Οι υπουργοί Άμυνας και άλλοι αξιωματούχοι από τα 31 κράτη του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) πρόκειται να συγκεντρωθούν στις 11 και 12 Ιουλίου στο Βίλνιους της Λιθουανίας, για μια συνάντηση που θα μπορούσε να καθορίσει τον επόμενο αιώνα της 75χρονης συμμαχίας.
Στην ατζέντα της συνάντησης βρίσκονται το πρώτο επικαιροποιημένο σχέδιο μάχης του ΝΑΤΟ από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, μια συζήτηση σχετικά με τα επίπεδα χρηματοδότησης των μελών, η προτεινόμενη είσοδος της Σουηδίας και διευκρινίσεις σχετικά με τις «οδούς» ένταξης της Ουκρανίας, η οποία θα αντλεί υποστήριξη από μεμονωμένα κράτη-μέλη, αλλά όχι από την ίδια τη συμμαχία, στον πόλεμο κατά της ρωσικής εισβολής.
Και ενώ κανείς από την ουκρανική κυβέρνηση δεν έχει προσκληθεί επίσημα να παραστεί, «η Ουκρανία θα είναι το πιο σημαντικό θέμα στην ατζέντα της συνόδου κορυφής την επόμενη εβδομάδα», δήλωσε ο Σον Μόναχαν, επισκέπτης ερευνητής για την Ευρώπη, τη Ρωσία και την Ευρασία στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS).
Ο κ. Μόναχαν έκανε το σχόλιο αυτό κατά τη διάρκεια μιας 90λεπτης «εικονικής συζήτησης» για την άμυνα και την αποτροπή του ΝΑΤΟ στις 6 Ιουλίου στην Ουάσιγκτον.
«Το νόημα όλων αυτών είναι – η ενίσχυση της άμυνας και της αποτροπής του ΝΑΤΟ βοηθά την Ουκρανία και τους συμμάχους του ΝΑΤΟ», είπε, σημειώνοντας ότι η εκκρεμής ΝΑΤΟϊκή κατάσταση της Ουκρανίας «επιτρέπει στους συμμάχους του ΝΑΤΟ να βοηθήσουν την Ουκρανία, να παράσχουν στρατιωτική βοήθεια κατά κάποιο τρόπο χωρίς το φόβο αντιποίνων, οπότε μια ισχυρή άμυνα προς το συμφέρον του ΝΑΤΟ είναι προς το συμφέρον της Ουκρανίας» και το αντίστροφο.
Μεγάλο μέρος της παρουσίασης επικεντρώθηκε στο αναθεωρημένο σχέδιο μάχης του ΝΑΤΟ, την πρώτη επικαιροποίησή του από τη δεκαετία του 1980, και στην παρουσίαση από το CSIS μιας νέας έκθεσης με τίτλο «Απώθηση, όχι εκδίωξη: Ενισχύοντας την άμυνα και την αποτροπή του ΝΑΤΟ στις χώρες της Βαλτικής» του κ. Μόναχαν και του Ανώτερου Συμβούλου του Προγράμματος Διεθνούς Ασφάλειας του CSIS, Μαρκ Φ. Κάνσιαν.
Αλλά τα ερωτήματα σχετικά με την είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, που βρίσκεται σε εκκρεμότητα από το 2008, και το πιο πρόσφατο αίτημα της Σουηδίας για ένταξη είναι βέβαιο ότι θα συγκεντρώσουν τη μεγαλύτερη προσοχή κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής.
Η Ουκρανία δεν προσκλήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής
Τα κράτη-μέλη της Ανατολικής Ευρώπης θα ήθελαν η σύνοδος κορυφής να καταρτίσει έναν «οδικό χάρτη» που θα περιγράφει συγκεκριμένα βήματα που μπορεί να κάνει η Ουκρανία για να εγγραφεί στο ΝΑΤΟ.
Συγκεκριμένα, υποστηρίζουν μια βρετανική πρόταση που αποσαφηνίζει τις ασάφειες στο Σχέδιο Δράσης για την ένταξη στο ΝΑΤΟ, το οποίο εκπόνησε η συμμαχία για την Ουκρανία το 2008.
Το σχέδιο αυτό ανέφερε ότι το Κίεβο θα γίνει μέλος, τελικά, αλλά δεν περιελάμβανε επίσημη πρόσκληση ούτε χρονοδιάγραμμα για το πότε θα εγγραφεί.
Άλλοι στη συμμαχία, περιλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γερμανίας, υποστηρίζουν ότι μια τέτοια ανοιχτή προσέγγιση τώρα δεν θα βοηθούσε να πεισθεί η Ρωσία ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δεν αποτελεί απειλή για την ασφάλεια της Μόσχας.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι αντιτίθεται σε οποιαδήποτε σκέψη, κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής, για την ένταξη της Ουκρανίας στη συμμαχία ενώ βρίσκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία.
Στην πραγματικότητα, το ΝΑΤΟ δεν έχει καν εκδώσει επίσημη πρόσκληση προς την ουκρανική κυβέρνηση να στείλει εκπροσώπους της στη Σύνοδο.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν «κάποιοι που επιθυμούν διακαώς να αναλάβει η σύνοδος κορυφής του Βίλνιους κάποιου είδους δέσμευση για την ενδεχόμενη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ”, δήλωσε η ανώτερη συνεργάτις και διευθύντρια της αμυντικής πρωτοβουλίας Keystone του Ινστιτούτου Hudson, Ρεμπέκα Χάινριχς.
«Εξακολουθώ να πιστεύω ότι αυτό είναι πραγματικά πολύ πρόωρο», δήλωσε η ίδια.
«Δεν νομίζω ότι η συμμαχία του ΝΑΤΟ είναι αρκετά τολμηρή τώρα -επιμένοντας να κερδίσει η Ουκρανία- και νομίζω ότι μέχρι η Ουκρανία να βγάλει τη Ρωσία από το έδαφός της και να ανακτήσει το έδαφός της, οι συζητήσεις για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι απλώς πρόωρες.»
«Αυτό είναι πολύ απλό -υπάρχει πολύ μεγάλη αβεβαιότητα για να μην αποφύγουμε να αντιμετωπίσουμε άμεσα» το αίτημα του 2008 της Ουκρανίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ , συμφώνησε ο πρώην αναπληρωτής βοηθός υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ για την ευρωπαϊκή και νατοϊκή πολιτική Μάικλ Κ. Ράιαν.
«Επομένως, η σωστή στρατηγική εδώ είναι η υπεκφυγή», συνέχισε. «Ξέρετε, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με την κατάσταση στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία. Υπάρχει αβεβαιότητα για τον κ. Πούτιν ως προς τις ικανότητες λήψης αποφάσεων, αβεβαιότητα για την τρωτότητα του καθεστώτος του. Και αν βρίσκεστε σε μια κατάσταση αβεβαιότητας, η υπεκφυγή είναι η καλύτερη στρατηγική.»
Εγγυήσεις ασφαλείας ισραηλινού τύπου για την Ουκρανία
Αλλά υπάρχουν πράγματα για τα οποία το ΝΑΤΟ μπορεί να είναι σίγουρο, δήλωσε ο κ. Ράιαν.
«Δεν υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για μερικά πράγματα. [Με] τον κ. Πούτιν, οι μάσκες έχουν πέσει», είπε, χαρακτηρίζοντας τη Ρωσία «ένα βίαιο αναθεωρητικό κράτος», το οποίο το ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αντιμετωπίσουν με την οικοδόμηση μιας πολυεπίπεδης, ολοκληρωμένης άμυνας – η οποία ξεκινά με τη υποστήριξη της Ουκρανίας στον πόλεμο με τη Ρωσία.
Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ αναμένεται να συζητήσουν τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, αν και οι δεσμεύσεις θα προέρχονται από μεμονωμένα έθνη και όχι από την ίδια τη συμμαχία.
Ο κ. Ράιαν δήλωσε ότι αυτές οι διαβεβαιώσεις ασφαλείας και η στρατιωτική βοήθεια πρέπει να συντονιστούν με τρόπο που να προϋποθέτει ότι η Ουκρανία θα γίνει τελικά μέλος του ΝΑΤΟ ή, τουλάχιστον, σύμμαχος της συμμαχίας.
«Αυτό που θα περίμενα να δω, αυτό που ελπίζω να δω – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα συμβεί – είναι μια επιτάχυνση των μηχανισμών για τη μετατροπή του ουκρανικού στρατού σε στρατό του ΝΑΤΟ», είπε.
«Με άλλα λόγια, να εμβαθύνουμε το επίπεδο της συνεργασίας σχεδιασμού, να εμβαθύνουμε τη βιομηχανική αμυντική συνεργασία, έτσι ώστε να μπορέσουμε να αρχίσουμε να μετασχηματίζουμε την ουκρανική αμυντική βιομηχανία σε μια πιο δυτική, πιο σύγχρονη αμυντική βιομηχανία, προκειμένου να είναι σε θέση να παράγουν τους τύπους διαλειτουργικού εξοπλισμού του ΝΑΤΟ που θα χρειαστούν την ημέρα που θα γίνουν μέλη μετά από τη νίκη τους στον πόλεμο.»
Ο κ. Μόναχαν δήλωσε ότι όσον αφορά τη σταθερή δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ουκρανία, δεν μπορούσε να πει αν θα έμοιαζε με εγγυήσεις τύπου «Ισραήλ», αλλά θα ήταν καλύτερο να διατηρηθεί από την υπό αμερικανική ηγεσία ομάδα επαφής για την άμυνα της Ουκρανίας και να παραμείνει «εκτός των δομών του ΝΑΤΟ».
Η Τουρκία συνεχίζει να αντιτίθεται στην ένταξη της Σουηδίας
Εδώ και μια δεκαετία, η Τουρκία υποστηρίζει ότι η Σουηδία παρέχει άσυλο και ένα «ελευθερία δράσης» σε αντιφρονούντες που [η Τουρκία] χαρακτηρίζει τρομοκράτες.
Σε αυτούς περιλαμβάνονται τα μέλη μιας θρησκευτικής ομάδας, του κινήματος Γκιουλέν, που η Τουρκία υποστηρίζει ότι προσπάθησε να οργανώσει πραξικόπημα το 2016 για να ανατρέψει την κυβέρνηση Ερντογάν, καθώς και Κούρδοι μαχητές που συμμετέχουν σε εξέγερση κατά της Τουρκίας.
Η οργή της Τουρκίας με τη Σουηδία για την πολιτική της στον τομέα του ασύλου έγινε θέμα όταν οι Σουηδοί, μετά από περισσότερα από 200 χρόνια αδέσμευτης ουδετερότητας, ζήτησαν επίσημα να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ τον Μάιο του 2022. Ωστόσο, για να γίνουν δεκτά νέα μέλη πρέπει να συμφωνήσουν και τα 31 κράτη-μέλη.
Η Άγκυρα, επικαλούμενη την πολιτική ασύλου της Σουηδίας, αντιτάσσεται στην είσοδό της στο ΝΑΤΟ. Η Ουγγαρία έχει επίσης αντιταχθεί στην ένταξη της Σουηδίας, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα πρόστιμα διαφθοράς και άλλες κυρώσεις που της επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για να ανταποκριθεί στα ζητήματα που επεσήμανε η τουρκική κυβέρνηση, η Σουηδία συμφώνησε να εκδώσει αποκαλούμενους τρομοκράτες που καταζητούνται από τους Τούρκους, αν και υπάρχουν καθυστερήσεις λόγω δικαστικών αποφάσεων.
Η Σουηδία έχει επίσης τροποποιήσει το Σύνταγμά της και έχει σκληρύνει τους αντιτρομοκρατικούς νόμους σε μια σειρά από πρόσφατα μέτρα που τέθηκαν σε ισχύ την 1η Ιουνίου.
Ο κ. Στόλτενμπεργκ συναντήθηκε με τους υπουργούς Εξωτερικών και αξιωματούχους της Τουρκίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας στις Βρυξέλλες, στις 6 Ιουλίου.
«Όλοι συμφωνήσαμε ότι έχουμε σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο», δήλωσε στους δημοσιογράφους. «Όλοι θέλουμε να ολοκληρώσουμε αυτή τη διαδικασία το συντομότερο δυνατό.»
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε, κατά τη διάρκεια μιας άλλης συνέντευξης Τύπου στις 6 Ιουλίου, ότι οι αλλαγές στον αντιτρομοκρατικό νόμο της Σουηδίας πρέπει τώρα να τεθούν σε εφαρμογή.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Πέτερ Σιχάρτο δήλωσε στους δημοσιογράφους στις 4 Ιουλίου ότι εάν η τουρκική θέση αλλάξει, η Ουγγαρία δεν θα παρεμποδίσει περαιτέρω τη διαδικασία.
Ο κ. Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι θα συναντηθεί με τον κ. Ερντογάν και τον πρωθυπουργό της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον για να κάνει μια προσπάθεια την τελευταία στιγμή για την ένταξη της Σουηδίας στη σύνοδο κορυφής.
Ο κ. Ερντογάν μπορεί στη συνέχεια να επιδιώξει την κοινοβουλευτική επικύρωση στην Τουρκία.
Το αν οι αντιρρήσεις της Τουρκίας μπορούν να ξεπεραστούν είναι «το μεγάλο ερώτημα της συνόδου κορυφής», δήλωσε ο κ. Μόναχαν. «Η μπάλα είναι στο γήπεδο του Ερντογάν. Δεν νομίζω ότι γνωρίζει κανείς πραγματικά την απάντηση.»
Η κ. Χάινριχς σημείωσε ότι ορισμένοι θεωρούν ότι ο κ. Ερντογάν θα είναι πιο θετικός απέναντι στο αίτημα της Σουηδίας μετά από τη συναίνεση και την πρόσφατη επανεκλογή του, αλλά αυτό δεν φαίνεται πολύ πιθανό τελικά.
«Ποτέ δεν ήμουν τόσο αισιόδοξη ώστε να σκεφτώ ότι ο Ερντογάν θα απέσυρε … μετά τις εκλογές» τις αντιρρήσεις του και ότι «η Σουηδία θα μπει εύκολα», είπε.
«Κατά κανόνα, έχω ένα είδος μεσοδυτικής αισιοδοξίας, αλλά εδώ θα έλεγα: “Δεν ξέρω. Δεν ξέρω.” Πιθανότατα θα προσπαθήσει να αποσπάσει περισσότερες παραχωρήσεις από τη συμμαχία» προτού εγκρίνει τη Σουηδία.
Ο κ. Μόναχαν δήλωσε ότι η απόρριψη της Σουηδίας «θα ήταν μια μεγάλη αποτυχία για το ΝΑΤΟ» στις προσπάθειές του να αντιμετωπίσει τη Ρωσία, ιδίως στη Βαλτική.
Αλλά «από την άλλη πλευρά», είπε, θα έδειχνε ότι το ΝΑΤΟ είναι πραγματικά μια συμμαχία «βασισμένη στη συναίνεση». Αυτό είναι σχεδόν το μοναδικό πλεονέκτημα του ΝΑΤΟ.
«Και αυτό δείχνει ότι η συναίνεση και η δράση, ότι το ΝΑΤΟ σέβεται τις διαφορετικές απόψεις και των 31 -ελπίζω, σύντομα 32- μελών του και το ότι αυτό γίνεται δημόσια είναι η δύναμη του ΝΑΤΟ και όχι η αδυναμία του.»
Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Μόναχαν δήλωσε αναφερόμενος στην ένταξη της Σουηδίας: «Ας ελπίσουμε ότι θα γίνει μέχρι το Βίλνιους.»
Του John Haughey
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
