Η ραγδαία εξάπλωση της εμπορικής προώθησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσω ατόμων επιρροής, εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη διαφάνεια, την προστασία των καταναλωτών και, κυρίως, την προστασία παιδιών και εφήβων.
Η ΕΚΠΟΙΖΩ, σε συνεργασία με άλλες δεκατρείς ευρωπαϊκές οργανώσεις καταναλωτών από δώδεκα χώρες, μέλη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Καταναλωτών (BEUC), αναφέρει ότι εξετάστηκαν αναρτήσεις και βίντεο από διάφορους άτομα επιρροής στο TikTok, Instagram, YouTube και Snapchat, με έμφαση στον τρόπο με τον οποίο η εμπορική προώθηση μπορεί να επηρεάζει τη συμπεριφορά των καταναλωτών. Αν και η πρακτική εφαρμόζεται σε πολλούς τομείς, η αναφορά επικεντρώνεται κυρίως στα τρόφιμα και στη μόδα.
Σύμφωνα με τα ευρήματα που επικαλείται, τα άτομα επιρροής έχουν σημαντική απήχηση στις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά ιδίως των νεότερων και ανήλικων καταναλωτών, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η συναισθηματική χειραγώγηση ή/και η ασαφής σήμανση εμπορικού περιεχομένου. Ειδικότερα, επισημαίνονται κίνδυνοι που σχετίζονται με την υπερβολική χρήση οθόνης, την ενίσχυση της υπερκατανάλωσης ρούχων με περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς και την προώθηση ανθυγιεινών τροφίμων και ποτών.
Τι προέκυψε από την έρευνα για τα άτομα επιρροής
-
Το 67% των αναρτήσεων στον κλάδο των τροφίμων δεν αποκάλυψε εάν υπάρχει συνεργασία με εμπορικά σήματα.
-
Χρήση πρακτικών που μπορεί να επηρεάζουν τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών, ιδίως νέων και ανηλίκων, όπως συναισθηματική χειραγώγηση και μη σαφής σήμανση εμπορικού περιεχομένου.
-
Η διαφήμιση μέσω ατόμων επιρροής έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που μπορεί να δυσχεραίνει την κριτική στάση παιδιών και εφήβων απέναντι σε προωθητικές πρακτικές, είτε πρόκειται για αγορές φθηνών ειδών γρήγορης μόδας είτε για κωδικούς έκπτωσης για προϊόντα όπως αεριούχα ποτά.
-
Χρήση τεχνικών που στοχεύουν στη δημιουργία δεσμών με το κοινό και στην αξιοποίηση μηχανισμών όπως οι προκλήσεις και το περιεχόμενο περιορισμένης διάρκειας, που ενδέχεται να ενισχύουν την πίεση για άμεση ανταπόκριση (φόβος μήπως χάσουν κάτι).
-
Προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών μέσω πρακτικών που οι οργανώσεις χαρακτηρίζουν καταχρηστικές ή/και αθέμιτες.
-
Το BEUC πραγματοποίησε έρευνα το 2023 σε οκτώ χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με την οποία σχεδόν 3 στους 4 καταναλωτές (73%) δηλώνουν ότι συναντούν άτομα επιρροής που προωθούν προϊόντα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πάνω από τους μισούς (53%) αναφέρουν ότι στη συνέχεια αγόρασαν προϊόντα ή χρησιμοποίησαν υπηρεσίες που προτάθηκαν.
Τι ζητούν οι οργανώσεις των καταναλωτών
- Περιορισμούς ή απαγόρευση της εμπορικής προώθησης μέσω ατόμων επιρροής για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων/υπηρεσιών που ενέχουν κινδύνους για τους καταναλωτές (π.χ. ανθυγιεινά τρόφιμα για παιδιά, πρακτικές που ευνοούν την υπερχρέωση), στο πλαίσιο του επικείμενου Νόμου Ψηφιακής Δικαιοσύνης.
-
Αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της εμπορικής προώθησης μέσω ατόμων επιρροής, με στόχο την αποτελεσματικότερη προστασία των καταναλωτών. Στο ίδιο πλαίσιο, ζητείται να απογορευτεί η προώθηση ανθυγιεινών τροφίμων προς ανηλίκους, επισημαίνοντας ότι το φαινόμενο προκαλεί ανησυχία υπό το βάρος των υψηλών ποσοστών υπέρβαρων/παχύσαρκων παιδιών στην Ευρώπη.
-
Ορισμό της εμπορικής προώθησης μέσω προσώπων επιρροής στην Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές.
-
Διαφάνεια: θέσπιση εναρμονισμένου προτύπου στην ΕΕ για τον τρόπο σήμανσης/γνωστοποίησης του εμπορικού χαρακτήρα περιεχομένου.
-
Εισαγωγή ειδικών κριτηρίων για το πότε ένα άτομο θεωρείται άτομο επιρροής ως προς την προώθηση προϊόντων/υπηρεσιών, ώστε να γίνεται αντιληπτός ο εμπορικός χαρακτήρας της συνεργασίας από ποικίλο κοινό.
-
Καθιέρωση κοινής ευθύνης και διαφάνειας μεταξύ ατόμων επιρροής, εμπορικών σημάτων, διαφημιστικών/επικοινωνιακών πρακτορείων και πλατφορμών σε περίπτωση παραβίασης της νομοθεσίας προστασίας καταναλωτή.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
