Στην εποχή μας, με τα άμεσα διαθέσιμα φαρμακευτικά προϊόντα για κάθε πιθανή ασθένεια, έχουμε συνηθίσει να πηγαίνουμε σε ένα φαρμακείο όταν νιώθουμε πόνο ή δυσφορία, αναζητώντας το σιρόπι ή το χάπι που θα μας ανακουφίσει. Ωστόσο, τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Για χιλιετίες, οι πρόγονοί μας είχαν βαθιά γνώση των θεραπευτικών αγαθών που παρείχε η φύση. Ευτυχώς, μεγάλο μέρος αυτής της σοφίας δεν έχει χαθεί και πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν σε αυτήν προκειμένου να αποφύγουν τα φάρμακα και τις παρενέργειές τους.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ένα φυτικό τονωτικό που ονομάζεται οξύμελο – μια συνταγή τόσο απλή που μπορεί να φτιαχτεί σε οποιαδήποτε κουζίνα και ευρέως διαδεδομένη ήδη από την αρχαιότητα.
Αν και τα συστατικά είναι πολύ απλά, οι θεραπευτικές τους ιδιότητες βοηθούν να καταπολεμήσουμε πολλές παθήσεις. Διάφορες εκδοχές αυτού του ελιξιρίου έχουν μελετηθεί για τις επιδράσεις τους στην παχυσαρκία, τον διαβήτη τύπου 2, την αντίσταση στην ινσουλίνη, το σύνδρομο πόνου του προστάτη, ακόμη και το μέτριο έως σοβαρό άσθμα.
Τι είναι το οξύμελο;
Όπως προδίδει το όνομά του (ή οξόμελι ή ξιδόμελι – στα αγγλικά oxymel – από το όξος<οξύς+μέλι), πρόκειται ένα μείγμα από ξίδι και μέλι, στο οποίο προστίθενται και άλλα συστατικά για τη γεύση ή για θεραπευτικούς λόγους. Η επίδρασή του διαφέρει ανάλογα με το είδος του μπαχαρικού ή του βοτάνου που προσθέτουμε στο μείγμα. Μεσαιωνικά περσικά φαρμακευτικά χειρόγραφα αναφέρονται σε 1.200 τύπους οξύμελου. Το οξύμελο είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να ωφεληθείτε από τις ιδιότητες αμέτρητων βοτάνων και θεραπευτικών φυτών.
Οι αρχαίοι γιατροί και θεραπευτές γνώριζαν από πρακτική εμπειρία ότι τα διάφορα συστατικά του είχαν αποτελεσματικές ιαματικές ιδιότητες που οι σύγχρονοι επιστήμονες μπορούν πλέον να εξηγήσουν. Το μέλι, για παράδειγμα, είναι ιδανικό για τις πληγές, καταπραΰνει τα εγκαύματα, βελτιώνει τα έλκη και θεραπεύει άλλες ασθένειες, όπως οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.
Υγιεινά συστατικά
Μελέτη για το ανθόμελο που δημοσιεύθηκε στο Journal of Argentine Chemical Society επισημαίνει την παρουσία βασικών μετάλλων όπως το κάλιο, το ασβέστιο και το μαγνήσιο.
Τα ευρήματα που δημοσιεύτηκαν στο BMC Complementary Medicine and Therapies και αξιολογήθηκαν από ομότιμους ειδικούς, δείχνουν ότι οι βιταμίνες και τα πεπτικά ένζυμα του μελιού είναι αρκετά ισχυρά για να ανακουφίσουν τις στομαχικές διαταραχές, να βελτιώσουν την πέψη, να υποβοηθήσουν την απώλεια βάρους, να μειώσουν την LDL-χοληστερόλη και να μειώσουν τις φλεγμονές και τις αλλεργίες.
Στοχεύστε σε ένα θέμα υγείας
Υπάρχουν χιλιάδες συνταγές οξύμελου. Πώς ξέρετε ποια είναι η κατάλληλη για εσάς;
Πρώτα αποφασίστε ποιο ζήτημα υγείας θα θέλατε να αντιμετωπίσετε. Η ευεργετική βάση του μελιού και του ξιδιού υπάρχει σε όλες τις παραλλαγές, αλλά τα ωφέλιμα αποτελέσματα επαυξάνονται από τα συγκεκριμένα βότανα που βάζουμε κάθε φορά στο μείγμα που ετοιμάζουμε.
Παχυσαρκία
Η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί πρόκληση για την υγεία των παχύσαρκων ατόμων, καθώς και των ατόμων με μεταβολικό σύνδρομο και διαβήτη. Όπως διαβάζουμε στο περιοδικό Antioxidants & Redox Signaling, η επιπλοκή αυτή προκαλείται συχνά από το οξειδωτικό στρες. Τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε να εξουδετερώσετε αυτό το αποτέλεσμα προσθέτοντας στη διατροφή σας τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά.
Ένας τρόπος για να το πετύχετε αυτό είναι να δημιουργήσετε ένα νόστιμο οξύμελο με φυσικά αντιοξειδωτικά, όπως κουρκουμά, πράσινο τσάι ή ιβίσκο.
Είναι πολύ πιθανό στην κουζίνα σας να βρίσκονται περισσότερα από αυτά τα θαυμαστά φυτά με τις ισχυρές φυσικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες – όπως για παράδειγμα, το δεντρολίβανο και το φασκόμηλο.
Άλλα μπαχαρικά και βότανα της κουζίνας, όπως το γαρύφαλλο, η ρίγανη και η κανέλα, έχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις και είναι εξαιρετικές πηγές αντιοξειδωτικών. Αυτά και άλλα βότανα μελετήθηκαν και παρουσιάστηκαν στο διεθνές περιοδικό Plant Foods for Human Nutrition.
Οι σπόροι κολίανδρου έχουν επίσης σημαντικά οφέλη για την υγεία, μειώνοντας το οξειδωτικό στρες και ενισχύοντας τα επίπεδα αντιοξειδωτικών/αποτοξινωτικών παραγόντων στους ιστούς, ενώ η κατανάλωση τζίντζερ προάγει την απώλεια βάρους.
Βγαίνοντας από την κουζίνα στον κήπο, μπορεί να βρείτε τριαντάφυλλο, πικραλίδα, μάραθο, μέντα, αχίλλεια και τσουκνίδα. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Food Sciences and Nutrition δείχνει ότι η χρήση αυτών των φαρμακευτικών φυτών βελτιώνει την πεπτική λειτουργία.
Χρόνια φλεγμονή
Η φλεγμονή από μόνη της δεν είναι πάντα κακή – είναι μέρος του φυσικού αμυντικού μηχανισμού του οργανισμού. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει και απομακρύνει τους επιβλαβείς ξένους ερεθισμούς μέσω της φλεγμονής στα υγιή άτομα. Έτσι αρχίζει η διαδικασία επούλωσης – εσωτερικά και εξωτερικά.
Οι αιτίες των φλεγμονωδών ασθενειών διαφέρουν. Η φλεγμονή γίνεται πρόβλημα όταν μεταβάλλεται από οξεία μορφή σε χρόνια, επιμένοντας για μεγάλο χρονικό διάστημα ή επανερχόμενη συχνά. Διάφορες παθήσεις, όπως η αρτηριοσκλήρωση και ο διαβήτης, συνδέονται με τη χρόνια φλεγμονή.
Μην απογοητεύεστε – μπορείτε να αναχαιτίσετε ορισμένα από τα συμπτώματα της χρόνιας φλεγμονής εξαλείφοντας τα επεξεργασμένα τρόφιμα από τη διατροφή σας και προσθέτοντας κοινά βότανα και μπαχαρικά – ίσως σε ένα αναζωογονητικό ρόφημα οξύμελου.
Ένα άρθρο στο Oxford Academic Journal of AOAC International συνιστά τα ακόλουθα αντιφλεγμονώδη βότανα: πιπέρι τσίλι, κανέλα, τζίντζερ, μαύρο πιπέρι, κουρκουμά, τριγωνέλλα, δεντρολίβανο και σκόρδο. Η αποτελεσματικότητα του κουρκουμά, του τζίντζερ και του δεντρολίβανου υποστηρίζεται από μια ακόμη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Advanced Pharmacological Sciences, η οποία επισημαίνει επίσης την μπουράντζα (ή μποράγο) και το νυχτολούλουδο.
Άσθμα
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine δείχνει ότι η βοτανοθεραπεία είναι μια καλή εναλλακτική θεραπεία για το άσθμα και τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Ένα άρθρο στο Frontiers of Immunology περιγράφει τις ιδιότητες του μελιού και την ικανότητά του να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και να εξουδετερώνει αλλεργικές ασθένειες, όπως η αναφυλαξία, το άσθμα και η ατοπική δερματίτιδα.
Μια μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Medicinal Foods, δείχνει ότι το μέλι σε συνδυασμό με άλλες φυτικές ουσίες παρουσιάζει σχετικά υψηλή αποτελεσματικότητα σε ασθενείς με άσθμα.
Ανοσοποιητικό σύστημα
Το ανοσοποιητικό σύστημα προστατεύει το σώμα σας από τις λοιμώξεις. Όταν εξασθενεί, αρρωσταίνετε. Ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα είναι σωτήριο.
Το οξύμελο υποστηρίζει την οικοδόμηση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού συστήματος με τη χρήση των ακόλουθων βοτάνων: μούρο κουφοξυλιάς, εχινάκεια, ιερό βασιλικό (ή τουλσί), σισάνδρα και αστράγαλο.
Το οξύμελο με θυμάρι είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς το βασικό μείγμα μελιού-ξυδιού σε συνδυασμό με ένα μόνο κοινό μαγειρικό και φαρμακευτικό βότανο μπορεί να δημιουργήσει μια πολυεπίπεδη θεραπεία για την υγεία.
Ένα άρθρο στο The Journal of Biomedicine and Pharmacotherapy περιγράφει το ρόφημα ως ενισχυτικό για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα οφέλη του θυμαρίσιου οξύμελου είναι άφθονα: κατά της παχυσαρκίας, αντιφλεγμονώδη, αντι-υπερλιπιδαιμικά (μείωση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων), αντι-ιικά και αντιοξειδωτικά. Η ίδια μελέτη περιγράφει ότι το ρόφημα βελτιώνει το οξειδωτικό στρες, τον μεταβολισμό των λιπιδίων, την ομοιόσταση ορισμένων ιχνοστοιχείων και τις ορμόνες που ρυθμίζουν το βάρος.
Δύο τρόποι για να φτιάξετε σπιτικό οξύμελο
Σημείωση για όλα τα εκχυλίσματα:
- Πολλές συνταγές προτείνουν μια αναλογία 1:1 μέλι-ξίδι, αλλά αυτό δεν είναι αυστηρό. Ρυθμίστε την αναλογία οι ίδιοι, σε σχέση με την προτίμησή σας στην ξινή ή τη γλυκιά γεύση.
- Προτιμήστε το μηλόξιδο, που είναι επίσης εξαιρετικά ωφέλιμο για την υγεία.
- Βεβαιωθείτε πάντα ότι όλη η φυτική ύλη καλύπτεται από το υγρό χωρίς φυσαλίδες.
- Αποθηκεύστε το έτοιμο οξύμελο σε σκουρόχρωμα γυάλινα μπουκάλια ή φυλάξτε το σε δροσερό, σκιερό χώρο.
Α΄ τρόπος: Εύκολη και αργή εκχύλιση
- Σε ένα γυάλινο βάζο, αναμείξτε το μέλι με το ξίδι.
- Πλύντε και κόψτε τα επιλεγμένα βότανα σε μικρά κομμάτια. Προσθέστε τα στο βάζο με το μείγμα μελιού/ξιδιού.
- Εάν χρησιμοποιείτε μεταλλικό καπάκι, τοποθετήστε ένα κομμάτι πλαστικής μεμβράνης σε διπλή στρώση ανάμεσα στο γυαλί και το καπάκι (το οξύ του ξιδιού αντιδρά με το μέταλλο).
- Διατηρήστε το σε σκοτεινό αλλά ζεστό μέρος για 3-4 εβδομάδες.
- Ανακινείτε δυνατά κάθε μέρα.
- Μετά το πέρας του χρόνου εκχύλισης, το οξύμελο μπορεί να διατηρηθεί με τα βότανα μέσα σε αυτό, ή να στραγγιστεί μέσω ενός υφάσματος μουσελίνας για να αφαιρεθεί η φυτική ύλη.
Β΄ τρόπος: Γρήγορη και ξηρή εκχύλιση βοτάνων
Ο ταχύτερος τρόπος εκχύλισης χρησιμοποιεί θερμότητα. Αυτό σημαίνει ότι με αυτή τη μέθοδο μπορεί να χαθούν κάποια από τα ευεργετικά ενεργά συστατικά του μηλόξιδου, ωστόσο, μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε με αποξηραμένα βότανα.
- Προσθέστε το ξίδι, το μέλι και τα κομμένα βότανα σε μια κατσαρόλα.
- Ζεστάνετε για περίπου 1 ώρα ή μέχρι το εκχύλισμα να μοιάζει με σιρόπι. Μην υπερβείτε τη θερμοκρασία των 90 βαθμών Κελσίου.
- Ανακατεύετε συχνά.
Συμπέρασμα
Το οξύμελο ως θεραπευτικό φαρμακευτικό ρόφημα έχει αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου.
Η σοφία του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη, του Γαληνού και άλλων αρχαίων γιατρών που συνταγογραφούσαν το ρόφημα για μια μεγάλη γκάμα παθήσεων μπορεί να μας βοηθήσει ακόμα και σήμερα.
Πολλά ιστορικά κείμενα, όπως η Βρετανική Φαρμακοποιία (1898), η Γερμανική Φαρμακοποιία (1872) και ο Γαλλικός Κώδικας (1898), περιγράφουν επίσης λεπτομερώς τη φόρμουλα.
Όσο και αν τείνουμε να αναζητάμε τις νεότερες και πιο καινοτόμες φαρμακευτικές θεραπείες, θα ήταν συνετό να θυμόμαστε και την αρχαία σοφία πάνω στην οποία βασίζονται αυτές. Η αρωγή της εξακολουθεί να είναι πολύτιμη.
Της Alexandra Roach
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
