Το να βλέπεις έναν κόκκινο αριθμό στα αποτελέσματα των ιατρικών σου εξετάσεων μπορεί να είναι σοκαριστικό – και η Μαρία Μπράνυας Μορέρα είχε δει αρκετούς. Η LDL χοληστερόλη της ήταν πάνω από το όριο και το αίμα της έδειχνε γενετική φθορά που συνήθως συνδέεται με ασθένειες και γήρανση.
Ωστόσο, έγινε η πιο γηραιά γυναίκα στον κόσμο, πεθαίνοντας ειρηνικά στον ύπνο της τον Αύγουστο του 2024 σε ηλικία 117 ετών, χωρίς να αναπτύξει ποτέ καρκίνο, καρδιαγγειακή νόσο ή άνοια.
Η περίπτωσή της, που δημοσιεύθηκε στο Cell Reports Medicine, προσφέρει ένα από τα πιο ολοκληρωμένα βιολογικά πορτρέτα ενός υπεραιωνόβιου που έχει καταγραφεί ποτέ. Αμφισβητεί επίσης όσα νομίζουμε ότι γνωρίζουμε για τα εργαστηριακά αποτελέσματα που συχνά μας οδηγούν να χορηγήσουμε φαρμακευτική αγωγή.
Εκτός ανώτατου και κατώτατου ορίου
Όταν η Μορέρα ήταν 116 ετών και 74 ημερών, πραγματοποίησαν μια «πολυομική» εξέταση – αναλύοντας το αίμα, το σάλιο, τα κόπρανα και τα ούρα της – για να σαρώσουν τα γονίδιά της, τις πρωτεΐνες, τους μεταβολίτες και τα μικρόβια της, αναζητώντας ενδείξεις για τη μακροζωία της.
Στα χαρτιά, τα αποτελέσματα φαίνονταν ανησυχητικά. Η LDL, η «κακή» χοληστερόλη της, ήταν υψηλή, τα τελομερή της – τα προστατευτικά καλύμματα στα άκρα των χρωμοσωμάτων που μικραίνουν με την ηλικία – ήταν μικρά, το αίμα της περιείχε μεταλλάξεις που συνδέονται με τον καρκίνο και τις καρδιακές παθήσεις, και το ανοσοποιητικό της σύστημα έδειχνε σημάδια παρακμής που σχετίζεται με την ηλικία. Ωστόσο, τελικά, καμία ασθένεια δεν εκδηλώθηκε.
«Μιλούσε πάντα λογικά και θυμόταν πολύ καλά τα γεγονότα του παρελθόντος», θυμάται ο Ελόυ Σάντος, κύριος συγγραφέας της μελέτης, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς την εφημερίδα The Epoch Times.
Γεννημένη στο Σαν Φρανσίσκο το 1907, η Μορέρα μετακόμισε στην Καταλονία της Ισπανίας, όπου οι γυναίκες ζουν συνήθως μέχρι τα 86. Τις ξεπέρασε κατά τρεις δεκαετίες, κοιμόταν καλά, ακολουθούσε μεσογειακή διατροφή, έπαιζε μουσική και παρέμενε κοντά στην οικογένειά της. Εκτός από τα συμπληρώματα πρωτεΐνης για την πρόληψη της απώλειας μυϊκής μάζας, δεν έπαιρνε φάρμακα.
Δύναμη κάτω από την επιφάνεια
Ορισμένα από τα αποτελέσματα των ιατρικών εξετάσεων της Μορέρα αποκάλυψαν μια κρυμμένη δύναμη: τα μιτοχόνδρια της – τα «εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του οργανισμού» – παρήγαγαν ενέργεια όπως αυτά ενός ατόμου αρκετές δεκαετίες νεότερου.
Οι δείκτες φλεγμονής της, οι οποίοι συνήθως αυξάνονται με την ηλικία, παρέμεναν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Το μικροβίωμα του εντέρου της ήταν ποικίλο και νεανικό, με κυρίαρχα τα μπιφιδοβακτηρίδια που τρέφονταν με γιαούρτι, ελαιόλαδο, αυγά και ψάρι. «Αυτός ο βακτηριακός πληθυσμός συνδέεται με χαμηλή φλεγμονή και αυξημένη ανοσολογική λειτουργία», επεσήμανε ο Σάντος.
Όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν την εικόνα ενός σώματος που γερνάει ακανόνιστα – φθαρμένο σε ορισμένα σημεία, αλλά ανθεκτικό στο σύνολό του. Το επιγενετικό της προφίλ, το οποίο αντανακλά τον τρόπο έκφρασης των γονιδίων και όχι τα ίδια τα γονίδια, φαινόταν 15 έως 20 χρόνια νεότερο από την πραγματική της ηλικία.
Ο Σάντος ονόμασε το φαινόμενο δυαδικότητα: νεανική υγεία μαζί με αδιαμφισβήτητα σημάδια φθοράς.
«Ήταν σαν ένα πολύ παλιό αυτοκίνητο», είπε – λειτουργούσε ομαλά από πολλές απόψεις, αλλά είχε και μέρη που αναπόφευκτα φθείρονταν.
Σαν ένα νόμισμα από έναν πολιτισμό του παρελθόντος
Ο Ρίτσαρντ Φάραγκερ, καθηγητής βιολογικής γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον, παρομοίασε το προφίλ της Μορέρα με «νόμισμα από έναν εξαφανισμένο πολιτισμό».
Οι αιωνόβιοι, είπε στην Epoch Times, φτάνουν σε τόσο μεγάλη ηλικία με έναν από τους τρεις ακόλουθους τρόπους: ασυνήθιστη γενετική, επιβίωση κατά τύχη σε συνθήκες που άλλοι δεν θα ξεπερνούσαν ή λανθασμένη αναφορά ηλικίας.
«Ποτέ μην παίρνετε συμβουλές υγείας από εκατοντάχρονους», πρόσθεσε. Πολλοί καπνίζουν, δεν πηγαίνουν στον γιατρό ή ζουν με τρόπους που θα κατέστρεφαν τους περισσότερους ανθρώπους, είπε. Είναι οι εξαιρέσεις στον κανόνα, όπως ο στρατιώτης που διασχίζει ένα πεδίο μάχης χωρίς να πάθει τίποτα.
Ωστόσο, ο Δρ Νικ Νόρβιτς, γιατρός με εκπαίδευση στο Χάρβαρντ και διδακτορικό στον μεταβολισμό από την Οξφόρδη, υποστήριξε ότι ακόμη και μια εξαίρεση μπορεί να είναι διδακτική. «Μια περίπτωση δεν μπορεί να αποδείξει τι μας κάνει να ζούμε περισσότερο, αλλά μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση αυτό που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε», είπε στην Epoch Times.
Αν λέμε ότι τα μακριά τελομερή είναι απαραίτητα, τα κοντά τελομερή της Μορέρα μάς διαψεύδουν. Αν πιστεύουμε ότι η LDL πρέπει να είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα, το υψηλό επίπεδο της Μαρίας πάλι μάς διαψεύδει.
Οι περισσότερες μελέτες βιοδεικτών βασίζονται σε ασθενείς πληθυσμούς. Η επιβίωση της Μορέρα υποδηλώνει ότι αυτό που φαίνεται επικίνδυνο για τον μέσο ασθενή μπορεί να έχει μικρή σημασία για τους εξαιρετικά υγιείς.
«Το ερώτημα είναι», πρόσθεσε ο Νόρβιτς, «τι είναι θεμελιωδώς σημαντικό για την υγεία μας και αν το ιατρικό σύστημα είναι ευθυγραμμισμένο με αυτό ή με τους δείκτες που γνωρίζουμε πώς να επιτύχουμε με φάρμακα;»
Από τη γοητεία στη δράση
Η γοητεία που ασκούν σε εμάς άνθρωποι όπως η Μορέρα λέει πολλά για εμάς όσο και για αυτούς. Κάθε φορά που κάποιος ζει πάνω από 100 χρόνια, κάνουμε τις ίδιες ερωτήσεις – «Τι έτρωγε; Ποιο ήταν το μυστικό του;» – αναζητώντας μια φόρμουλα που μπορούμε να ακολουθήσουμε, κάποιους παράγοντες που μπορούμε να ελέγξουμε.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι παραδέχονται ότι ο θάνατος είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Αλλά κατά βάθος κανείς δεν θέλει μια ημερομηνία λήξης», παρατηρεί ο Νόρβιτς.
Ιστορίες όπως αυτή της Μορέρα μας υπενθυμίζουν ότι οι απαντήσεις που ζητάμε σπάνια λένε όλη την αλήθεια.
Η μακροζωία δεν βασίζεται σε αριθμούς ούτε στη μίμηση της διατροφής ενός αιωνόβιου. Εξαρτάται από τη δύναμη ολόκληρου του οργανισμού μας, από την ανθεκτικότητα. Η ανθεκτικότητα δεν χτίζεται ακολουθώντας εύκολες λύσεις, αλλά με καλές, βαθιές συνήθειες:
Κίνηση: Η Μορέρα παρέμεινε ενεργή μέχρι τα τελευταία της χρόνια, παίζοντας μουσική και διατηρώντας έναν καθημερινό ρυθμό. Έρευνες δείχνουν ότι η τακτική σωματική δραστηριότητα συμβάλλει στην παράταση του προσδόκιμου ζωής.
Ύπνος: Κοιμόταν βαθιά, μια συνήθεια που συνδέεται με τη μακροζωία. Σε μια μελέτη με περισσότερους από 172.000 ενήλικες, οι άνθρωποι που κοιμόντουσαν καλά ζούσαν περισσότερο – οι άνδρες σχεδόν πέντε χρόνια περισσότερο, οι γυναίκες περίπου δυόμισι χρόνια περισσότερο.
Διατροφή: Τα γεύματά της έτειναν προς τη μεσογειακή διατροφή, με ελαιόλαδο, γιαούρτι, αυγά και ψάρι. Αυτά τα τρόφιμα θρέφουν το μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο στην περίπτωσή της φαινόταν δεκαετίες νεότερο από την πραγματική της ηλικία.
Αισιοδοξία: Η Μορέρα παρέμεινε αισιόδοξη, ένα χαρακτηριστικό που επίσης συνδέεται με μακρά ζωή. Μελέτες υποδηλώνουν ότι η αισιοδοξία μειώνει τα ορμονικά επίπεδα του στρες και τις φλεγμονές, βοηθώντας το σώμα να αναρρώσει πιο εύκολα από ασθένειες.
Σχέσεις: Η Μορέρα ζούσε ανάμεσα στην οικογένειά της. Οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί, είτε με συγγενικά πρόσωπα είτε εντός εκκλησιαστικών κοινοτήτων ή μέσω της συμμετοχής σε διάφορους συλλόγους, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην ποιότητα και το μήκος της ζωής μας.
Πίστη: Μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι έχουν θρησκευτικούς δεσμούς ζουν πέντε έως εννέα χρόνια περισσότερο, εν μέρει λόγω της κοινότητας, εν μέρει λόγω του νοήματος και του σκοπού.
Η περίπτωση της Μορέρα δεν αποκαλύπτει κάποια μαγικά φόρμουλα για την αθανασία – μας δείχνει όμως ότι η υγεία και η μακροζωία δεν έχουν να κάνουν μόνο με τους αριθμούς.
«Δεν είναι όλα στη ζωή μας θέμα γενετικής, αλλά και τρόπου ζωής», σημείωσε ο Σάντος. «Μπορεί να μην μοιραζόμαστε τις γενετικές της παραλλαγές, αλλά μπορούμε ακόμα να προσθέσουμε χρόνια υψηλής ποιότητας ζωής υιοθετώντας υγιεινές συνήθειες».
Της Sheramy Tsai
