτρουισμό – αποτελεί μια 25-σελίδων στρατηγική για τη δημιουργία ναυτιλιακού διαδρόμου από την Κύπρο στη Γάζα. Μέχρι σήμερα, έχουν σταλεί πάνω από 1.200 τόνοι ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω του λιμανιού της Λεμεσού, με χρηματοδότηση από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και συντονισμό από τη World Central Kitchen.
Η επιτυχία της πρωτοβουλίας «Αμάλθεια» (Amalthea) έχει καταστήσει την Κύπρο φυσική γέφυρα για την ευρωπαϊκή δράση στη μεταπολεμική φάση, κάτι που αναγνωρίζεται τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και από εταίρους όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτός ο ρόλος ενισχύει σημαντικά το διπλωματικό προφίλ της Κύπρου και την καθιστά βασικό εταίρο σε μελλoντικές προσπάθειες σταθεροποίησης της περιοχής.
Η σύνθεση των συμμετεχόντων στη σύνοδο του Σαρμ ελ Σέιχ αποκαλύπτει τη σύνθετη γεωπολιτική δυναμική της Μέσης Ανατολής. Εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο, συμμετέχουν οι πρόεδροι της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν, της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς, καθώς και οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας Κηρ Στάρμερ, της Γερμανίας Φρήντριχ Μερτς, της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι και της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ.
Το πρόβλημα της δημοκρατικής νομιμότητας της Παλαιστινιακής Αρχής, που δεν έχει διεξαγάγει εκλογές εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις για την αποδοχή της από τον παλαιστινιακό λαό. Ο Παλαιστίνιος αξιωματούχος Χουσέιν αλ Σέιχ έχει επισημάνει ότι «δεν μπορούμε, ως Παλαιστίνιοι, να αποδεχτούμε εκλογές χωρίς την Ανατολική Ιερουσαλήμ», υπογραμμίζοντας τις πολιτικές και συμβολικές διαστάσεις του ζητήματος.
Παράλληλα, η διεθνής κοινότητα, με επικεφαλής τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, πιέζει για ριζικές μεταρρυθμίσεις που θα περιλαμβάνουν την εισαγωγή νέων προσώπων στην ηγεσία, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη δημιουργία διαφανών θεσμών. Αυτές οι απαιτήσεις αποσκοπούν στη δημιουργία μιας αξιόπιστης διοίκησης που θα λογοδοτεί και θα μπορεί να αναλάβει αποτελεσματικά τη διακυβέρνηση της Γάζας.
