Στις 25 Μαΐου 2025, το πρώτο απευθείας εμπορευματικό τρένο από την κινεζική πόλη Σιαν, έφτασε στο ιρανικό λιμάνι Άπριν, κοντά στην Τεχεράνη. Το γεγονός αυτό, που πέρασε σχετικά αθόρυβα από τα δυτικά μέσα, αποτελεί μέρος μιας συμφωνίας-μαμούθ ύψους 400 δισ. δολαρίων μεταξύ Ιράν και Κίνας, η οποία υπεγράφη το 2021.
Η νέα αυτή χερσαία διαδρομή αποτελεί τμήμα της κινεζικής πρωτοβουλίας Belt and Road Initiative (BRI) («Μία ζώνη, ένας δρόμος» ή «Νέος Δρόμος του Μεταξιού»), η οποία στοχεύει στην αναδιάρθρωση των παγκόσμιων εμπορικών δικτύων μέσω συνδέσεων που δεν εξαρτώνται από θαλάσσιες οδούς ή δυνάμεις του ΝΑΤΟ.
Εντάσσεται σε έναν μακροπρόθεσμο κινεζικό σχεδιασμό, βάσει του οποίου το Πεκίνο επιδιώκει να αναμορφώσει τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, ενισχύοντας την επιρροή του σε περιοχές που μέχρι σήμερα βρίσκονταν υπό δυτικό έλεγχο και επιτήρηση.
Μέσα από τέτοιες υποδομές, η Κίνα χτίζει σταθερά έναν νέο παγκόσμιο εμπορικό χάρτη, στον οποίο η Ασία, με την ίδια στο επίκεντρο, αποκτά μεγαλύτερη αυτονομία και βαρύτητα.
Με χρόνο μεταφοράς μόλις 15 ημέρες από την Κίνα στο Ιράν, η σιδηροδρομική γραμμή περνά από χώρες της κεντρικής Ασίας και ενισχύει τη στρατηγική συνεργασία Πεκίνου-Τεχεράνης. Η διαδρομή παρακάμπτει γεωπολιτικά στενά υπό αμερικανική επιρροή, όπως τα στενά της Μαλαισίας, τη Διώρυγα του Σουέζ και τον Περσικό κόλπο (Στενά του Ορμούζ), όλες περιοχές υπό έντονη δυτική παρακολούθηση.
Στις 13 Ιουνίου 2025, μόλις δύο εβδομάδες μετά την έναρξη λειτουργίας του σιδηροδρομικού αυτού διαδρόμου, το Ισραήλ εξαπέλυσε πυραυλική επίθεση κατά στόχων στο Ιράν, με την Τεχεράνη να απαντά άμεσα.
Η σύμπτωση μεταξύ της νέας σιδηροδρομικής διαδρομής και της αναζωπύρωσης της στρατιωτικής έντασης εγείρει ερωτήματα: πρόκειται για ανεξάρτητα γεγονότα ή μήπως η νέα γεωοικονομική αρχιτεκτονική στην περιοχή απειλεί την ισορροπία δυνάμεων που οικοδομήθηκε εδώ και δεκαετίες;
Η ισραηλινή επίθεση και η απάντηση του Ιράν: Μια σύγκρουση που ξεπερνά το διμερές
Πολλοί διερωτήθηκαν αν αυτή η κλιμάκωση σχετίζεται με την ενίσχυση του Ιράν ως διαμετακομιστικού κόμβου και τη στρατηγική του σύνδεση με την Κίνα.
Οι αναλυτές διαφωνούν ως προς το κατά πόσο οι στρατιωτικές επιχειρήσεις συνδέονται άμεσα με οικονομικές πρωτοβουλίες. Ωστόσο, η συγκυρία είναι τουλάχιστον ενδεικτική. Η δημιουργία μιας αξιόπιστης και γρήγορης εναλλακτικής διαδρομής για το κινεζικό εμπόριο — και μάλιστα διαμέσου του Ιράν — αποτελεί γεωπολιτική απειλή για όποιον επιδιώκει τη διατήρηση παγκόσμιας ισορροπίας δυνάμεων.
Ο Δρ Ιωάννης Νομικός, διεθνολόγος και πρόεδρος του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Μελετών (Research Institute for European and American Studies-RIEAS), μιλώντας στην Epoch Times είναι ξεκάθαρος: « Η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν είχε σχεδιαστεί πολλούς μήνες πριν υλοποιηθεί. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αποτελεί υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ. Αν το Ιράν αποκτούσε τη δυνατότητα πυρηνικών όπλων, αυτό θα οδηγούσε σε μια σχιζοφρένεια απόκτησης πυρηνικού οπλοστασίου από τις χώρες του Περσικού Κόλπου.»
Παρόλα αυτά, επισημαίνει ότι δεν μπορούμε να αγνοούμε τις διάχυτες γεωπολιτικές συνέπειες της σύγκρουσης, οι οποίες επηρεάζουν και τον άξονα Ιράν-Κίνας:
«Η επίθεση του Ισραήλ σίγουρα δημιουργεί τεράστια προβλήματα στο Ιράν και στη σχέση του με την Κίνα, εμμέσως και με το Πακιστάν.»
Η γεωπολιτική σημασία του Ιράν και οι κινεζικές βλέψεις
Η επιλογή του Ιράν ως βασικού κρίκου στον χερσαίο «Νέο Δρόμο του Μεταξιού» δεν είναι τυχαία. Όπως σημειώνει ο Δρ Νομικός:
«Με τη σύνδεση και μεταφορά προϊόντων μέσω τραίνων μεταξύ Κίνας και Ιράν, δίνεται η δυνατότητα γεωπολιτικής αυτονομίας τόσο στην Κίνα όσο και στο Ιράν. Παράλληλα, ενισχύεται και ο ρόλος της Τουρκίας μεταξύ Κίνας και Ιράν, ως διαμετακομιστικού κόμβου».
Οι βαθύτερες βλέψεις της Κίνας πέρα από το εμπόριο
Η στρατηγική ανάπτυξη της Κίνας δεν περιορίζεται στην οικονομική ανάπτυξη μέσω της εμπορικής δικτύωσης. Η πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» αποτελεί ένα από τα πιο φιλόδοξα γεωπολιτικά εγχειρήματα του 21ου αιώνα. Αν και παρουσιάζεται ως ένα καθαρά οικονομικό σχέδιο, στην πραγματικότητα είναι ένα πολυδιάστατο εργαλείο διπλωματικής επιρροής, εδαφικής διείσδυσης και εδραίωσης διεθνούς ηγεμονίας, ιδίως στην ευρασιατική ήπειρο.
Η σύνδεση της Κίνας με το Ιράν — μέσω τρένου — αποτελεί στρατηγική κίνηση για την παράκαμψη του ναυτικού ελέγχου των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό. Ταυτόχρονα, δημιουργεί μια νέα «σιδηροδρομική σπονδυλική στήλη» που διευκολύνει το εμπόριο με τη Δυτική Ασία και την Ευρώπη, ελαχιστοποιώντας τον ρόλο των ναυτιλιακών διαδρομών που παραδοσιακά κυριαρχούνται από δυτικές δυνάμεις.
Σε ένα βαθύτερο πείπεδο, όμως, η Κίνα προσπαθεί να οικοδομήσει έναν πολυπολικό κόσμο στον οποίο δεν θα κυριαρχούν οι ΗΠΑ ως μοναδική υπερδύναμη. Το Ιράν ως απομονωμένος αλλά γεωστρατηγικός κρίσιμος παίκτης, εντάσσεται στην ευρύτερη προσπάθεια του Πεκίνου να εδραιώσει εναλλακτικά δίκτυα συμμαχιών και να διαμορφώσει έναν «ασιατικό οικονομικό χώρο», όπου οι δυτικοί θεσμοί και περιορισμοί δεν θα έχουν ισχύ.
Η συνεργασία με το Ιράν, πέρα από το εμπόριο, εξυπηρετεί και ενεργειακούς στόχους. Η Κίνα εξασφαλίζει πρόσβαση σε φθηνή ενέργεια, αλλά και την ασφάλεια των προμηθειών της μέσω στενών δεσμών με χώρες όπως το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα του εφοδιασμού της. Επίσης, επεκτείνει τον ρόλο της ως ρυθμιστής κρίσεων, με διπλωματική εμπλοκή σε διαπραγματεύσεις (όπως στη συμφιλίωση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας του 2023), χωρίς να εμπλέκεται στρατιωτικά.
Τέλος, το Πεκίνο επιδιώκει στρατηγική νομιμοποίηση των αυταρχικών καθεστώτων που συνεργάζονται μαζί του. Μέσω οικονομικών επενδύσεων και συνεργασιών υποδομών, καθιερώνει ένα νέο μοντέλο «ανάπτυξης χωρίς πολιτικούς όρους», το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τη δυτική προσέγγιση περί «δημοκρατίας και διαφάνειας».
Η στρατηγική του IMEC: Η δυτική «απάντηση» μέσω Ισραήλ και Ελλάδας
Ο Δρ Νομικός υπογραμμίζει ότι το σχέδιο IMEC (Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης / India-Middle East-Europe Corridor), το οποίο περιλαμβάνει την Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα, προσφέρει μια εναλλακτική διαδρομή που συνδέει την Ασία με την Ευρώπη, εξισορροπώντας εν μέρει την επιρροή του BRI:
«Ο IMEC είναι ο άξονας που ενισχύει το εμπόριο από την Ινδία μέχρι την Ευρώπη περνώντας και από Ισραήλ, Κύπρο, Ελλάδα προς την ΕΕ.»
Στον παγκόσμιο ανταγωνισμό δρόμων, λιμανιών και σιδηροτροχιών, ο αγώνας για το «ποιος θα ελέγχει τις εφοδιαστικές αλυσίδες του μέλλοντος» είναι σε πλήρη εξέλιξη.
Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί στενά την αυξανόμενη παρουσία του Πεκίνου στη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ αντιμετωπίζει την ιρανική επιρροή ως άμεσο υπαρξιακό κίνδυνο. Η νέα σιδηροδρομική διαδρομή μπορεί να μην είναι η βασική αιτία της πρόσφατης επίθεσης, αλλά ενδέχεται να λειτουργεί ως επιταχυντής αποφάσεων σε ένα περιβάλλον έντασης, όπου τα σύνορα μεταξύ οικονομίας και ασφάλειας είναι δυσδιάκριτα.
Σε έναν κόσμο όπου οι εμπορικές διαδρομές είναι πλέον στρατηγικά όπλα, η χρονική συγκυρία δεν μπορεί να θεωρηθεί απλή σύμπτωση. Όπως δείχνει η ιστορία, οι δρόμοι του εμπορίου είναι συχνά και οι δρόμοι της σύγκρουσης, στρατηγικά μέτωπα, και η οικονομία, η ασφάλεια και η γεωπολιτική δεν λειτουργούν πια σε ξεχωριστά πεδία.
