ΣΑΟ ΠΑΟΛΟ – Ο Πελέ, ο Βραζιλιάνος βασιλιάς του ποδοσφαίρου που κατέκτησε τρία Παγκόσμια Κύπελλα και έγινε μια από τις πιο επιβλητικές αθλητικές μορφές του περασμένου αιώνα, πέθανε την Πέμπτη. Ήταν 82 ετών.
Ο σημαιοφόρος του «όμορφου παιχνιδιού» είχε υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο του παχέος εντέρου από το 2021. Το ιατρικό κέντρο όπου νοσηλευόταν τον τελευταίο μήνα δήλωσε ότι πέθανε από πολλαπλή ανεπάρκεια οργάνων ως αποτέλεσμα του καρκίνου.
«Όλα όσα είμαστε είναι χάρη σε σένα», έγραψε η κόρη του Κέλι Νασιμέντο στο Instagram. «Σε αγαπάμε ατελείωτα. Αναπαύσου εν ειρήνη».
Ο ατζέντης του, Τζο Φράγκα, επιβεβαίωσε τον θάνατό του: «Ο βασιλιάς απεβίωσε».
Θεωρούμενος ευρέως ως ένας από τους μεγαλύτερους παίκτες του ποδοσφαίρου, ο Πελέ πέρασε σχεδόν δύο δεκαετίες μαγεύοντας τους οπαδούς και θαμπώνοντας τους αντιπάλους ως ο πιο παραγωγικός σκόρερ του παιχνιδιού με τη βραζιλιάνικη ομάδα Σάντος και την εθνική ομάδα της Βραζιλίας.
Η χάρη, η αθλητικότητα και οι μαγευτικές κινήσεις του καθήλωσαν παίκτες και οπαδούς. Ενορχήστρωσε ένα γρήγορο, ρευστό στυλ που έφερε επανάσταση στο άθλημα – ένα στυλ που θύμιζε σάμπα και προσωποποιούσε την κομψότητα της χώρας του στον αγωνιστικό χώρο.
Μετέφερε τη Βραζιλία στα ύψη του ποδοσφαίρου και έγινε παγκόσμιος πρεσβευτής του αθλήματός του σε ένα ταξίδι που ξεκίνησε στους δρόμους της πολιτείας του Σάο Πάολο, όπου κλωτσούσε μια κάλτσα γεμισμένη με εφημερίδες ή κουρέλια.
Στη συζήτηση για τους σπουδαιότερους παίκτες του ποδοσφαίρου, δίπλα στον Πελέ αναφέρονται μόνο ο αείμνηστος Ντιέγκο Μαραντόνα, ο Λιονέλ Μέσι και ο Κριστιάνο Ρονάλντο.
Διαφορετικές πηγές, που μετρούν διαφορετικά σύνολα αγώνων, αναφέρουν τα συνολικά γκολ του Πελέ μεταξύ 650 (αγώνες πρωταθλήματος) και 1.281 (όλοι οι αγώνες ανώτερων ομάδων, μερικοί από αυτούς εναντίον χαμηλού επιπέδου ανταγωνισμού).
Ο παίκτης που έμελλε να ονομαστεί «ο βασιλιάς» παρουσιάστηκε στον κόσμο στα 17 του στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958 στη Σουηδία, ο νεότερος παίκτης που συμμετείχε ποτέ στο τουρνουά. Τον μετέφεραν από το γήπεδο στους ώμους των συμπαικτών του, αφού πέτυχε δύο γκολ στη νίκη της Βραζιλίας με 5-2 επί της διοργανώτριας χώρας στον τελικό.
Ο τραυματισμός τον περιόρισε σε μόλις δύο παιχνίδια όταν η Βραζιλία διατήρησε τον παγκόσμιο τίτλο το 1962, αλλά ο Πελέ ήταν το έμβλημα του θριάμβου της χώρας του στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970 στο Μεξικό. Σκόραρε στον τελικό και τροφοδότησε τον Κάρλος Αλμπέρτο με μια χαλαρή πάσα για το τελευταίο γκολ στη νίκη με 4-1 επί της Ιταλίας.
Η εικόνα του Πελέ με τη φωτεινή, κίτρινη φανέλα της Βραζιλίας, με το νούμερο 10 σφραγισμένο στην πλάτη, παραμένει ζωντανή στους απανταχού ποδοσφαιρόφιλους. Όπως και το σήμα κατατεθέν του πανηγυρισμού του γκολ – ένα άλμα με τη δεξιά γροθιά ψηλά πάνω από το κεφάλι του.
Η φήμη του Πελέ ήταν τέτοια που το 1967 οι παρατάξεις ενός εμφυλίου πολέμου στη Νιγηρία συμφώνησαν σε μια σύντομη κατάπαυση του πυρός ώστε να μπορέσει να παίξει έναν αγώνα επίδειξης στη χώρα. Το 1997 η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ της Βρετανίας τον ανακήρυξε ιππότη. Όταν επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον για να βοηθήσει στη διάδοση του παιχνιδιού στη Βόρεια Αμερική, ήταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ που έτεινε πρώτος το χέρι του.
«Το όνομά μου είναι Ρόναλντ Ρέιγκαν, είμαι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής», είπε ο οικοδεσπότης στον επισκέπτη του. «Αλλά δεν χρειάζεται να συστηθείς γιατί όλοι ξέρουν ποιος είναι ο Πελέ».
Η ζωή του Πελέ μετά το ποδόσφαιρο πήρε πολλές μορφές. Υπήρξε πολιτικός -εξαιρετικός υπουργός Αθλητισμού της Βραζιλίας-, πλούσιος επιχειρηματίας και πρεσβευτής της UNESCO και των Ηνωμένων Εθνών.
Είχε ρόλους σε ταινίες, σαπουνόπερες και ακόμη συνέθεσε τραγούδια και ηχογράφησε CD με δημοφιλή βραζιλιάνικη μουσική.
Καθώς η υγεία του επιδεινωνόταν, τα ταξίδια και οι εμφανίσεις του γίνονταν λιγότερο συχνά. Συχνά τον έβλεπαν σε αναπηρικό καροτσάκι κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων του και δεν παρευρέθηκε σε μια τελετή για τα αποκαλυπτήρια ενός αγάλματός του που εκπροσωπούσε την ομάδα της Βραζιλίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970. Ο Πελέ πέρασε τα 80ά γενέθλιά του απομονωμένος με λίγα μέλη της οικογένειάς του σε ένα σπίτι στην παραλία.
Γεννημένος ως Έντσον Αράντες ντο Νασιμέντο, στη μικρή πόλη Τρες Κορακόες στο εσωτερικό της πολιτείας Μίνας Ζεράις στις 23 Οκτωβρίου 1940, ο Πελέ μεγάλωσε γυαλίζοντας παπούτσια για να αγοράσει τον μέτριο ποδοσφαιρικό εξοπλισμό του.
Το ταλέντο του Πελέ τράβηξε την προσοχή όταν ήταν 11 ετών και ένας τοπικός επαγγελματίας παίκτης τον έφερε στις ομάδες νέων της Σάντος. Δεν άργησε να φτάσει στην ομάδα των μεγαλύτερων.
Παρά το νεαρό της ηλικίας του και το ύψος 1,80 μ., σκόραρε εναντίον μεγάλων ανδρών με την ίδια ευκολία που έδειχνε εναντίον φίλων του στην πατρίδα. Έκανε ντεμπούτο με τον βραζιλιάνικο σύλλογο στα 16 του το 1956 και ο σύλλογος απέκτησε γρήγορα παγκόσμια αναγνώριση.
Το όνομα Πελέ προήλθε από τον ίδιο που πρόφερε λάθος το όνομα ενός παίκτη που ονομαζόταν Μπιλέ.
Πήγε στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958 ως αναπληρωματικός, αλλά έγινε βασικός παίκτης για την πρωταθλήτρια ομάδα της χώρας του. Το πρώτο του γκολ, στο οποίο πέρασε την μπάλα πάνω από το κεφάλι ενός αμυντικού και έτρεξε γύρω του για να την στείλει με βολέ, ψηφίστηκε ως ένα από τα καλύτερα στην ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1966 στην Αγγλία -το οποίο κέρδισαν οι οικοδεσπότες- ήταν πικρό για τον Πελέ, ο οποίος μέχρι τότε θεωρούνταν ήδη ο κορυφαίος παίκτης στον κόσμο. Η Βραζιλία αποκλείστηκε στη φάση των ομίλων και ο Πελέ, θυμωμένος με την σκληρή μεταχείριση, ορκίστηκε ότι αυτό ήταν το τελευταίο του Παγκόσμιο Κύπελλο.
Άλλαξε γνώμη στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970. Σε ένα παιχνίδι με την Αγγλία, έπιασε μια κεφαλιά για ένα σίγουρο γκολ, αλλά ο σπουδαίος τερματοφύλακας Γκόρντον Μπανκς έδιωξε την μπάλα πάνω από το δοκάρι σε μια εκπληκτική κίνηση. Ο Πελέ παρομοίασε την απόκρουση -μια από τις καλύτερες στην ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου- με «σολομό που ανεβαίνει έναν καταρράκτη». Αργότερα, σημείωσε το εναρκτήριο γκολ στον τελικό εναντίον της Ιταλίας, τον τελευταίο του αγώνα για το Παγκόσμιο Κύπελλο.
Συνολικά, ο Πελέ έπαιξε σε 114 αγώνες με τη Βραζιλία, σημειώνοντας το ρεκόρ των 95 τερμάτων, εκ των οποίων τα 77 σε επίσημους αγώνες.
Η πορεία του με τη Σάντος διήρκεσε πάνω από τρεις δεκαετίες, μέχρι που πήγε σε ημιαποχώρηση μετά τη σεζόν του 1972. Πλούσιοι ευρωπαϊκοί σύλλογοι προσπάθησαν να τον υπογράψουν, αλλά η κυβέρνηση της Βραζιλίας παρενέβη για να μην πωληθεί, ανακηρύσσοντας τον εθνικό θησαυρό.
Στον αγωνιστικό χώρο, η ενέργεια, το όραμα και η φαντασία του Πελέ οδήγησαν μια προικισμένη εθνική ομάδα της Βραζιλίας με ένα γρήγορο, ρευστό στυλ παιχνιδιού που αποτελούσε παράδειγμα του «O Jogo Bonito» – στα πορτογαλικά «Το όμορφο παιχνίδι». Η αυτοβιογραφία του 1977, «Η ζωή μου και το όμορφο παιχνίδι», έκανε τη φράση μέρος του λεξιλογίου του ποδοσφαίρου.
Το 1975 εντάχθηκε στην ομάδα New York Cosmos της North American Soccer League. Αν και 34 ετών και έχοντας περάσει την ακμή του, ο Πελέ έδωσε στο ποδόσφαιρο μεγαλύτερη προβολή στη Βόρεια Αμερική. Οδήγησε την Cosmos στην κατάκτηση του πρωταθλήματος το 1977 και σημείωσε 64 γκολ σε τρεις σεζόν.
Ο Πελέ τερμάτισε την καριέρα του την 1η Οκτωβρίου 1977, σε μια επίδειξη μεταξύ της Cosmos και της Santos μπροστά σε περίπου 77.000 θεατές στο Νιου Τζέρσεϊ. Έπαιξε το μισό παιχνίδι με κάθε ομάδα. Μεταξύ των επισήμων που παρευρέθηκαν ήταν ίσως ο μόνος άλλος αθλητής του οποίου η φήμη κάλυψε την υφήλιο – ο Μοχάμεντ Άλι.
