Μια αυξανόμενη μερίδα ανθρώπων παγκοσμίως απομακρύνεται από τις οργανωμένες θρησκείες, ωστόσο πολλοί συνεχίζουν να υιοθετούν ιδέες για έναν αόρατο πνευματικό κόσμο, τη μετά θάνατον ζωή ή θεϊκές δυνάμεις, σύμφωνα με νέα μελέτη.
Το Pew Research Center δημοσίευσε την Πέμπτη τα ευρήματά του σχετικά με τους λεγόμενους «μη θρησκευόμενους», μια κατηγορία που περιλαμβάνει άθεους, αγνωστικιστές και όσους δηλώνουν ότι η θρησκεία τους δεν είναι «κάτι το συγκεκριμένο». Η έρευνα βασίστηκε σε δείγματα από 36 χώρες, με την ανάλυση να επικεντρώνεται σε 22 από αυτές, όπου οι μη θρησκευόμενοι αποτέλεσαν αρκετά μεγάλο δείγμα για ξεχωριστή επεξεργασία.
Πίστη στη μετά θάνατον ζωή και στην πνευματική διάσταση
Και στις 22 χώρες, τουλάχιστον το 19% των μη θρησκευόμενων ενηλίκων δήλωσε ότι πιστεύει στη μετά θάνατον ζωή, σύμφωνα με το Pew. Το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο στην αμερικανική ήπειρο: 65% στο Περού, 53% στη Βραζιλία και 50% στις ΗΠΑ. Ακόμη και σε πιο κοσμικές ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως η Σουηδία και η πρώην κομμουνιστική Ουγγαρία, περίπου ένας στους πέντε μη θρησκευόμενους δήλωσε παρόμοια πεποίθηση.
Πολλοί επίσης ανέφεραν πίστη σε μια πνευματική διάσταση πέρα από τον φυσικό κόσμο. Η πλειονότητα στη Βραζιλία (65%) και στο Μεξικό (61%) συμφώνησαν με την άποψη ότι «υπάρχει κάτι πνευματικό πέρα από τον φυσικό κόσμο, ακόμα κι αν δεν μπορούμε να το δούμε».
Η πίστη στα πνεύματα των προγόνων είναι επίσης διαδεδομένη. Στις περισσότερες χώρες που ερευνήθηκαν, το 20-40% των μη θρησκευόμενων ενηλίκων δήλωσε ότι τα πνεύματα των προγόνων μπορούν να βοηθήσουν ή να βλάψουν τους ζωντανούς, με ποσοστά 36% στη Γαλλία, 31% στον Καναδά και 25% στη Νότια Κορέα. Στη Νότια Αφρική, η πλειοψηφία των μη θρησκευομένων (81%) επαλήθευσε αυτή την πίστη.
Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι πολλοί μη θρησκευόμενοι θεωρούν ότι τα ζώα διαθέτουν «πνεύματα ή πνευματική ενέργεια». Τουλάχιστον τα τρία τέταρτα των μη θρησκευομένων στην Αργεντινή, τη Χιλή, την Κολομβία και την Ελλάδα δήλωσαν ότι συμμερίζονται αυτή την άποψη.
Πίστη στον Θεό μεταξύ των μη θρησκευομένων
Το Pew ανέφερε ότι πολλοί μη θρησκευόμενοι ενήλικες εκφράζουν επίσης πίστη στον Θεό, με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στη Νότια Αμερική: 92% στη Βραζιλία, 86% στην Κολομβία και 69% στη Χιλή. Στη Νότιο Αφρική, το 77% των μη θρησκευόμενων επιβεβαίωσε την πίστη σε μια ανώτερη δύναμη.
Η τάση αυτή είναι πολύ λιγότερο έντονη σε άλλες περιοχές του κόσμου. Στην Αυστραλία, μόνο το 18% των μη θρησκευομένων δήλωσε ότι πιστεύει στον Θεό, ενώ στη Σουηδία το ποσοστό ήταν 10% και στην Ουγγαρία μόλις 9%.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πίστη μεταξύ των μη θρησκευομένων φαίνεται να αυξάνεται. Το 2024, το 62% των Αμερικανών μη θρησκευομένων δήλωσε πίστη στον Θεό, από το 45% του 2023.
Το Pew σημείωσε όμως ότι ορισμένες ομάδες απορρίπτουν πλήρως την πνευματικότητα. Στη Σουηδία, όπου πάνω από το μισό του ενήλικου πληθυσμού είναι μη θρησκευόμενο, το 28% διατηρεί μια σταθερά κοσμική άποψη που αρνείται την ύπαρξη του Θεού, της μετά θάνατον ζωής και κάθε υπερβατικής πνευματικής διάστασης.
Παρόμοια κοσμικά ποσοστά παρατηρούνται στην Αυστραλία (24%), στην Ολλανδία (24%) και στη Νότιο Κορέα (23%). Συγκριτικά, μόνο το 8% των Αμερικανών (όπου το 29% δηλώνει μη θρησκευόμενο), το 14% των Καναδών και μόλις το 2% των Μεξικανών ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Δημογραφικά στοιχεία των μη θρησκευομένων
Η έρευνα του Pew διαπίστωσε ότι οι ενήλικες κάτω των 40 ετών είναι πιο πιθανό να δηλώνουν μη θρησκευόμενοι σε σχέση με μεγαλύτερες ηλικίες. Η εκπαίδευση φαίνεται επίσης να παίζει ρόλο, με υψηλότερα επίπεδα μόρφωσης να συνδέονται με μεγαλύτερα ποσοστά μη θρησκευόμενων ατόμων.
Όσον αφορά τις διαφορές φύλου, οι μη θρησκευόμενες γυναίκες ήταν γενικά πιο πιθανό να διατηρούν πνευματικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της πίστης στη μετενσάρκωση. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά την πίστη στον Θεό, οι γυναίκες υπερτερούσαν των ανδρών μόνο σε τέσσερις από τις 15 χώρες όπου οι συγκρίσεις φύλου ήταν στατιστικά σημαντικές.
Το Pew επεσήμανε ότι η μη πίστη δεν αποτελεί πάντα τον κύριο λόγο της μη σύνδεσης με θρησκεία. Στην έρευνα του 2023 στις ΗΠΑ, ο βασικός λόγος που αναφέρθηκε (47%) ήταν η δυσαρέσκεια προς τις θρησκευτικές οργανώσεις. Ένα τρίτο των Αμερικανών μη θρησκευόμενων γυναικών ανέφερε «κακές εμπειρίες με ανθρώπους της θρησκείας», ενώ το 32% ανέφερε έλλειψη πίστης σε Θεό ή ανώτερη δύναμη.
Τα ευρήματα του Pew καταδεικνύουν επίσης την πολυπλοκότητα και, μερικές φορές, την ασυνέπεια στην αυτοπροσδιοριζόμενη θρησκευτικότητα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, το 8% των αυτοπροσδιοριζόμενων άθεων δήλωσε ότι πιστεύει στον Θεό. Στη Σουηδία, μόλις το 58% των αυτοπροσδιοριζόμενων χριστιανών δήλωσε πίστη στον Θεό.
Τα δεδομένα του Pew συλλέχθηκαν μέσω ερευνών που πραγματοποιήθηκαν το 2023 και το 2024, με συνολικό δείγμα άνω των 84.000 ερωτηθέντων. Η εργασία αποτελεί μέρος του έργου Pew-Templeton Global Religious Futures, το οποίο αναλύει τις θρησκευτικές αλλαγές και την επίδρασή τους στις κοινωνίες σε όλο τον κόσμο.
Του Bill Pan
