Ο Πειραιάς, μια πόλη με πλούσια ιστορία και στρατηγική σημασία, έχει μετατραπεί σε αντικείμενο αντικρουόμενων συμφερόντων και πολιτικών σκοπιμοτήτων. Οι αποφάσεις για την ανάπτυξή του μοιάζουν να κινούνται περισσότερο από επιδιώξεις φορέων και επενδυτών παρά από τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.
Η αστική του ανάπτυξη, οι επενδύσεις στις υποδομές και οι πολεοδομικές παρεμβάσεις μοιάζουν να μην καθορίζονται από μια ενιαία στρατηγική, αλλά αντίθετα να επηρεάζονται από συγκρούσεις και διαπραγματεύσεις ισχυρών παιχτών.
Η πρόσφατη ακύρωση
Η ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου ακύρωσε τον διαγωνισμό για την ανάπλαση της Πειραϊκής, δικαιώνοντας τις νομικές και κοινωνικές αντιδράσεις που είχαν προκληθεί από τη διακήρυξη του έργου. Με συνολικό προϋπολογισμό 25 εκατομμύρια ευρώ, το έργο είχε προκαλέσει έντονες συζητήσεις σχετικά με τη διαφάνεια, τη χρησιμότητά του για την τοπική κοινωνία και τον σεβασμό του φυσικού και αρχαιολογικού τοπίου.
Οι λόγοι της ακύρωσης
Η απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου βασίστηκε σε σοβαρές ενστάσεις για τη διαδικασία ανάθεσης, καθώς κρίθηκε ότι υπήρξε έλλειψη διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων. Στην πράξη, η σύμβαση κατέληξε σε μία μόνο εταιρεία, γεγονός που δημιούργησε υπόνοιες για ευνοϊκή μεταχείριση.
Επιπλέον, η ολομέλεια δεν πείστηκε για την αναγκαιότητα του κόστους των 25 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάπλαση μιας περιοχής μόλις 2,5 χιλιομέτρων. Οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνονταν – διαπλάτυνση πεζοδρομίων, επισκευή αγωγών όμβριων υδάτων και αισθητικές αλλαγές – θεωρήθηκαν υπερκοστολογημένες, χωρίς τεκμηριωμένη απόδειξη ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών.
Η ακύρωση της ανάθεσης ήταν αποτέλεσμα και των έντονων αντιδράσεων που είχαν προηγηθεί από το Παρατηρητήριο Πειραϊκής και δημοτικές παρατάξεις της αντιπολίτευσης. Οι δημόσιες συγκεντρώσεις στον Σταυρό της Πειραϊκής ανέδειξαν τη δυσαρέσκεια των κατοίκων, οι οποίοι ζητούσαν ουσιαστική διαβούλευση και όχι αποφάσεις ερήμην της τοπικής κοινωνίας.
Οι βασικότερες ενστάσεις που είχαν διατυπωθεί περιελάμβαναν: τη σκοπιμότητα του έργου, καθώς φάνηκε να εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα της κρουαζιέρας, την αισθητική και αρχαιολογική αλλοίωση της περιοχής, την περιβαλλοντική επιβάρυνση με την κοπή 28 δέντρων και την αντικατάστασή τους από χαμηλή βλάστηση, την ανεπαρκή αιτιολόγηση των 241 νέων θέσεων στάθμευσης στην ακτή Θεμιστοκλέους κ.ά.
Ο Πειραιάς στο σταυροδρόμι των συμφερόντων
Ο Πειραιάς, ως το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και μία από τις σημαντικότερες πύλες της Ευρώπης, έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ διαφορετικών οικονομικών, πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων.
Η πρόσφατη ακύρωση του διαγωνισμού για την ανάπλαση της Πειραϊκής δεν είναι παρά ένα ακόμα επεισόδιο σε αυτή τη διαμάχη.
Αυτό το μοτίβο δεν είναι καινούργιο. Η ιστορία του Πειραιά βρίθει από παραδείγματα όπου αποφάσεις για έργα και παρεμβάσεις λαμβάνονταν ερήμην των κατοίκων, είτε για να εξυπηρετηθούν επιχειρηματικά συμφέροντα είτε για να προωθηθούν πολιτικές επιδιώξεις.
Η ιδιωτικοποίηση του λιμανιού, η συνεχιζόμενη επέκταση των δραστηριοτήτων της Cosco, οι αλλαγές στο κυκλοφοριακό μοντέλο της πόλης και οι πολεοδομικές παρεμβάσεις γίνονται συχνά αντικείμενο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε κρατικούς φορείς, τοπική αυτοδιοίκηση, επιχειρηματίες και κοινωνικά κινήματα.
Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το αν μια επένδυση είναι «καλή» ή «κακή», αλλά το ποιος αποφασίζει και με ποια κριτήρια. Ο Πειραιάς φαίνεται να μην ανήκει στους κατοίκους του, αλλά να αποτελεί μια σκακιέρα όπου οι μεγάλοι παίκτες – από δημοτικές αρχές μέχρι πολυεθνικές εταιρείες – διαμορφώνουν την τύχη του ανάλογα με τις δικές τους προτεραιότητες.
Η ακύρωση της ανάπλασης της Πειραϊκής δεν είναι το τέλος αυτής της ιστορίας, αλλά ίσως μια ευκαιρία να ανοίξει ένας ουσιαστικός διάλογος. Ο Πειραιάς αξίζει έναν σχεδιασμό που να σέβεται την ιστορία, το περιβάλλον και τις πραγματικές ανάγκες του, κι όχι άλλη μια απόφαση που θα εξυπηρετήσει λίγους εις βάρος πολλών.
