Η βουλγαρική κυβέρνηση απέσυρε τελεσίδικα το σχέδιο προϋπολογισμού για το 2026, έπειτα από τις μαζικότερες διαδηλώσεις που έχει γνωρίσει η χώρα την τελευταία δεκαετία. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους της Σόφιας και άλλων πόλεων, καταγγέλλοντας ένα σύστημα που θεωρούν διεφθαρμένο και αποκομμένο από τις ανάγκες της νέας γενιάς. Η κίνηση αυτή σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στη βουλγαρική πολιτική σκηνή και αποκαλύπτει τη βαθιά κρίση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην κοινωνία και την κυβέρνηση.
Αιτίες της κρίσης: Ένας προϋπολογισμός λιτότητας και υψηλής φορολογικής πίεσης
Το σχέδιο προϋπολογισμού της κυβέρνησης Ζελιάζκοφ προέβλεπε αυξήσεις φόρων και κοινωνικών εισφορών, δημιουργώντας ένα πλαίσιο δημοσιονομικής προσαρμογής που θα επιβάρυνε ιδιαίτερα τον ιδιωτικό τομέα. Μεταξύ άλλων, προτεινόταν αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και υψηλότερη φορολογία στα μερίσματα, με στόχο τη χρηματοδότηση αυξημένων δημόσιων δαπανών.
Οι εργοδοτικές οργανώσεις, τα συνδικάτα και κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι προσπαθεί να κρύψει χρόνια διαφθορά και κακοδιαχείριση πίσω από αυξήσεις φόρων, αντί να λάβει μέτρα κατά της κατάχρησης δημόσιων πόρων. Με εκτιμώμενη συνολική φορολογική επιβάρυνση που θα έφθανε το 44% των μεικτών μισθών το 2026 — και πιθανόν το 46% το 2027 — πολλές οργανώσεις περιέγραψαν τον προϋπολογισμό ως «τον χειρότερο των τελευταίων τριών δεκαετιών».
Οι μαζικές διαδηλώσεις, που ξεκίνησαν στις 26 Νοεμβρίου και κορυφώθηκαν την 1η Δεκεμβρίου, συγκέντρωσαν περίπου 100.000 ανθρώπους σε όλην τη χώρα, με περισσότερους από τους μισούς στη Σόφια. Η νεολαία — και ιδιαίτερα η Γενιά Z — πρωτοστάτησε, χρησιμοποιώντας πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram για να οργανώσει πορείες και καθιστικές διαμαρτυρίες. Τα αιτήματα ξεπερνούσαν τον προϋπολογισμό: οι διαδηλωτές ζητούσαν έναν νέο πολιτικό προσανατολισμό, απαλλαγμένο από διαφθορά, πολιτικές δυναστείες και αδιαφάνεια. Πολλά πανό έγραφαν: «Νέα Βουλγαρία χωρίς μαφία», «Η Γενιά Z έρχεται», «Παραίτηση τώρα».
Παρά την ειρηνική φύση της πλειονότητας των διαδηλώσεων, μικρές ομάδες προχώρησαν σε βίαια επεισόδια μετά τη λήξη της κεντρικής πορείας, προκαλώντας ζημιές σε γραφεία κομμάτων και τραυματισμούς αστυνομικών. Η αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις και η εισαγγελία άσκησε δίωξη για χουλιγκανισμό σε νεαρά άτομα 18-36 ετών.
Αιτήματα και συμβολισμοί: Διαφθορά, πολιτικές ευθύνες και το μέλλον της χώρας
Όπως προαναφέρθηκε, το κύμα διαμαρτυριών στόχευε όχι μόνο τον προϋπολογισμό, αλλά και το πολιτικό κατεστημένο. Διαδηλωτές και φορείς ζητούσαν την παραίτηση της κυβέρνησης, καθώς και διώξεις κατά πολιτικών προσώπων όπως ο Μπόικο Μπορίσοφ και ο ολιγάρχης Ντελιάν Πέεφσκι — και οι δύο κεντρικά πρόσωπα στις συζητήσεις περί διαφθοράς στη Βουλγαρία, με τον Πέεφσκι να βρίσκεται ήδη υπό κυρώσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Για πολλούς νέους, η κινητοποίηση εξέφραζε την ευρύτερη επιθυμία για ένα κράτος που προσφέρει ευκαιρίες, με αξιοπρεπείς μισθούς, ισχυρούς θεσμούς και σεβασμό στις δημοκρατικές αξίες. Οι διαρροές ανθρώπινου δυναμικού προς τη Δυτική Ευρώπη αποτελούν ήδη σημαντικό ζήτημα για τη χώρα.
Η κυβέρνηση μειοψηφίας, συγκροτημένη από συνασπισμό GERB–BSP–ITN με εξωτερική στήριξη από το DPS-Dogan, διαθέτει μόλις 125 από τις 240 έδρες του κοινοβουλίου. Η επιλογή του Ρόσεν Ζελιάζκοφ ως πρωθυπουργού αποτέλεσε προϊόν συμβιβασμού, καθώς μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης είχε θέσει «κόκκινη γραμμή» στην πιθανότητα επιστροφής του Μπορίσοφ στην πρωθυπουργία.
Η πολιτική αστάθεια αποτελεί διαρκές χαρακτηριστικό της Βουλγαρίας: από το 2021 έχουν διεξαχθεί επτά εκλογικές αναμετρήσεις.
Με 201 ψήφους υπέρ, το κοινοβούλιο αποφάσισε την απόσυρση του προϋπολογισμού, μια σπάνια κίνηση που αποσκοπούσε στην αποφυγή παραίτησης της κυβέρνησης ή διάλυσης του κοινοβουλίου. Ωστόσο, ο πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ συνεχίζει να πιέζει για πρόωρες εκλογές, τονίζοντας ότι η παραίτηση της κυβέρνησης είναι «αναπόφευκτη».
Η αντιπολίτευση σχεδιάζει πρόταση μομφής, ενώ ο ίδιος ο Ράντεφ φέρεται να εξετάζει την ίδρυση νέου πολιτικού σχήματος εν όψει της λήξης της θητείας του το 2026.
Η ένταξη στην Ευρωζώνη και η σύγκρουση με την κοινωνική πραγματικότητα
Το χρονικό σημείο της κρίσης είναι κρίσιμο: η Βουλγαρία αναμένεται να υιοθετήσει το ευρώ την 1η Ιανουαρίου 2026, με τις ευρωπαϊκές αρχές να έχουν δώσει το «πράσινο φως». Ωστόσο, η κοινωνία εμφανίζεται βαθιά διχασμένη.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου το 50% των πολιτών αντιτίθεται στην ένταξη στο ενιαίο νόμισμα, φοβούμενοι κρυφές αυξήσεις τιμών. Παράλληλα, οργανισμοί όπως το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ επισημαίνουν ότι η Βουλγαρία χρειάζεται μεταρρυθμίσεις που δεν βασίζονται αποκλειστικά σε φορολογικές αυξήσεις, αλλά σε ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και αντιμετώπιση της διαφθοράς.
Η απόσυρση του προϋπολογισμού αποτελεί αναμφίβολα νίκη της κοινωνικής κινητοποίησης, ιδιαίτερα της νεολαίας. Ωστόσο, δεν λύνει τα βαθύτερα διαρθρωτικά προβλήματα της χώρας: τη χρόνια διαφθορά, τη θεσμική αδυναμία και την πολιτική αστάθεια.
Όπως σημειώνει ο αναλυτής Mario Bikaraski, η επόμενη φάση — η αναθεώρηση και κατάρτιση νέου προϋπολογισμού — αναμένεται δύσκολη και θα τελεί υπό αυξημένο κοινωνικό και πολιτικό έλεγχο, με κίνδυνο κάθε νέα απόπειρα αύξησης των φόρων να αναζωπυρώσει τις κοινωνικές εντάσεις.
Η Βουλγαρία βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο: ανάμεσα στην ανάγκη για σταθερότητα και ευρωπαϊκή σύγκλιση, και στην απαίτηση των πολιτών για μια χώρα απαλλαγμένη από τη διαφθορά και τις παλιές πολιτικές δομές.
