ΓΙΟΧΑΝΕΣΜΠΟΥΡΓΚ – Η επιρροή της Κίνας στη ζωή ενάμιση δισεκατομμυρίων Αφρικανών έχει αυξηθεί τόσο που είναι πλέον διάχυτη σε κάθε πτυχή των αφρικανικών κοινωνιών.
Το αποτύπωμα του κινεζικού κομμουνιστικού καθεστώτος βρίσκεται σε όλη την ήπειρο σχεδόν σε κάθε τομέα της οικονομίας, από τη γεωργία και τους φυσικούς πόρους μέχρι το εμπόριο και τις υλικοτεχνικές υποδομές. Οι κινεζικές εταιρείες έχουν επίσης επενδύσει στη μεταποίηση, τις υπηρεσίες και τα ακίνητα.
Στο πρώτο μέρος του άρθρου, παρουσιάστηκαν οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε η Κίνα για να σταθεροποιήσει τη θέση της στις αφρικανικές οικονομίες, καθώς και τα συμφέροντά της στον τομέα του ορυκτού πλούτου της Αφρικής. Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάστηκαν οι σχολές εκπαίδευσης που ιδρύει το ΚΚΚ στις αφρικανικές χώρες και το πώς τις εκμεταλλεύεται για να επηρεάζει το πολιτικό γίγνεσθαι των χωρών όπου οι σχολές αυτές φιλοξενούνται. Το τρίτο μέρος εξετάζει την εξάπλωση των στρατιωτικών δομών του στην αφρικανική ήπειρο.
Η εξάπλωση του κινεζικού στρατιωτικού αποτυπώματος
Η επέκταση της Κίνας στην Αφρική τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται επίσης από αυξημένη στρατιωτική συνεργασία με χώρες της ηπείρου.
Ο στρατός του ΚΚΚ εκπαιδεύει χιλιάδες Αφρικανούς στρατιώτες και αξιωματικούς και φιλοδοξεί να δημιουργήσει και μια δεύτερη βάση στην Αφρική.
Αναλυτές και εργαζόμενοι στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανησυχούν ότι η Κίνα προετοιμάζει στρατιωτικούς αξιωματικούς για την καταστολή των εγχώριων διαφωνιών, ακόμη και για να ηγηθούν πραξικοπημάτων εναντίον κυβερνήσεων που θεωρούνται «πολύ κοντά στη Δύση».
Ωστόσο, δεν προκαλεί σε όλους ανησυχία η αυξανόμενη στρατιωτική εμπλοκή της Κίνας στην Αφρική .
«Γιατί είναι πρόβλημα το να εκπαιδεύει η Κίνα τις αφρικανικές δυνάμεις ασφαλείας, αλλά δεν είναι πρόβλημα όταν η Αμερική ή το Ηνωμένο Βασίλειο κάνουν το ίδιο;», ρωτά η ανεξάρτητη πολιτική αναλύτρια Λιντίγουε Μακχούλου, με έδρα το Γιοχάνεσμπουργκ.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν 20 βάσεις στην Αφρική – απ’ όσο γνωρίζω, η Κίνα έχει μόνο μία», δήλωσε στους Epoch Times.
Η Ουάσιγκτον έχει, πράγματι, έντονη στρατιωτική παρουσία στην Αφρική εδώ και δεκαετίες, επεκτείνοντας σημαντικά το στρατιωτικό της στίγμα μετά την κήρυξη του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» από τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
Τον Μάρτιο του 2023, ο στρατηγός Μάικλ Λάνγκλεϊ, επικεφαλής της αμερικανικής Διοίκησης Αφρικής (AFRICOM), δήλωσε στο Κογκρέσο ότι υπήρχαν μόλις δύο «μόνιμες» αμερικανικές «προωθημένες επιχειρησιακές τοποθεσίες» στην Αφρική: Το στρατόπεδο Λεμονιέ στο Τζιμπουτί και ένας «κόμβος ανεφοδιασμού» στη Νήσο Αναλήψεως στον νότιο Ατλαντικό Ωκεανό.
«Η Διοίκηση διαθέτει επίσης 12 ακόμα θέσεις στην Αφρική», ανέφερε στην κατάθεση που είχε προετοιμάσει. «Αυτές οι τοποθεσίες έχουν ελάχιστη μόνιμη αμερικανική παρουσία και διαθέτουν εγκαταστάσεις χαμηλού κόστους και περιορισμένες προμήθειες, ώστε αυτοί οι αφοσιωμένοι Αμερικανοί να εκτελούν κρίσιμες αποστολές και να ανταποκρίνονται γρήγορα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.»
Αλλά ένας από τους κορυφαίους αμυντικούς και στρατιωτικούς αναλυτές της Αφρικής, ο Χέλμοντ Χάιτμαν, ο οποίος είναι επίσης πρώην υψηλόβαθμο μέλος του στρατού της Νότιας Αφρικής, δήλωσε στους Epoch Times ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν 18 «βάσεις ή φυλάκια», εκτός από το στρατόπεδο Λεμονιέ και το νησί της Ανάληψης, στην ήπειρο.
Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνυ Γι επισκέφθηκε πρόσφατα την Αίγυπτο, την Τυνησία, το Τόγκο και την Ακτή Ελεφαντοστού – όλες παράκτιες αφρικανικές χώρες – προκαλώντας εικασίες ότι η Κίνα ενδιαφέρεται να κατασκευάσει μια δεύτερη στρατιωτική βάση στην ήπειρο.
Η υψηλού επιπέδου κινεζική επίσκεψη πραγματοποιήθηκε περίπου την ίδια στιγμή που οι Γάλλοι απέσυραν τα στρατεύματά τους από τη Δυτική Αφρική και την περιοχή του Σαχέλ, ενώ σημειώθηκε και μια αντίστοιχη αύξηση των θανάτων που σχετίζονται με την τρομοκρατία.
Ο κος Χάιτμαν δήλωσε ότι η συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κένυα δεν είναι επίσης καθόλου σίγουρη.
«Μπορείτε να στοιχηματίσετε ότι η Κίνα παρακολουθεί στενά αυτές τις εξελίξεις, για να δει αν οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί θα θα αποχωρήσουν, όπως οι Γάλλοι, από την αφρικανική αρένα. Αυτή θα ήταν η ιδανική στιγμή για να βασιστεί η Κίνα στα υπάρχοντα συστήματα και την υπάρχουσα ενιαία βάση της», είπε.
Η Κίνα εγκαινίασε την πρώτη της, και μέχρι στιγμής μοναδική, στρατιωτική βάση στην Αφρική στο Τζιμπουτί το 2017, συμμετέχοντας σε αποστολές κατά της πειρατείας και εξασφαλίζοντας ασφαλή διέλευση στα κινεζικά πλοία που εμπορεύονται με την Αφρική.
Άλλα έθνη, περιλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, διατηρούν επίσης στρατιωτικές βάσεις στο Τζιμπουτί για τους ίδιους λόγους. Η Ουάσιγκτον χρησιμοποιεί επίσης την εγκατάστασή της στο Τζιμπουτί για να εξαπολύει πλήγματα κατά της τρομοκρατικής οργάνωσης al-Shabaab στη γειτονική Σομαλία.
Η κα Μακχούλου πρότεινε ότι η δυνητική στρατιωτική επέκταση της Κίνας στην Αφρική μπορεί να επηρεαστεί από γεγονότα του παρελθόντος, όπως το ξέσπασμα συγκρούσεων στην πλούσια σε πετρέλαιο Λιβύη το 2011, κατά το οποίο περίπου 35.000 Κινέζους εργάτες αποκλείστηκαν στη χώρα:
«Οι πολλές χιλιάδες Κινέζοι που βρίσκονται τώρα στην Αφρική και εργάζονται σε μεγάλης κλίμακας έργα και σε ορυχεία σε ορισμένα αρκετά επικίνδυνα μέρη, αποτελούν ικανή δικαιολογία για να κατασκευάσει η κυβέρνηση της Κίνας μία ακόμα μεγάλη στρατιωτική βάση στην Αφρική. Μπορείτε να στοιχηματίσετε ότι η επόμενη κρίση που θα θέσει σε κίνδυνο τους Κινέζους εργαζόμενους είναι προ των πυλών και το Πεκίνο δεν θέλει άλλη μια καταστροφή δημοσίων σχέσεων όπως αυτή που συνέβη στη Λιβύη.»
Όμως ο Άλεξ Βάινς, διευθυντής του προγράμματος για την Αφρική στη βρετανική δεξαμενή σκέψης Chatham House, δεν πιστεύει ότι το Πεκίνο είναι έτοιμο να δημιουργήσει άλλη μια μεγάλη στρατιωτική βάση στην Αφρική:
«Είναι πιο πιθανό να επιδιώξει η Κίνα να επεκτείνει τις υπάρχουσες πολιτικές λιμενικές υποδομές και να κατασκευάσει εγκαταστάσεις διπλής χρήσης στα αφρικανικά λιμάνια στα οποία έχει επενδύσει. Η Κίνα θα αναβαθμίσει τα λιμάνια ώστε να τα χρησιμοποιεί και το πολεμικό κινεζικό ναυτικό, μαζί με τα εμπορικά πλοία της Κίνας», δήλωσε.
Το 2022, ο Κούι Τζιαν Τσουν, πρέσβης του Πεκίνου στη Νιγηρία, δήλωσε ότι η Κίνα έχει κατασκευάσει 100 λιμάνια στην Αφρική από το 2000.
Ο κος Χάιτμαν δήλωσε επίσης ότι είναι πιθανό η Κίνα, αντί να επενδύσει σε μια στρατιωτική βάση «ακόμα», να αυξήσει την «επαγγελματική στρατιωτική εκπαίδευση» των αφρικανικών δυνάμεων ασφαλείας:
«Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας θέλει να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά στην Αφρική, και αν κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά δεκάδων χιλιάδων αφρικανών αστυνομικών και αξιωματικών του στρατού… Λοιπόν, αυτό θα είναι μια μεγάλη νίκη.»
Ο κος Ναντούλυα δήλωσε ότι η Κίνα βλέπει την εκπαίδευση της αφρικανικής αστυνομίας και των στρατιωτών ως «μια ευκαιρία να προωθήσει το κυβερνητικό της μοντέλο και παράλληλα να εμβαθύνει τους δεσμούς της με τα κυβερνώντα πολιτικά κόμματα της Αφρικής».
Όπως είπε στους Epoch Times, «η Κίνα έχει αυτόν τον όρο που ονομάζεται ‘στρατιωτικό πολιτικό έργο’. Αυτός ο όρος δείχνει ότι το ΚΚΚ δεν έχει κανένα πρόβλημα να είναι γνωστό το ότι χρησιμοποιεί τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό για να διατηρείται στην εξουσία. Το στρατιωτικό πολιτικό έργο περιγράφει όλες τις δραστηριότητες του ΛΑΣ για τη διαμόρφωση του πολιτικού περιβάλλοντος, ούτως ώστε να επιτευχθούν οι πολιτικοί, ιδεολογικοί και στρατιωτικοί στόχοι που θέτει το ΚΚΚ. Το Πεκίνο εξάγει ενεργά αυτό το μοντέλο στην Αφρική, μέσω της ‘πολιτικής στρατιωτικής εκπαίδευσης’ στις αφρικανικές δυνάμεις ασφαλείας».
Οι Αφρικανοί απόφοιτοι του Nanjing Army Command College περιλαμβάνουν 10 αρχηγούς άμυνας, 8 υπουργούς άμυνας και αρκετούς πρώην προέδρους, όπως ο Λωράν Καμπίλα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, ο Ζοάο Μπερνάρντο Βιέιρα της Γουινέας-Μπισάου και ο Τζακάγια Κικουέτε της Τανζανίας.
Κανένας από αυτούς δεν ήταν γνωστός για την προσήλωσή του στις δημοκρατικές αρχές, αλλά ο κος Χάιτμαν δήλωσε ότι «ωχριούν σε σύγκριση» με δύο σημερινούς προέδρους που εκπαιδεύτηκαν στο ίδιο ίδρυμα, τον Ησαΐα Αφουέρκι της Ερυθραίας και τον Έμερσον Μνανγκάγκουα της Ζιμπάμπουε.
Και οι δύο φέρονται να έχουν διαπράξει εκτεταμένες θηριωδίες κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων βασανιστηρίων και δολοφονιών πολιτικών αντιπάλων τους.
Ο κος Ναντούλυα δήλωσε ότι 94 ανώτεροι αξιωματικοί της Μοζαμβίκης έχουν σπουδάσει στη Ναντζίνγκ, συμπεριλαμβανομένου του μακροβιότερου αρχηγού άμυνας του Μαπούτο, του στρατηγού Λάγος Λίντιμο, και των ομολόγων τους στην Αγκόλα, το Καμερούν, τη Γκάνα, τη Ναμίμπια, τη Νιγηρία, το Νότιο Σουδάν, το Σουδάν, την Τανζανία και την Ουγκάντα.
Το 2024, χιλιάδες Αφρικανοί στρατιωτικοί πρόκειται να εκπαιδευτούν σε εγκαταστάσεις που διαχειρίζεται η Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή του ΚΚΚ.
Η βασικότερη διαφορά μεταξύ της στρατιωτικής εκπαίδευσης που παρέχεται από τις δυτικές δυνάμεις στους Αφρικανούς και αυτής που παρέχεται από την Κίνα, λέει ο κος Χάιτμαν, είναι «απλή»:
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, εκπαιδεύουν τους Αφρικανούς στρατιώτες για να αντιμετωπίσουν εξωτερικούς εχθρούς. Η Κίνα εκπαιδεύει Αφρικανούς στρατιώτες για να καταπιέζουν και να αντιμάχονται, στην πραγματικότητα, τον ίδιο τους το λαό.»
Ο κος Ναντούλυα πηγαίνει ακόμα πιο πέρα, ισχυριζόμενος ότι «ο ΛΑΣ εμμένει στην αρχή του απόλυτου κομματικού ελέγχου του στρατού – με άλλα λόγια ‘το κόμμα κρατά το όπλο’. Το ίδιο το ΚΚΚ παραδέχεται ότι με αυτόν τον τρόπο διατηρεί την εξουσία από το 1949. Ο ΛΑΣ δεν είναι ένας εθνικός στρατός του τύπου που περιγράφεται στα περισσότερα αφρικανικά συντάγματα και τους νόμους που διέπουν τις ένοπλες δυνάμεις. Είναι ένας ‘πολιτικός στρατός’ και η ραχοκοκαλιά του ΚΚΚ. Τα ένστολα μέλη του είναι πιστά στο κόμμα και θεματοφύλακες των αξιών, της ιστορίας και του πνεύματος του κόμματος, και όχι στο σύνταγμα, την κυβέρνηση ή το κράτος. Το ΚΚΚ είναι υπεράνω και των τριών».
Σύμφωνα με την έρευνά του, 50 από τις 54 χώρες της Αφρικής συμμετέχουν τακτικά στην κινεζική ‘πολιτική στρατιωτική εκπαίδευση’.
Ένας ανώτερος αξιωματικός της Εθνικής Άμυνας της Νότιας Αφρικής δήλωσε στους Epoch Times: «Θα θέλαμε πολύ να στείλουμε τους αξιωματικούς μας στο West Point, επειδή η εκπαίδευση εκεί είναι πολύ ανώτερη. Αλλά είναι γεγονός ότι η Κίνα προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες εκπαίδευσης από οποιονδήποτε άλλον».
Στη δεκαετία του 1990, κατά τη διάρκεια ενός κύματος δημοκρατίας, οι αφρικανικές χώρες – ακόμη και εκείνες που κυβερνώνταν από πρώην απελευθερωτικά κινήματα, όπου ήταν κανόνας τα πολιτικά κόμματα να ελέγχουν τον στρατό – υιοθέτησαν νέα μοντέλα που απομάκρυναν τον στρατό από την κομματική πολιτική και μετέφεραν την υποταγή τους στο σύνταγμα.
Ωστόσο, η δημοκρατία έχει ατονήσει στην Αφρική την τελευταία δεκαετία και το μοντέλο κόμματος-στρατού της Κίνας θέλγει όλο και περισσότερο τα αφρικανικά κόμματα που «επικεντρώνονται στην επιβίωση του καθεστώτος».
Του Darren Taylor
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
