Ο Κητς κατάλαβε τη σημασία της ταπεινότητας, την οποία περιέγραψε ως «ικανότητα υποταγής».
Όταν ο Τζον Κητς πέθανε πριν από 200 χρόνια, στις 23 Φεβρουαρίου 1821, ήταν μόλις 25 ετών. Παρά τη σύντομη ζωή του, εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Άγγλους ποιητές.
Ωστόσο, εκτός από τα αριστουργήματα όπως το «Ωδή σε ένα αηδόνι» και «Το φθινόπωρο», η κληρονομιά του Κητς περιλαμβάνει μια αξιόλογη ιδέα: αυτό που αποκάλεσε «αρνητική ικανότητα».
Η ιδέα – η οποία επικεντρώνεται στην αναστολή της κρίσης για κάτι προκειμένου να μάθουμε περισσότερα για αυτό – παραμένει τόσο ζωτική σήμερα όσο και όταν πρωτοέγραψε για αυτό.
Ο Κητς έχασε τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του από μια μολυσματική ασθένεια, τη φυματίωση, που θα του κόστιζε τη ζωή. Με τον ίδιο τρόπο που η πανδημία COVID-19 ανέτρεψε τους κόσμους πολλών ανθρώπων, ο ποιητής είχε αναπτύξει μια βαθιά αίσθηση των αβεβαιοτήτων της ζωής.
Ο Κητς γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1795. Ο πατέρας του πέθανε σε ατύχημα στην ιππασία όταν ο Kητς ήταν 8 ετών και η μητέρα του πέθανε από φυματίωση όταν ήταν 14. Ως έφηβος, ξεκίνησε ιατρικές σπουδές, αρχικά ως μαθητευόμενος σε εναν τοπικό χειρουργό και αργότερα ως φοιτητής ιατρικής στο νοσοκομείο Γκάις, όπου βοήθησε με χειρουργικές επεμβάσεις και φρόντισε κάθε είδους ανθρώπους.
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, ωστόσο, ο Κητς αποφάσισε να ασχοληθεί με την ποίηση. Το 1819, συνέθεσε πολλά από τα καλύτερα ποιήματά του, τα οποία δεν έτυχαν ευρείας αποδοχής κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μέχρι το 1820, είχε προσβληθεί από φυματίωση και μετακόμισε στη Ρώμη, όπου ήλπιζε ότι το θερμότερο κλίμα θα τον βοηθούσε να ανακάμψει. Κατέληξε να πεθάνει ένα χρόνο αργότερα.
Ο Κητς επινόησε τον όρο αρνητική ικανότητα σε μια επιστολή που έγραψε στους αδελφούς του Τζορτζ και Τομ το 1817. Εμπνευσμένος από το έργο του Σαίξπηρ, περιγράφει αυτή την κατάσταση ως «το να βρίσκεσαι σε αβεβαιότητα, μυστήρια, αμφιβολίες, χωρίς να καταλήγεις σε κανένα αξιόλογο συμπέρασμα έπειτα από ανάλυση γεγονότων και αιτιών».
Το αρνητικό εδώ δεν είναι υποτιμητικό. Αντ ‘αυτού, υπονοεί την ικανότητα να αντισταθούμε στην εξήγηση αυτού που δεν καταλαβαίνουμε.
Αντί να καταλήξει σε ένα άμεσο συμπέρασμα για ένα γεγονός, ιδέα ή άτομο, ο Kητς συμβουλεύει να διαλογιστούμε πάνω σε αυτό και να συνεχίσουμε να δίνουμε προσοχή και να διερευνούμε για να κατανοήσουμε πληρέστερα. Προς αυτή την κατεύθυνση, συμφωνεί με το έργο του νομπελίστα οικονομολόγου Ντάνιελ Κάνεμαν, ο οποίος προειδοποιεί ενάντια στην αφελή άποψη ότι «αυτό που βλέπετε είναι το μόνο που υπάρχει».
Είναι επίσης καλή ιδέα να αφιερώσουμε χρόνο για να εξετάσουμε τα πράγματα από πολλές οπτικές γωνίες. Οι κωμωδίες του Σαίξπηρ είναι γεμάτες ψεύτικες ταυτότητες και λανθασμένες αντιλήψεις, συμπεριλαμβανομένων των μπερδεμένων φύλων. Ο Κητς μας υπενθυμίζει ότι είναι πολύ πιθανό να αποκτήσουμε νέες απόψεις αν σταματήσουμε να υποθέτουμε ότι γνωρίζουμε όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τους ανθρώπους, τοποθετώντας τα τακτοποιημένα σε προκατασκευασμένα κουτιά.
Η αρνητική ικανότητα μαρτυρεί επίσης τη σημασία της ταπεινότητας, την οποία ο Kητς περιέγραψε ως «ικανότητα υποταγής». Όπως αναφέρει ο Σωκράτης στην «Απολογία» του Πλάτωνα, οι άνθρωποι που είναι λιγότερο πιθανό να μάθουν κάτι καινούργιο είναι εκείνοι που νομίζουν ότι τα γνωρίζουν ήδη όλα. Αντίθετα, εκείνοι που είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις δικές τους υποθέσεις και να υιοθετήσουν νέες προοπτικές μπορούν να καταλήξουν σε νέες ιδέες.
Ο Κητς πίστευε ότι ο κόσμος δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει πλήρως κατανοητός, πόσο μάλλον να ελεγχθεί. Κατά την άποψή του, η υπερηφάνεια και η αλαζονεία πρέπει να αποφεύγονται πάση θυσία, μια ιδιαίτερα κατάλληλη προειδοποίηση καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως την COVID-19.
Ταυτόχρονα, η τεχνολογία των πληροφοριών φαίνεται να δίνει άμεση πρόσβαση στην ανθρώπινη γνώση. Σίγουρα, το διαδίκτυο είναι μια πύλη προς τη γνώση. Αλλά επίσης διαδίδει αδιακρίτως παραπληροφόρηση και προπαγάνδα, που συχνά τροφοδοτείται από αλγόριθμους οι οποίοι πυροδοτούν τον διχασμό.
Αυτό, εννοείται, μπορεί να θολώσει την κατανόηση μας με ψευδή βεβαιότητα.
Και έτσι η εποχή μας περιγράφεται συχνά ως πολωμένη – γυναίκες εναντίον ανδρών, μαύροι εναντίον λευκών, φιλελεύθεροι εναντίον συντηρητικών, θρησκεία εναντίον της επιστήμης – και είναι εύκολο να περάσουμε αυτόματα στην εύκολη υπόθεση ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να χωριστούν σε δύο στρατόπεδα. Η επικρατούσα άποψη φαίνεται να είναι ότι χρειάζεται μόνο να προσδιοριστεί σε ποια πλευρά ενός ζητήματος βρίσκεται ένα άτομο και δεν χρειάζεται να ψάξουμε περαιτέρω.
Απέναντι σε αυτήν την τάση, ο Κητς λέει ότι τα ανθρώπινα όντα είναι πάντα πιο πολύπλοκα από οποιαδήποτε δημογραφική κατηγορία ή κομματική σχέση. Προλέγει έναν άλλο νομπελίστα, συγγραφέα και φιλόσοφο, τον Αλεξάντερ Σολζενίτσιν, ο οποίος έγραψε ότι αντί για καλούς και κακούς, ο κόσμος αποτελείται από υπέροχα πολύπλοκους και μερικές φορές ακόμη και αντιφατικούς ανθρώπους, ο καθένας ικανός και για καλό και για κακό:
«Μακάρι να ήταν όλα τόσο απλά! Αν υπήρχαν κάπου κακοί άνθρωποι που διαπράττουν ύπουλα κακές πράξεις και ήταν απαραίτητο μόνο να τους διαχωρίσουμε από τους υπόλοιπους και να τους καταστρέψουμε. Αλλά η γραμμή που χωρίζει το καλό και το κακό διαπερνά την καρδιά κάθε ανθρώπου. Και ποιος είναι πρόθυμος να καταστρέψει ένα κομμάτι της καρδιάς του;»
Η αβεβαιότητα μπορεί να είναι δυσάρεστη. Συχνά είναι αρκετά δελεαστικό να σταματήσετε να σκέφτεστε περίπλοκες ερωτήσεις και να βγάζετε συμπεράσματα. Αλλά ο Κητς συμβουλεύει διαφορετικά. Αντισταθείτε στον πειρασμό να απορρίψετε και να περιφρονήσετε τους άλλους, είναι δυνατό να ανοίξετε την πόρτα στην ανακάλυψη χαρακτηριστικών σε ανθρώπους που αξίζουν συμπάθειας ή θαυμασμού.
Μπορεί, με τον καιρό, να γίνετε ακόμη και φίλοι.
Ο Ρίτσαρντ Γκουντερμαν είναι καθηγητής ιατρικής, φιλελεύθερων τεχνών και φιλανθρωπίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο The Conversation.
Ακολουθήστε μας στο Telegram @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο SafeChat @epochtimesgreece
