Της Yvonne Marcotte
Μετάφραση και επιμέλεια: Αλία Ζάε
Παλιότερα, οι άνθρωποι πήγαιναν στην εκκλησία μαζί με τα παιδιά τους, ώστε να ακούνε και αυτά τον Λόγο του Θεού και να εμπνέονται από τις λειτουργίες. Έτσι έκανε και ο Τζον Έβερετ Μιλλαί [John Everett Millais, 1829-1896], ζωγράφος της βικτοριανής Αγγλίας, με την οικογένειά του.
Το 1863, πήρε την 5χρονη κόρη του Έφη στη λειτουργία για πρώτη φορά. Όντας καλλιτέχνης, δεν μπόρεσε να μην αποτυπώσει την εμπειρία της στον καμβά του, στον πίνακα «Η πρώτη λειτουργία μου», ο οποίος έγινε εξαιρετικά δημοφιλής , όπως ανέφερε και ο γιος του, Τζον Γκυγ Μιλλαί.
Στον πίνακα, βλέπουμε την Έφη να κάθεται στο στασίδι της σοβαρή και γεμάτη προσοχή. Τα πόδια της ακουμπάνε σε ένα σκαμπό και τα χέρια της κρύβονται σε ένα μανσόν. Το καπέλο της είναι στολισμένο με ένα φτερό και τα κίτρινα γάντια της, το πιο φωτεινό σημείο της εικόνας, είναι αφημένα στην άκρη του καθίσματος. Στο κέντρο της σύνθεσης, η λαμπερή κόκκινη κάπα της μαζί με το ασορτί καλσόν ισορροπούν το μουντό πράσινο φόντο.
Δείχνει να περιμένει να συμβεί κάτι πολύ ενδιαφέρον από στιγμή σε στιγμή. «Η ένταση του πίνακα προέρχεται από τη βάσιμη εικασία του θεατή ότι αυτό που παρακολουθεί, στην πραγματικότητα την ξεπερνάει», όπως αναφέρει σχόλιο στο Victorian Web.
Ο νεαρός Μιλλαί είχε σημειώσει ότι η αδελφή του καθόταν σε ένα από τα παλιά στασίδια με την ψηλή πλάτη της εκκλησίας των Αγίων Πάντων στο Kingston-upon-Thames, κοντά στο σπίτι των Μιλλαί.
Ο αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι, όταν είχε δει τον πίνακα, είχε σχολιάσει ότι «η τέχνη έχει, και πάντα θα έχει, μια ανώτερη αποστολή… Όταν βλέπουμε τις χαρές και τις λύπες των συνανθρώπων μας αποτυπωμένες πιστά στον καμβά και συμπάσχουμε μαζί τους, πολύ περισσότερο όταν το πνεύμα μας το αγγίζει η αθωότητα, η αγνότητα, η ζωηρότητα και η ευλάβεια ακόμα (όπως αποτυπώνεται στον πίνακα του Μιλλαί «Η πρώτη λειτουργία μου») της παιδικής ηλικίας, τότε οι καρδιές μας μεγαλώνουν και νιώθουμε πως γινόμαστε καλύτεροι και ευτυχέστεροι.
Μετά από έναν χρόνο, ο Μιλλαί φιλοτέχνησε τη «Δεύτερη λειτουργία μου», όπου πάλι η Έφη παρακολουθεί μια λειτουργία. Το σκηνικό είναι πανομοιότυπο – ή σχεδόν. Η μικρή είναι ντυμένη ακριβώς με τα ίδια ρούχα, κάτι σίγουρα όχι τυχαίο. Ούτε η σύνθεση, που αντικαθρεφτίζει τον πρώτο πίνακα, είναι τυχαία. Ο ζωγράφος παίζει με τις ομοιότητες και τις διαφορές, θέλοντας να τονίσει με αλέγρα διάθεση την πιο σημαντική διαφοροποίηση απ’ όλες: ότι τώρα η εκκλησία δεν είναι πια κάτι καινούριο για την 6χρονη μικρή. Στον δεύτερο πίνακα, η Έφη (που αυτή τη φορά απεικονίζεται να κοιτάζει προς τα δεξιά) λαγοκοιμάται γερμένη πίσω, με τα ποδαράκια της να κρέμονται χαλαρά και το καπέλο της πάνω στο στασίδι κι όχι πάνω στο κεφάλι της. Εδώ, τα κίτρινα γάντια απουσιάζουν και τη θέση τους ως πιο φωτεινό σημείο του πίνακα έχει πάρει το λευκό φτερό του καπέλου, στη δεξιά άκρη της σύνθεσης.
Το μήνυμα είναι σαφές, ιδίως όταν συγκρίνουμε τους δυο πίνακες. Η Έφη βαριέται πια τη λειτουργία και προτιμά να πάρει έναν υπνάκο παρά να ακούσει. Όταν ο αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι είδε τον δεύτερο πίνακα, επέστησε την προσοχή των ιερέων στα «κακά των σχοινοτενών λειτουργιών και των πληκτικών κηρυγμάτων», συστήνοντάς τους να είναι σύντομοι και να μην πλατειάζουν. Ο πίνακας του Μιλλαί είναι ιδιαίτερα εύγλωττος: όταν το κήρυγμα απευθύνεται σε παιδιά, ας είναι μικρό και περιεκτικό. Ιερείς, ακούστε τα παιδιά!
Για τον ζωγράφο Μιλλαί, τα παιδιά του ήταν το αγαπημένο του θέμα για ζωγραφική. Σύμφωνα με ένα άρθρο του «The Reader: A Journal of Literature», από το Victorian Web, «Οτιδήποτε κάνει ένας άντρας για τη γυναίκα ή τα παιδιά του, το πιο πιθανό είναι να το κάνει καλά και με αγάπη. Όταν ένας καλλιτέχνης σαν τον Μιλλαί ζωγραφίζει τα παιδιά του, το κάνει με όλη του την καρδιά και βάζει όλη του την τέχνη. Στο πρόσωπο αυτού του παιδιού […] διαισθανόμαστε τη σχεδόν μοναδική δύναμη του Μιλλαί να συλλαμβάνει αυτό το βλέμμα της εσωτερικής συνείδησης, την ψυχή που καθρεφτίζεται στο πρόσωπο – στη συγκεκριμένη περίπτωση, βλέπουμε την απόλυτη αγνότητα της παιδικής ψυχής αποτυπωμένη στο γλυκό παιδικό προσωπάκι».
