Δύο γεγονότα που συνέπεσαν χρονικά μέσα στον Σεπτέμβριο φώτισαν με ιδιαίτερο τρόπο τον ρόλο του Οικουμενικού Πατριάρχη στη διεθνή σκηνή: η συνάντησή του στον Λευκό Οίκο με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζ. Ντ. Βανς, και η απονομή του Βραβείου Τέμπλετον στη Νέα Υόρκη, μιας από τις σημαντικότερες διεθνείς διακρίσεις στον χώρο της θρησκείας και της φιλοσοφίας.
Τα δύο αυτά γεγονότα, αν ιδωθούν μαζί, αναδεικνύουν το ευρύ φάσμα επιρροής του Φαναρίου, από τη γεωπολιτική και τη θρησκευτική διπλωματία μέχρι την παγκόσμια ηθική πρόκληση της προστασίας του περιβάλλοντος.
Η Ορθοδοξία ως παράγοντας ισχύος
Η παρουσία του Πατριάρχη στο Οβάλ γραφείο δεν ήταν απλώς εθιμοτυπική. Θίχτηκαν ζητήματα με βαρύτητα όπως η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η προστασία των θρησκευτικών ελευθεριών στην Τουρκία, οι ειρηνευτικές προοπτικές στην Ουκρανία, η επικείμενη επέτειος των 1.700 ετών από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας.
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, επί τρεις δεκαετίες στον θρόνο, έχει διαμορφώσει έναν ρόλο που υπερβαίνει τον εκκλησιαστικό του τίτλο ως primus inter pares (πρώτος μεταξύ ίσων).Η παρουσία του στον Λευκό Οίκο υπογράμμισε τη διεθνή του ακτινοβολία, αλλά και το γεγονός ότι το Φανάρι παραμένει σημείο αναφοράς στις σχέσεις Ανατολής και Δύσης.
Το βραβείο Τέμπλετον και η πίστη που συνομιλεί με την επιστήμη
Στις 24 Σεπτεμβρίου, σε τελετή στη Νέα Υόρκη, ο Οικουμενικός Πατριάρχης παρέλαβε το Βραβείο Τέμπλετον, μια διάκριση που από το 1972 τιμά προσωπικότητες που γεφυρώνουν θρησκεία και επιστήμη, μεταξύ των οποίων η Μητέρα Τερέζα, ο Θιβετιανός πνευματικός ηγέτης Δαλάι Λάμα, ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης και αρχιεπίσκοπος Νότιας Αφρικής Ντέσμοντ Τούτου και ο Βρετανός αστροφυσικός και πρώην πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου Μάρτιν Ρις.
Στην ομιλία του με τίτλο « Όπου ο ουρανός συναντά τη γη: Στοχασμός για την πίστη, την επιστήμη και τον πλανήτη μας», ο Πατριάρχης τόνισε την ανάγκη να ξεπεραστεί η αποξένωση ανάμεσα σε θεολογία και επιστήμη, τη σημασία να αντιμετωπιστεί η περιβαλλοντική κρίση ως ηθική και πνευματική πρόκληση, την ανάγκη άσκησης μέτρου απέναντι στην υπερκατανάλωση, την ευθύνη απέναντι στα παιδιά που χάνουν την ελπίδα για το μέλλον.
«Η επιστημονική γνώση υπάρχει, οι πνευματικοί πόροι επαρκούν, τα τεχνολογικά εργαλεία είναι διαθέσιμα, αυτό που λείπει είναι η βούληση», υπογράμμισε με έμφαση.
Το έπαθλο του ενός εκατομμυρίου δολαρίων που συνοδεύει το βραβείο θα στηρίξει τις πρωτοβουλίες του Πατριαρχείου για την προώθηση της περιβαλλοντικής συνείδησης και τη γεφύρωση πίστης και επιστήμης.
Ο Πατριάρχης ως διεθνής παράγοντας: Σταυροδρόμι γεωπολιτικής και οικολογικής ηθικής
Αν συνδυάσει κανείς τα δύο γεγονότα, αναδεικνύεται η διπλή αποστολή του Πατριαρχείου:
1. Γεωπολιτική: Να λειτουργεί ως παράγοντας ισορροπίας, υπερασπιζόμενο θρησκευτικές ελευθερίες και ενότητα των χριστιανών.
2. Οικολογική και πνευματική: Να υπενθυμίζει ότι η κρίση του περιβάλλοντος δεν είναι απλώς τεχνικό ή πολιτικό ζήτημα, αλλά βαθιά ηθικό και πνευματικό.
Στην Ουάσιγκτον, ο Πατριάρχης συνομίλησε ως «ηγέτης μεταξύ ηγετών». Στη Νέα Υόρκη, παρέλαβε ένα βραβείο που τον τοποθετεί ανάμεσα σε προσωπικότητες με παγκόσμια ηθική επιρροή. Και στις δύο περιπτώσεις, το μήνυμα είναι κοινό: το Φανάρι δεν είναι απλώς μια εκκλησιαστική έδρα, αλλά πυλώνας διαλόγου, ειρήνης και ευθύνης για το μέλλον του πλανήτη.
Η διεθνής προβολή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου πρέπει να μεταφραστεί σε πρακτική στήριξη για την Ελλάδα και τον απανταχού ελληνισμό στο θέμα της επαναλειτουργίας της Χάλκης, στη στήριξη των κοινοτήτων της Κωνσταντινούπολης, στη προβολή του ρόλου του Φαναρίου ως γέφυρας πολιτισμών.
Τι σημαίνει για την Ελλάδα
Η διπλή αυτή διεθνής προβολή του Πατριάρχη έχει καθοριστική σημασία και για τη χώρα μας:
1. Ενισχύει την εικόνα του Ελληνισμού: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποτελεί θεσμικά τη Μεγάλη του Γένους Εκκλησία. Κάθε διεθνής του ανάδειξη αντανακλά στον ελληνισμό, ενισχύοντας την πολιτισμική και πνευματική παρουσία της Ελλάδας στην παγκόσμια σκηνή.
2. Αποτελεί διπλωματικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας: Η συζήτηση για τη Χάλκη στον Λευκό Οίκο αναβαθμίζει το θέμα σε διεθνές επίπεδο. Αυτό δίνει στην Αθήνα έναν ισχυρό μοχλό πίεσης προς την Άγκυρα για τον σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
3. Αναπτύσσει στρατηγικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ: Η στενή σχέση του Πατριάρχη με τον αμερικανικό πολιτικό κόσμο ενισχύει τη θέση της Ελλάδας στο πλέγμα Ουάσιγκτον–Αθήνα, δημιουργώντας ευκαιρίες για στρατηγικές συνέργειες σε ζητήματα γεωπολιτικής και θρησκευτικής ελευθερίας. Ενισχύει την εικόνα ότι οι ελληνικές αξίες και η Ορθοδοξία βρίσκονται στον πυρήνα των συζητήσεων για τα χριστιανικά θεμέλια της Δύσης.
4. Προβάλλει τον ελληνικό πολιτισμό: Η βράβευση με το Τέμπλετον τοποθετεί τον Πατριάρχη δίπλα σε προσωπικότητες όπως ο Δαλάι Λάμα και η Μητέρα Τερέζα. Η Ελλάδα αναδεικνύεται έτσι ως κοιτίδα πολιτισμού που συνδυάζει φιλοσοφία, επιστήμη και πνευματικότητα.
5. Ενδυναμώνει τον απόδημο ελληνισμό: Οι ελληνικές κοινότητες της διασποράς, ιδίως των ΗΠΑ, μπορούν να αξιοποιήσουν την παγκόσμια ακτινοβολία του Πατριάρχη ως σημείο ενότητας, ενίσχυσης του κύρους τους και προώθησης των εθνικών θεμάτων.
Ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου τον 21ο αιώνα είναι να γεφυρώνει κόσμους και να υπενθυμίζει ότι η αλήθεια της πίστης δεν είναι αντίθετη με τη λογική της επιστήμης, αλλά μαζί μπορούν να υπηρετήσουν τον άνθρωπο και τη δημιουργία.
