Πολλοί οδηγοί αναρωτιούνται αν αξίζει να πληρώνουν περισσότερα χρήματα για βενζίνη 100 οκτανίων. Σε μια ανάρτηση που κυκλοφόρησε στα κοινωνικά δίκτυα, ένας πρώην ιδιοκτήτης πρατηρίου καυσίμων έδωσε μια σύντομη απάντηση: «Πεταμένα λεφτά». Η πραγματικότητα βέβαια είναι λίγο πιο σύνθετη. Ας δούμε αναλυτικά πότε η 100άρα έχει νόημα και τι πρέπει να προσέχουμε στην ποιότητα των καυσίμων.
Πρώτα πρέπει να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι τα οκτάνια. Με απλά λόγια, ο αριθμός οκτανίων δείχνει την αντοχή της βενζίνης στην πρόωρη αυτοανάφλεξη (προανάφλεξη ή «πειράκια») μέσα στον κύλινδρο πριν το σωστό χρόνο ανάφλεξης από το μπουζί και τον σπινθήρα του. Όσο υψηλότερα τα οκτάνια τόσο πιο δύσκολα αναφλέγεται μόνη της η βενζίνη υπό συμπίεση. Η 100άρα βενζίνη έχει τη μεγαλύτερη αντοχή στην αυτοανάφλεξη σε σχέση με τις κοινές (π.χ. 95 οκτανίων), γι’ αυτό θεωρητικά προστατεύει καλύτερα τον κινητήρα από τα «πειράκια».
Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι τα οκτάνια δεν αυξάνουν την ενεργειακή περιεκτικότητα ή «δύναμη» του καυσίμου – απλώς αφορούν την αντίσταση στο «χτύπημα» (knock) λόγω συμπίεσης. Η πραγματική ισχύς που αποδίδει ένα καύσιμο σχετίζεται με τη θερμογόνο δύναμή του, όχι με τον αριθμό των οκτανίων. Με άλλα λόγια, η 100άρα δεν είναι ισχυρότερη βενζίνη από πλευράς ενέργειας· απλά αντέχει περισσότερη συμπίεση πριν αναφλεγεί από μόνη της.
Ποια αυτοκίνητα χρειάζονται βενζίνη 100 οκτανίων;
Οι σύγχρονοι κινητήρες έχουν γενικά υψηλότερες σχέσεις συμπίεσης από ό,τι παλαιότερα, όμως δεν απαιτούν όλοι καύσιμο 100 οκτανίων για να λειτουργήσουν ομαλά. Συνήθως η 100άρα συνιστάται ή απαιτείται από τον κατασκευαστή σε κινητήρες υψηλών επιδόσεων – είτε αυτοί είναι ατμοσφαιρικοί με πολύ μεγάλη σχέση συμπίεσης είτε υπερτροφοδοτούμενοι (turbo) με υψηλή απόδοση σε σχέση με τον κυβισμό τους. Για παράδειγμα, σε μερικά σπορ αυτοκίνητα ή βελτιωμένα μοτέρ με σχέση συμπίεσης πάνω από ~12:1 ή 13:1, η βενζίνη υψηλών οκτανίων είναι απαραίτητη ώστε να αποφευχθούν τα «πειράκια» υπό φορτίο. Σε τόσο ακραίες ρυθμίσεις, ο κατασκευαστής δηλώνει ρητά ότι απαιτείται 98/100 οκτανίων, και σε αυτές τις περιπτώσεις όντως πρέπει ο οδηγός να βάζει ‘κατοστάρα’, διαφορετικά ο κινητήρας κινδυνεύει ή η ECU θα περιορίσει την απόδοσή του για προστασία.
Αντίθετα, η πλειονότητα των συμβατικών αυτοκινήτων (οικογενειακά, πόλης κλπ) έχει σχεδιαστεί να λειτουργεί άψογα με απλή αμόλυβδη 95 οκτανίων. Αν το εργοστάσιο δίνει ως ελάχιστη απαίτηση την 95άρα, τότε η χρήση 100άρας δεν είναι αναγκαία – ο κινητήρας μπορεί να δουλέψει μια χαρά και με την κοινή βενζίνη. Μάλιστα, στις περιπτώσεις αυτές ο κατασκευαστής δεν υπόσχεται καμία αύξηση ισχύος ή οικονομίας καυσίμου με τα περισσότερα οκτάνια. Ορισμένα σύγχρονα μοντέλα διαθέτουν αισθητήρες (knock sensors) και μπορούν να προσαρμόσουν ελαφρώς τη λειτουργία τους αν αντιληφθούν υψηλότερα οκτάνια, αλλά η όποια ωφέλεια στην απόδοση είναι μικρή και συνήθως δυσδιάκριτη στην πράξη.
Συμβουλή: Για να ξέρουμε τι καύσιμο πρέπει να βάζουμε, συμβουλευόμαστε το εγχειρίδιο χρήσης του αυτοκινήτου ή/και την ένδειξη στο πορτάκι του ρεζερβουάρ. Εκεί αναγράφεται ο ελάχιστος αριθμός οκτανίων που απαιτεί ο κινητήρας. Εάν, για παράδειγμα, το αυτοκίνητό σας γράφει «95 RON min», τότε βάζοντας 100 RON δεν θα έχει ουσιαστική διαφορά στην καθημερινή χρήση πέρα από το κόστος. Αν όμως γράφει «98 RON» ή «95 RON recommended 98», τότε αξίζει να χρησιμοποιείτε την υψηλότερη όταν είναι εφικτό, ώστε να αποδίδει πλήρως και χωρίς κινδύνους.
Μύθοι και πραγματικότητα: Απόδοση και οικονομία καυσίμου
Οι εταιρείες καυσίμων συχνά διαφημίζουν την premium βενζίνη τους υποσχόμενες μεγαλύτερη ισχύ, καλύτερες επιδόσεις, μειωμένη κατανάλωση και προστασία του κινητήρα. Πόσα από αυτά ισχύουν στην πράξη; Σύμφωνα με έρευνα της γερμανικής λέσχης αυτοκινήτου ADAC, στα περισσότερα συμβατικά οχήματα τα παραπάνω οφέλη είναι πρακτικά ανύπαρκτα όταν χρησιμοποιούμε ακριβές σούπερ αμόλυβδες αντί για την απλή. Οι ειδικοί της ADAC, μάλιστα, χαρακτήρισαν την επίδραση ως placebo, διότι διαπίστωσαν ότι αν ο οδηγός πιστεύει πως έβαλε καλύτερο καύσιμο, οδηγεί υποσυνείδητα πιο οικονομικά – αποδίδοντας λανθασμένα τη διαφορά στη βενζίνη αντί στο πόδι του.
Όσο για την κατανάλωση καυσίμου, έχουν αναφερθεί υπερβολικοί ισχυρισμοί ότι η 100άρα «βγάζει περισσότερα χιλιόμετρα». Η αλήθεια είναι ότι η υψηλών οκτανίων βενζίνη δεν μπορεί να μειώσει σημαντικά την κατανάλωση σε ένα αυτοκίνητο που δεν τη χρειάζεται. Για παράδειγμα, κάποιοι θεωρούν πως θα δουν έως και 15% οικονομία, όμως αυτό δεν επιβεβαιώνεται – σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να δείτε 15% μείωση κατανάλωσης μόνο αλλάζοντας καύσιμο. Στην πραγματικότητα, με την ακριβότερη βενζίνη το μόνο σίγουρο είναι ότι πληρώνετε περισσότερα για την ίδια διαδρομή, αφού με το ίδιο χρηματικό ποσό βάζετε λιγότερα λίτρα λόγω υψηλότερης τιμής. Συνεπώς, η «οικονομία» από την ‘κατοστάρα’ είναι επί της ουσίας μύθος για τα περισσότερα οχήματα.
Αντίστοιχα, σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις και την ιπποδύναμη, η 100άρα δεν θα μεταμορφώσει ένα συνηθισμένο αυτοκίνητο. Αν ο κινητήρας σας δεν χτυπάει «πειράκια» με 95άρα, η επιπλέον αντικροτικότητα της 100άρας δεν θα δώσει περισσότερα άλογα. Όπως είπαμε, η δύναμη εξαρτάται από τη σχεδίαση του κινητήρα (συμπίεση, κλπ) και την ποσότητα/ποιότητα καυσίμου που μπορεί να κάψει – όχι από τον αριθμό οκτανίων καθ’ αυτόν. Διάφορα τεστ και μετρήσεις έχουν δείξει αμελητέες διαφορές στην ισχύ ανάμεσα σε 95 και 100 οκτάνια σε οχήματα που δεν έχουν ειδικό λόγο να χρησιμοποιούν υψηλό αριθμό οκτανίων. Η ίδια η ADAC ανέφερε ότι υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις όπου ο εγκέφαλος του κινητήρα όντως θα αναγνωρίσει το καλύτερο καύσιμο και θα αποδώσει αισθητά περισσότερο, αλλά αυτές αποτελούν την εξαίρεση. Με άλλα λόγια, αν ο κινητήρας σας δεν ζητάει ‘κατοστάρα’, το πιθανότερο είναι πως δεν έχετε ουσιαστικό κέρδος σε ισχύ ή επιτάχυνση με το ακριβότερο καύσιμο.
Υπάρχει όφελος για τη διάρκεια ζωής του κινητήρα;
Μια συχνή πεποίθηση είναι ότι η ακριβή βενζίνη «καθαρίζει τον κινητήρα» και βοηθά στη μακροζωία του. Πράγματι, οι premium βενζίνες συνήθως περιέχουν πακέτα πρόσθετων (detergents, καθαριστικά, βελτιωτικά καύσης) σε μεγαλύτερη ποσότητα. Αυτά τα πρόσθετα θεωρητικά συμβάλλουν στο να διατηρείται το σύστημα καυσίμου και ο θάλαμος καύσης καθαρότερος από επικαθίσεις. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές: και η απλή αμόλυβδη 95 περιέχει πρόσθετα καθαρισμού, σύμφωνα με τις προδιαγραφές των εταιρειών. Η διαφορά είναι ότι τα «special» καύσιμα μπορεί να έχουν κάποια επιπλέον ή πιο προηγμένα πρόσθετα. Αν ο κινητήρας σας είναι υγιής και συντηρείται σωστά, τα οφέλη αυτά δύσκολα θα τα αντιληφθείτε στην πράξη. Σε καμία περίπτωση δεν είναι από μόνος του λόγος για να υπερδιπλασιάσετε το κόστος καυσίμου.
Πολλοί οδηγοί υπερεκτιμούν αυτό το θέμα: πιστεύουν ότι βάζοντας πότε-πότε 100άρα θα «καθαρίσουν τα μπεκ» ή θα κάνουν «καλό» στο μοτέρ. Η αλήθεια είναι ότι τέτοιες βελτιώσεις δεν είναι μετρήσιμες στην καθημερινή χρήση. Για να διαπιστωθεί αν όντως μια βενζίνη κρατά πιο καθαρό τον κινητήρα, θα έπρεπε να γίνει εργαστηριακή εξέταση ή ακόμα και να λυθεί το μοτέρ για έλεγχο – κάτι που φυσικά δεν γίνεται στην πράξη. Επομένως, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας ότι η 95άρα «βλάπτει» τον κινητήρα σας ή ότι η 100άρα είναι ένα μαγικό ελιξίριο που θα τον κρατήσει καινούργιο. Το σημαντικό είναι να βάζετε καύσιμα καλής ποιότητας από αξιόπιστα πρατήρια και να κάνετε την προβλεπόμενη συντήρηση του αυτοκινήτου σας.
Προσοχή στην ποιότητα καυσίμου και το πρατήριο
Ένα κρίσιμο ζήτημα, είτε βάζετε 95 είτε 100 οκτάνια, είναι η ποιότητα και καθαρότητα της βενζίνης. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περιπτώσεις νοθείας ή και «κλοπής» στις αντλίες (λιγότερα λίτρα από όσα πληρώνει ο πελάτης). Επομένως, η επιλογή πρατηρίου είναι σημαντική: προτιμήστε επώνυμα και αξιόπιστα πρατήρια, ιδανικά αυτά που εποπτεύονται αυστηρά από τις μεγάλες εταιρείες. Για παράδειγμα, μια σχετικά ασφαλής επιλογή θεωρούνται τα εταιρικά πρατήρια – όπως τα ΕΚΟ/BP με σήμανση «Καλυψώ» ή τα αντίστοιχα της Shell με σήμανση «Ερμής» – όπου η τροφοδοσία και οι έλεγχοι ποιότητας είναι κεντρικά διαχειριζόμενοι. Σε αυτά τα πρατήρια οι πιθανότητες νοθείας ή ανακριβειών είναι πολύ μικρότερες, σύμφωνα με μαρτυρίες οδηγών και ελέγχους της αγοράς.
Ειδικά για την 100άρα, έχει σημασία και ο όγκος πωλήσεων του πρατηρίου. Αν το πρατήριο που επιλέγετε γεμίζει πολλά ρεζερβουάρ καθημερινά με κατοστάρα, το καύσιμο στις δεξαμενές του είναι πιο φρέσκο. Αντιθέτως, ένα πρατήριο που σπανίως πουλάει 100άρα μπορεί να έχει καύσιμο που λιμνάζει επί μήνες. Η βενζίνη με τον καιρό υποβαθμίζεται: χάνει κάποιες πτητικές ουσίες, μπορεί να οξειδωθεί ή να απορροφήσει υγρασία. Η κοινή αμόλυβδη 95 συνήθως διατηρείται σταθερή για 3-6 μήνες, ενώ η premium υψηλών οκτανίων μπορεί να αντέξει λίγο παραπάνω (μέχρι ~9 μήνες) πριν αρχίσει να αλλοιώνεται. Παρ’ όλα αυτά, καλό είναι να μην ρισκάρουμε στάσιμο καύσιμο στο αυτοκίνητό μας. Γι’ αυτό:
-
Προτιμήστε πρατήρια με μεγάλη κίνηση, όπου οι δεξαμενές ανανεώνονται συχνά. Έτσι διασφαλίζετε ότι η βενζίνη που βάζετε είναι πρόσφατη.
-
Αποφύγετε ύποπτα φθηνές τιμές σε άγνωστα πρατήρια – μπορεί να υποδηλώνουν «εκπτώσεις» στην ποιότητα ή στην ακρίβεια της αντλίας.
-
Ελέγξτε για πιστοποιήσεις ή λίστες συμμόρφωσης. Υπάρχει, για παράδειγμα, λευκή λίστα πρατηρίων που έχουν εγκατεστημένο σύστημα εισροών-εκροών και ελέγχονται (ανακοίνωση υπουργείου Ανάπτυξης). Ένα πρατήριο σε αυτή τη λίστα εμπνέει περισσότερη εμπιστοσύνη.
Είναι τελικά η κατοστάρα «πεταμένα λεφτά»; Για τον μέσο οδηγό με ένα απλό αυτοκίνητο, ναι, τις περισσότερες φορές τα επιπλέον χρήματα δεν πιάνουν τόπο. Όλες οι αποδείξεις συγκλίνουν στο ότι αν το όχημά σας δεν απαιτεί υψηλό αριθμό οκτανίων, η 100άρα δεν θα βελτιώσει ουσιαστικά τίποτα στην απόδοση ή την κατανάλωση. Το μόνο που θα αλλάξει είναι το ποσό που πληρώνετε στο πρατήριο – και μάλιστα θα πληρώνετε αρκετά περισσότερο για να διανύσετε τα ίδια χιλιόμετρα.
Από την άλλη πλευρά, σεβαστείτε τις συστάσεις του κατασκευαστή. Αν το manual του αυτοκινήτου σας ζητάει 98+ οκτάνια, τότε η χρήση 100άρας είναι απαραίτητη για την υγεία και την απόδοση του κινητήρα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το έξτρα κόστος είναι δικαιολογημένο διότι εξασφαλίζετε ότι ο κινητήρας λειτουργεί σωστά και αποδίδει σύμφωνα με τον σχεδιασμό του. Επίσης, σε πολύ απαιτητικές συνθήκες (π.χ. ένα track day με έντονη καταπόνηση κινητήρα) ή σε «πειραγμένα»/βελτιωμένα μοτέρ, η 100άρα προσφέρει μια πρόσθετη ασφάλεια κατά της προανάφλεξης.
Εν κατακλείδι, για τα περισσότερα αυτοκίνητα δρόμου, η απλή αμόλυβδη 95 είναι απολύτως επαρκής και αποτελεσματική. Η 100άρα δεν λειτουργεί σαν «ενισχυτικό θαύμα» – είναι εκεί για συγκεκριμένες ανάγκες και εξειδικευμένες χρήσεις. Αν την επιλέξετε, κάντε το γνωρίζοντας τον λόγο (π.χ. απαιτείται από τον κινητήρα σας) και φροντίστε να την προμηθεύεστε από αξιόπιστη πηγή. Διαφορετικά, κρατήστε τα χρήματά σας και αξιοποιήστε τα για ένα έξτρα σέρβις ή στα επόμενα λίτρα βενζίνης που πραγματικά χρειάζεστε!
