Κάθε Χριστούγεννα, βομβαρδιζόμαστε με τις εικόνες ενός ανθρώπου που αποκαλούμε Άγιο Βασίλη, ο οποίος έχει μακριά, λευκή γενειάδα, κόκκινα ρούχα και φέρνει με χαρά παιχνίδια στα παιδιά που είναι φρόνιμα. Ποιος είναι όμως αυτός ο προστάτης της ηθικής προσφοράς δώρων; Από πού προέρχεται ο θρύλος του Αϊ-Βασίλη;
Άγιος Νικόλαος του Μπάρι
Ο Άγιος Νικόλαος ήταν επίσκοπος του τέταρτου αιώνα που έζησε στη Μικρά Ασία. Πιστεύεται ότι φυλακίστηκε και βασανίστηκε για την πίστη του από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Διοκλητιανό, προτού απελευθερωθεί από τον Μέγα Κωνσταντίνο.
Η καλοσύνη και η γενναιοδωρία του Αγίου Νικολάου ήταν αυτά που πραγματικά τον χαρακτήρισαν. Πίστευαν ότι είχε τόσο βαθιά και μεγάλη καλοσύνη που μπορούσε να κάνει θαύματα.
Σύμφωνα με έναν μύθο, ο Άγιος Νικόλαος άκουσε για έναν φτωχό άνθρωπο με τρεις κόρες. Εκείνη την εποχή, μια νεαρή γυναίκα χρειαζόταν προίκα για να αυξήσει τις πιθανότητες γάμου της. Χωρίς προίκα, ήταν απίθανο να παντρευτεί και θα μπορούσε ακόμη και να πουληθεί σαν σκλάβα. Μυστηριωδώς, τρεις μπάλες χρυσού πετάχτηκαν στο σπίτι τους και προσγειώθηκαν σε κάλτσες που ήταν απλωμένες για να στεγνώσουν. Ο χρυσός έδωσε στις τρεις κόρες τις προίκες που χρειάζονταν για να παντρευτούν και απέτρεψε την υποδούλωσή τους.
Σε μια άλλη περίπτωση, ο Άγιος Νικόλαος εμφανίστηκε σε ένα τρομοκρατημένο αγόρι που είχε απαχθεί και υποδουλωθεί. Ανακούφισε το αγόρι και το έφερε πίσω στη μητέρα του που είχε μείνει χωρίς το παιδί της για πάνω από ένα χρόνο.
Υπάρχουν και άλλες ιστορίες που όταν μικρά παιδιά έπαιζαν, χάθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν και τεμαχίστηκαν από έναν κακό χασάπη, ο Άγιος Νικόλαος προσευχήθηκε στον Θεό για να αποκατασταθεί η ζωή τους και να επιστρέψουν στις οικογένειές τους. Ιστορίες όπως αυτές έκαναν τον Άγιο Νικόλαο τον προστάτη των παιδιών.
Η ευγενική καρδιά του Αγίου Νικολάου επεκτάθηκε στο να σώζει ανθρώπους από την πείνα και να διασώζει αθώους, και όλα αυτά τα έκανε χωρίς να περιμένει ανταμοιβή σε αντάλλαγμα.
‘Δοξασμός του Αγίου Νικολάου του Μπάρι’
Ο Ιταλός καλλιτέχνης του μπαρόκ Ματία Πρέτι ζωγράφισε το έργο “Δοξασμός του Αγίου Νικολάου του Μπάρι” το 1653. Ο Άγιος Νικόλαος απεικονίζεται στο κέντρο του πίνακα, όρθιος πάνω σε ένα σύννεφο. Τα φωτεινά ρούχα του, τον κάνουν να ξεχωρίζει από το σκούρο φόντο. Κοιτάζει προς τον ουρανό ανοίγοντας τα χέρια του.
Μικροί άγγελοι με φτερά τον περιβάλλουν από όλες τις πλευρές. Ένας από αυτούς στην πάνω δεξιά πλευρά της σύνθεσης φέρνει μια επισκοπική μίτρα για να την τοποθετήσει στο κεφάλι του. Ένας άλλος κάτω από το χέρι του κρατά το σκήπτρο του επισκόπου. Στο κάτω δεξιά μέρος της σύνθεσης, ένας μικρός άγγελος του παρουσιάζει ένα βιβλίο πάνω στο οποίο κάθονται τρεις χρυσές μπάλες. Οι άλλες μορφές που μοιάζουν με πούτι (putti) παρακολουθούν καθώς αναδύονται από το σκοτεινό περιβάλλον.
Το θαύμα της ειλικρινούς ευγνωμοσύνης και της γενναιοδωρίας
Ποια σοφία θα μπορούσαμε να αντλήσουμε από την ιστορία του Αγίου Νικολάου και τον πίνακα του Πρέτι “Δοξασμός του Αγίου Νικολάου του Μπάρι”;
Ένα από τα πρώτα πράγματα που μου κάνει εντύπωση σε αυτή τη σύνθεση είναι η γλώσσα του σώματος του Αγίου Νικολάου. Κοιτάζει προς τα πάνω με τα χέρια του ανοιχτά. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι κοιτάζοντας προς τα πάνω, κοιτάζει προς τον Θεό, διότι ο Θεός είναι αυτός που παρέχει τη δόξα του. Αλλά γιατί ο Θεός δοξάζει τον Άγιο Νικόλαο;
Τα απλωμένα χέρια του Αγίου Νικολάου έχουν διπλή σημασία, υποδηλώνοντας τόσο την προθυμία του να δεχτεί τον Θεό όσο και τη γενναιοδωρία του. Ο Άγιος Νικόλαος δεν δέχεται απλώς τον Θεό όπως θα δεχόταν κάποιος ένα απλό δώρο. Το βλέμμα δέους στο πρόσωπό του υποδηλώνει ότι δέχεται τον Θεό με βαθιά ευγνωμοσύνη και ειλικρίνεια.
Μήπως ο Άγιος Νικόλαος λαμβάνει τη δόξα του Θεού λόγω της γενναιοδωρίας του και της βαθιάς εκτίμησής του για τον Θεό;
Μιλώντας για τη γενναιοδωρία του Αγίου Νικολάου, οι μορφές γύρω του, αν και απεικονίζονται με φτερά αγγέλου, είναι παιδιά. Είναι τα ίδια που ο Άγιος Νικόλαος έδωσε τα δώρα και τα προστάτευσε. Η γενναιοδωρία του ξεχείλιζε από τον Θεό στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στα παιδιά. Γιατί όμως ο Πρέτι απεικονίζει τα παιδιά ως αγγέλους;
Μήπως η απεικόνιση των παιδιών ως αγγέλων επαναλαμβάνει την ιδέα της αθωότητας και της αγνότητας της καρδιάς και του μυαλού ενός παιδιού; Ή μήπως υποδηλώνει ότι ο Άγιος Νικόλαος ήρθε να βοηθήσει τα παιδιά που ήταν σαν άγγελοι λόγω της καλής και αγνής συμπεριφοράς τους;
Όπως και να ‘χει, εδώ τα αγγελικά παιδιά ανταποδίδουν στον Άγιο Νικόλαο: του παρουσιάζουν τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν τόσο το γενναιόδωρο πνεύμα του όσο και την εγγύτητά του στον Θεό. Και μήπως αυτός δεν είναι επίσης ένας τρόπος να δοξαστεί ο Άγιος Νικόλαος; Λαμβάνει τη δόξα του από τον Θεό και από εκείνους με τους οποίους μοιράζεται τη δόξα του Θεού. Είναι σχεδόν σαν να μοιράζεται ο Θεός τη δόξα του όχι μόνο από ψηλά αλλά και από τις καρδιές των αθώων και αγνών ανθρώπων.
Το ερώτημα για εμάς είναι: Πώς θα μπορούσαμε να χρησιμεύσουμε ως αγωγός για να μοιραστούμε τη δόξα του Θεού; Μήπως ένας τρόπος θα μπορούσε να είναι -όπως ο Άγιος Νικόλαος- να προκαλέσουμε βαθιά ευγνωμοσύνη και γενναιόδωρο πνεύμα;
Για τον Άγιο Νικόλαο, η γενναιοδωρία του παρήγαγε θαύματα στον κόσμο. Αυτά τα Χριστούγεννα, με βαθιά ευγνωμοσύνη και γενναιοδωρία, ίσως μπορέσουμε να μεταδώσουμε τη δόξα του Θεού σε όλους τους γύρω μας. Και ποιος ξέρει, ίσως γίνουμε μάρτυρες κάποιων θαυμάτων.
