Μετάφραση: Αλία Ζάε
Καθώς σκάλιζα τα βιβλία στο παλαιοπωλείο της γειτονιάς μου τον περασμένο χρόνο, ανακάλυψα ένα ενδιαφέρον βιβλίο με τον τίτλο «Για την τέχνη της γραφής» του Σερ Άρθουρ Κίλλερ-Κάουτς. Είναι ένα απλό, χαρτόδετο βιβλίο του 1946 (τα πρώτα αντίτυπα κυκλοφόρησαν το 1916).
Περιέχει μια σειρά διαλέξεων που είχε δώσει ο Κίλλερ-Κάουτς στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ ανάμεσα στα 1913 και 1914, όταν ήταν καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας.
Ανήκει σε μια σειρά 20 βιβλίων με τον τίτλο «Guild Books», όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις The British Publishers Guild, οι οποίες ήταν ανάμεσα στις 26 κορυφαίες εκδόσεις της Μεγάλης Βρετανίας και οι οποίες κυκλοφορούσαν εξαιρετικά βιβλία σε χαμηλές τιμές.
Καθώς είχε εκδοθεί αμέσως μετά τον πόλεμο, όταν στα τυπογραφεία υπήρχε έλλειψη προσωπικού αλλά και χαρτιού, το βιβλίο αυτό μου φάνηκε ακόμη πιο πολύτιμο.
Ανυπομονούσα να δω τι θησαυρούς έκρυβε η ανακάλυψή μου. Όταν κάνω κάποια έρευνα για ένα άρθρο πάνω στην τέχνη συχνά ξεφυλλίζω παλιά βιβλία του 18ου και 19ου αιώνα για να κατανοήσω καλύτερα ένα θέμα. Η σχεδόν ρομαντική γλώσσα εκείνων των βιβλίων μού δίνει την εντύπωση πως αποπνέει έναν σεβασμό για τις τέχνες, απείραχτο από τα μαρξιστικά δόγματα που συχνά κρύβονται στα βιβλία για την τέχνη που γράφτηκαν μετά από τη δεκαετία του 1960.
Η αγάπη ενός κυρίου για τη σπουδαία λογοτεχνία
Στο μνημείο του συγγραφέα στον Καθεδρικό ναό του Τρούρο στην Κορνουάλη στη νοτιοδυτική Αγγλία είναι γραμμένα τα εξής: «Ο Σερ Άρθουρ Κίλλερ-Κάουτς του Φόουϊ, συγγραφέας, κριτικός και ανθολόγος, που ξύπνησε στους ανθρώπους μια ζωηρή και εκλεκτική αγάπη για την αγγλική λογοτεχνία».
Οι διαλέξεις του Κίλλερ-Κάουτς που περιέχονται στο βιβλίο «Για την τέχνη της γραφής» ξυπνούν αναμφίβολα αυτό το αίσθημα. Μιλά για την καταγωγή της αγγλικής λογοτεχνίας, τη σημασία της ποίησης και της πρόζας και για όλους τους μεγάλους της λογοτεχνίας, από τους Έλληνες στον Μίλτον, κ.ά. Πλήθος παραθέσεων από την ελληνική, τη λατινική και την αγγλική λογοτεχνία χρησιμοποιούνται για να υμνήσουν την παράδοση της τελευταίας.
Ο θησαυρός που ανακάλυψα δεν ήταν μόνο διαμάντια για σπουδαίο γράψιμο, αλλά, όπως συμβαίνει συνήθως με κάθε μεγάλο έργο, και κάποιες οδηγίες για καλή ζωή. Αυτό γίνεται κατανοητό όταν διαβάζουμε την περιγραφή του συγγραφέα για τη μεγάλη λογοτεχνία:
«Είναι μεγάλοι γιατί είναι ζωντανοί και δεν διακινούν ψυχρές ουράνιες βεβαιότητες αλλά τις ελπίδες, τα όνειρα, τις αμφιβολίες, τις αγάπες, τα μίση και το ψυχορράγημα των ανθρώπων. Τη δόξα και τη ματαιοδοξία της ανθρώπινης προσπάθειας, την παροδικότητα της ομορφιάς, το ιδιότροπο και αβέβαιο συμβόλαιο που έχουμε κάνει με τη ζωή και τη σκοτεινή ακτή στην οποία όλοι αναπόφευκτα καταλήγουμε. Όλα όσα μας διασκεδάζουν ή μας ενοχλούν και όλα όσα μας προξενούν χαρά, λύπη ή τρέλα, είτε άντρες είμαστε είτε γυναίκες, σε αυτό το σύντομο και μεταλλασσόμενο πέρασμα από αυτό που για λίγο έστω πρέπει να είναι το σπίτι μας.»
Η μεγάλη λογοτεχνία μοιάζει να είναι η ουσία της ανθρωπότητας. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε μερικά μαθήματα ζωής από τις διαλέξεις του Κίλλερ-Κάουτς.
Να μεγαλώνεις τιμώντας τους προκατόχους σου
«‘Antiquam exquirite matrem’. Αναζήτησε στο παρελθόν την αρχαία μητέρα. Πάντα αναδημιουργείται και κρατά τον εαυτό της αγνό και δυνατό επιστρέφοντας να λουστεί στις μητρικές –ναι, μητρικές- μεσογειακές πηγές.»
Ο Κίλλερ-Κάουτς πίστευε ότι κάθε λογοτεχνικό έργο, συνειδητά ή όχι, ανέτρεχε στους πρώτους μεγάλους καλλιτέχνες, τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους. Και ότι η λογοτεχνία μπορούσε να αναπτυχθεί μόνο τιμώντας τους παλιούς δασκάλους: «Πιστεύω, για παράδειγμα, ότι αν μελετούσαμε για να γράψουμε ποίηση που θα μπορούσε να τραγουδηθεί ή αν προσπαθούσαμε πιο σκληρά να γράψουμε πρόζα που θα μπορούσε να ακούγεται ευχάριστα όταν διαβάζεται φωναχτά, θα έπρεπε να αντλήσουμε τον αρχαίο χυμό. Καθώς οι ρίζες δεν παύουν να είναι οι ρίζες και μπορούμε μόνο να αναζωογονήσουμε την ανάπτυξή μας μέσα από αυτές.»
Η σπουδαία τέχνη γεννά νέα σπουδαία τέχνη
Για να εξηγήσει στους φοιτητές του γιατί έπρεπε να μελετούν τους μεγάλους καλλιτέχνες, ο Κίλλερ-Κάουτς παραθέτει τα λόγια του Σερ Τζόσουα Ρέυνολντς, προέδρου Τέχνης της Βασιλικής Ακαδημίας: «Όσο πιο εκτεταμένη η γνωριμία σας με τα έργα των αρίστων τόσο πιο πιο εκτεταμένες και οι εφευρετικές σας δυνάμεις».
Η δημιουργικότητά μας ξυπνά όταν μελετάμε και εξοικειωνόμαστε με τα καλύτερα έργα σε κάθε τομέα. Τα τρία καλύτερα κείμενα για τη διδασκαλία της αγγλικής λογοτεχνίας, σύμφωνα με τον Κίλλερ-Κάουτς, είναι η Βίβλος (η επίσημη έκδοση του Καίμπριτζ) και αυτά του Ομήρου και του Σαίξπηρ. Υποστηρίζει ότι ο Όμηρος είναι ο ανώτερος.
Κατανοήστε τον σκοπό σας
«Γιατί ενώ η τέχνη βάζει σε σκληρή δοκιμασία ακόμα και τους καλύτερους, τσακίζει αυτούς που ξεκινούν χωρίς το στήριγμα κάποιας πεποίθησης ή πίστης», είπε ο Κίλλερ-Κάουτς.
Αυτό ισχύει για κάθε μας προσπάθεια. Μπορεί η περιπλάνηση να φαίνεται ελκυστική στην αρχή, είναι δύσκολο να συνεχίσουμε το ταξίδι μας χωρίς να έχουμε υπόψη τον προορισμό μας. Αν δεν ξέρουμε που πηγαίνουμε και γιατί, σύντομα θα χάσουμε το κουράγιο μας.
Ασκήστε την κρίση σας
Στο βιβλίο του, ο Κίλλερ-Κάουτς καλεί τους φοιτητές του να αμφισβητούν οτιδήποτε διαβάζουν και να μαθαίνουν μόνο ό,τι ταιριάζει σε συγκεκριμένα αυστηρά κριτήρια. «Πρέπει να έχουμε ανοικτό μυαλό σε όσα θέλει [ο συγγραφέας] να μας πει. Και αν αυτό που λέει είναι ευγενές και ανώτερο και όμορφο, ας παραδοθούμε και ας το αφήσουμε να διαποτίσει το μυαλό μας».
Σε μια από τις διαλέξεις του επαναλαμβάνει αυτή τη θέση, αλλά για ένα διαφορετικό ζήτημα, για να αμφισβητήσει τη διδασκαλία του: «Μην θεωρείται δεδομένο ότι έχω δίκιο. Καλύτερα θεωρείστε ότι έχω άδικο μέχρι να βρείτε τα στοιχεία που θα υποστηρίξουν την κρίση σας».
Ο Κίλλερ-Κάουτς εκτιμούσε αυτή την προσέγγιση της κοινής λογικής – περισσότερο από κάθε δίπλωμα ή βραβείο γνώσεων – θεωρώντας ότι φτιάχνει έναν άνθρωπο με αξιόπιστη κρίση.
Επιμεληθείτε το έργο σας οι ίδιοι
Ο στοχασμός είναι το κλειδί. Αν θέλετε να μεταφέρετε τη σκέψη σας με ακρίβεια «πάνω στον πηλό του μυαλού των άλλων ανθρώπων», ο Κίλλερ-Κάουτς προτείνει στους φοιτητές του: «Πρέπει πρώτα να είστε οι αναγνώστες του εαυτού σας σμιλεύοντας οι ίδιοι τη σκέψη σας».
Σε μια πρωθύστερη διάλεξη είχε πει: «Όσο πιο καθαρά γράφετε τόσο πιο καθαρά θα καταλαβαίνετε τον εαυτό σας».
Όταν έχετε οι ίδιοι πειστεί, τότε και αυτό που λέτε θα είναι πειστικό. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τον γραπτό λόγο, αλλά και για τον προφορικό και ακόμα και για τις σκέψεις μας.
Να προτιμάτε τον ειλικρινή από τον εξωραϊσμένο λόγο
Η αποτελεσματική επικοινωνία, γραπτή ή προφορική, είναι συνοπτική και ειλικρινής. Όπως λέει ο Κίλλερ-Κάουτς: «Στη λογοτεχνία όπως και στη ζωή τα καταφέρνει αυτός που όχι μόνο λέει τα πράγματα με το όνομά τους αλλά έχει και τα κότσια να τα επαναλάβει και δεύτερη και τρίτη φορά».
Τονίζει επίσης τη σύνδεση ανάμεσα στον χαρακτήρα κάποιου και τον τρόπο επικοινωνίας που χρησιμοποιεί: «Αν αυτά που λέτε είναι ακαταλαβίστικα τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι και ο νους σας, αν όχι ολόκληρος ο χαρακτήρας σας, θα είναι αντίστοιχος».
Με απλά λόγια: όχι μόνο «είμαστε αυτό που τρώμε», αλλά και «είμαστε αυτό που λέμε».
Ο συγγραφέας εξηγεί ότι η καλύτερη μέθοδος γραφής είναι να χρησιμοποιείς το «ενεργητικό ρήμα και το συγκεκριμένο κοινό ουσιαστικό» και αναφέρει τον Σαίξπηρ ως υπόδειγμα: «Στοιχηματίζω ότι κανένας Άγγλος συγγραφέας δεν έχει επιλέξει τόσο σταθερά τα συγκεκριμένα ουσιαστικά, αναγκάζοντάς μας σε κάθε φράση να αγγίξουμε και να δούμε.»
Αν σε επικοινωνία που έχετε παρατηρήσετε υπερβολικό διάκοσμο, ο Κίλλερ-Κάουτς σας συμβουλεύει το εξής: «Όποτε νιώσετε την παρόρμηση να κάνετε κάτι κακό σε ένα ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο κομμάτι του γραπτού σας, υπακούστε την – με όλη σας την καρδιά – και διαγράψτε το πριν στείλετε το χειρόγραφό σας στον τυπογράφο. Δολοφονήστε τα αγαπημένα σας».
Γράψτε με ευγένεια
Όταν ο Κίλλερ-Κάουτς έδινε τη διάλεξή του στις 12 Φεβρουαρίου 1913, ο πλοίαρχος Ρόμπερτ Φάλκον Σκοτ και η ομάδα του κατακτούσαν τον Νότιο Πόλο. Ένα τηλεγράφημα την ημέρα της διάλεξης ανακοίνωνε τον θάνατο του πλοιάρχου Λώρενς Έντουαρντ Γκρέις «Τίτους» Όουτς.
Από τα αρχεία που ανακαλύφθηκαν στη σκηνή όπου βρέθηκαν τα πτώματα, φαίνεται πως τα πόδια και τα χέρια του πλοιάρχου Όουτς είχαν άσχημα κρυοπαγήματα και παρά την ηρωική μάχη που έδωσε, οι σύντροφοί του γνώριζαν στις 16 Μαρτίου ότι το τέλος του πλησίαζε. Υπέμεινε έντονους πόνους για εβδομάδες χωρίς παράπονο και δεν εγκατέλειψε την ελπίδα μέχρι το τέλος.
«Ήταν μια γενναία ψυχή. Κοιμήθηκε τη νύχτα ελπίζοντας ότι δεν θα ξυπνήσει. Αλλά το πρωί ξύπνησε.
«Είχε χιονοθύελλα. Ο Όουτς είπε: ‘Πάω για λίγο έξω και ίσως αργήσω λίγο’. Βγήκε έξω στη χιονοθύελλα και από τότε δεν τον ξαναείδαμε.
«Ξέραμε ότι πήγαινε να βρει τον θάνατό του, αλλά αν και προσπαθήσαμε να τον μεταπείσουμε ξέραμε ότι ήταν η πράξη ενός γενναίου άντρα και ενός Άγγλου τζέντλμαν.»
Τα νέα ήταν μια σοβαρή υπενθύμιση.
Όταν ένας συγγραφέας καταγράφει την ιστορία κάποιου ανθρώπου, έχει την υποχρέωση να τιμήσει και το θέμα και τον αναγνώστη. Σύμφωνα με τον Κίλλερ-Κάουτς: «Κύριοι, ας διατηρήσουμε την ευγένεια της γλώσσας μας: γιατί υπάρχουν ακόμα ήρωες να τιμήσουμε!»
Για να διαβάσετε για το βιβλίο «Για την τέχνη της γραφής» του Σερ Άρθουρ Κίλλερ-Κάουτς, επισκεφθείτε το Gutenberg.org
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
