Κάποτε, ζούσε ένα μικρό αγόρι πολύ ευέξαπτο. Ο πατέρας του του έδωσε μια σακούλα με καρφιά και του είπε να καρφώνει ένα καρφί στον φράχτη της αυλής κάθε φορά που αισθανόταν θυμωμένος ή αγανακτισμένος. Το αγόρι ακολούθησε τη συμβουλή του και σύντομα ο φράχτης γέμισε καρφιά. Αργότερα, ο πατέρας του του ζήτησε να αφαιρέσει τα καρφιά ένα προς ένα. Καθώς το αγόρι τα έβγαζε, παρατήρησε τις τρύπες που είχαν αφήσει στο ξύλο.
«Αυτές οι τρύπες είναι σαν τα σημάδια που άφησε η δυσαρέσκειά σου», είπε ο πατέρας. «Ο θυμός και ο πόνος μπορεί να φύγουν, αλλά τα σημάδια παραμένουν.»
Η μνησικακία σημαδεύει τις καρδιές μας – όχι μόνο συναισθηματικά, αλλά και σωματικά. Ευτυχώς, υπάρχει και θεραπεία και πρόληψη.
Το τίμημα της μνησικακίας
Μία μελέτη με επικεφαλής τον Ρόμπερτ Ένραϊτ, πρωτοπόρο ερευνητή της συγχώρεσης και καθηγητή εκπαιδευτικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, διερεύνησε την επίδραση της μνησικακίας και της συγχώρεσης στην καρδιά 17 καρκινοπαθών.
Ο Ένραϊτ τους ζήτησε να θυμηθούν αδικίες του παρελθόντος που δεν είχαν συγχωρήσει. Καθώς μοιράζονταν τις ιστορίες τους, οι ιατρικές οθόνες αποκάλυψαν ότι οι αρτηρίες που μετέφεραν αίμα στην καρδιά τους άρχισαν να συστέλλονται, μειώνοντας τη ροή του αίματος. Αυτή η σωματική αντίδραση αντικατοπτρίζει το μεταφορικό ‘κλείσιμο’ που συμβαίνει όταν κρατάμε κακία για περασμένα γεγονότα.
Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι αν αποβάλλουμε τη μνησικακία, η καρδιά ωφελείται, με πιθανή ακόμα και τη μείωση των πόνων στο στήθος ή την αποφυγή του αιφνίδιου θανάτου λόγω καρδιοπάθειας, δήλωσε ο Ένραϊτ στην Epoch Times.
Ακόμα και τα υγιή άτομα που είναι επιρρεπή στο θυμό και την εχθρότητα – χαρακτηριστικά της μνησικακίας – κινδυνεύουν κατά 19% περισσότερο να εμφανίσουν στεφανιαία νόσο, σύμφωνα με μία μετα-ανάλυση στο Journal of the American College of Cardiology. Για τα άτομα με προϋπάρχουσες καρδιακές παθήσεις, ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται στο 24%. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από έρευνα του 2024, η οποία έδειξε ότι ο παρατεταμένος θυμός οδηγεί σε δυσλειτουργία των αιμοφόρων αγγείων.
Ο Ένραϊτ θυμήθηκε την ιστορία μίας γυναίκας 80 ετών που συνάντησε στη νοσηλευτική φροντίδα. Κρατούσε κακία σε ένα μέλος της οικογένειάς της για περισσότερα από 40 χρόνια λόγω μιας ανεπίλυτης αδικίας. «Σκεφτείτε το», είπε ο Ένραϊτ. «Αυτό δεν έχει καμία επίδραση σε αυτόν που ξεκίνησε την αδικία». Αντίθετα, η παρατεταμένη πικρία της στέρεψε την ελπίδα και μείωσε τη χαρά της στα τελευταία χρόνια της ζωής της.
Μία επίμονη ενόχληση
Σε αντίθεση με μία φλόγα θυμού που φουντώνει και σβήνει, η μνησικακία δρα σαν αργό δηλητήριο.
Όταν μας φέρονται άδικα, ενστικτωδώς υψώνουμε την ασπίδα της αγανάκτησης, πιστεύοντας ότι αυτό μας προστατεύει από περαιτέρω βλάβη. Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να νιώθουμε ότι μας δίνει δύναμη. «Είναι σαν να λέμε στον εαυτό μας: ‘Δεν μπορεί να μου φέρεται έτσι’», εξηγεί ο Ένραϊτ.
Αλλά η μνησικακία παρατείνει την παρουσία της και γίνεται αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «ένας ανθυγιεινός επισκέπτης της ανθρώπινης καρδιάς».
Η προέλευση της λέξης – από τα ‘μνήμη’ και ‘κακία’ – δείχνει ένα από τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τη μνησικακία: τη διάρκεια και την επανάληψη.
Οι μνησίκακοι άνθρωποι τείνουν να σκέφτονται επανειλημμένα την αδικία που τους έγινε. Η φιλόσοφος Αμελί Ρορτύ περιγράφει τη μνησικακία ως εξής: «[Τρέφεται] από το παρελθόν, αναμασώντας επώδυνες αναμνήσεις ταπεινώσεων, προσβολών και τραυματισμών, ξανά και ξανά, μέχρι που η πικράδα τους αποκτά ευχάριστη γεύση.»
Το αναμάσημα διαποτίζει το σώμα μας, προκαλώντας μία χρόνια κατάσταση αυξημένου στρες. Με τη σειρά του, το στρες οδηγεί σε αύξηση της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης, εξασθενώντας με την πάροδο του χρόνου το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Η μνησικακία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κατάθλιψη, εντονότερο θυμό και επιθετικότητα.
«Επειδή η μνησικακία είναι [ένα] κολλημένο συναίσθημα, τείνει να συγκεντρώνει περισσότερη δυσαρέσκεια, μεγαλώνοντας και φουσκώνοντας», γράφει η Κέρρυ Χάουελς στο βιβλίο της «Untangling You: How Can I Be Grateful When I Feel So Resentful?». «Όταν ξαγρυπνάμε σκεπτόμενοι κάτι άσχημο που έγινε τη μέρα, συνήθως στον νου μας θα έρθουν και παλιότερα δυσάρεστα γεγονότα.»
Η Δρ Αν Κόρσον, ιατρός ολοκληρωτικής ιατρικής που συνδυάζει τη σωματική και τη συναισθηματική θεραπεία, εξηγεί ότι οι άνθρωποι με βαθιά ριζωμένο θυμό συχνά παλεύουν με τη μνησικακία σε διάφορες πτυχές της ζωής τους – τη δουλειά τους, τις σχέσεις τους, ακόμη και το ίδιο τους το σώμα, σχηματίζοντας έναν αρνητικό βρόχο ανατροφοδότησης που επηρεάζει την υγεία τους.
Με την πάροδο του χρόνου, ο θυμός μας μετατρέπεται σε κοσμοθεωρία. Μας πείθει να βλέπουμε τους ανθρώπους ως αντιπάλους και τον κόσμο ως θεμελιωδώς άδικο. Μερικές φορές, η δυσαρέσκειά μας δεν στρέφεται εναντίον ενός προσώπου αλλά εναντίον των περιστάσεων. Αναρωτιόμαστε γιατί αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και μπορεί να αρχίσουμε ένα βαθύ αίσθημα αδικίας για τη μοίρα μας.
Γίνεται μέρος του εαυτού μας και είναι δύσκολο να το διακρίνουμε – ακόμη και για τον εαυτό μας, δήλωσε ο Ένραϊτ.
Η μνησικακία μπορεί να διαπεράσει οικογένειες και κοινότητες. «Η πικρία τείνει να κληρονομείται», δήλωσε ο Ένραϊτ. «Μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, αν οι γονείς την εκφράζουν διαμορφώνοντας ένα πρότυπο για τα παιδιά τους.»
Διώχνοντας τη μνησικακία
Πώς μπορούμε να διώξουμε αυτόν τον ανθυγιεινό επισκέπτη από την καρδιά μας;
Σύμφωνα με τον Ράιαν Μπλάκστοκ, καθηγητή και κλινικό ψυχολόγο που ειδικεύεται στη θεραπεία του εθισμού, για να δουλέψετε πάνω στη δυσαρέσκεια, πρέπει πρώτα να την κατανοήσετε. «Από πού προήλθε; Ποια ήταν η κατάσταση; Και ίσως το πιο σημαντικό, ποιον σκοπό εξυπηρετεί τώρα; Κάθε είδος δυσαρέσκειας εξυπηρετεί έναν σκοπό», εξηγεί στην Epoch Times.
Ο Ένραϊτ προτείνει μία διαδικασία συγχώρεσης τεσσάρων φάσεων για τη διαχείριση της μνησικακίας: τη φάση της αποκάλυψης, τη φάση της απόφασης, τη φάση της εργασίας και τη φάση της ανακάλυψης.
Στη φάση της αποκάλυψης, επιδιώκουμε να κατανοήσουμε τα συναισθήματά μας, να αναγνωρίσουμε τον πόνο και να αναπτύξουμε επίγνωση του τρόπου με τον οποίο η δυσαρέσκεια έχει διαπεράσει τη ζωή μας.
Ο Ένραϊτ μοιράστηκε την ιστορία μιας γυναίκας που υπέστη βαθύ τραύμα από τον πατέρα της. Συνειδητοποίησε ότι η μακροχρόνια μνησικακία της επηρέαζε κάθε πτυχή της ζωής της – περιορίζοντας τις σχέσεις της, διαβρώνοντας την αυτοεκτίμησή της και ρίχνοντας μία σκοτεινή σκιά στο μέλλον της. Αντιμετωπίζοντας αυτά τα συναισθήματα, άρχισε να βλέπει πώς η πικρία της την κρατούσε δέσμια.
Στη φάση της απόφασης, επέλεξε συνειδητά να συγχωρήσει – όχι για να απαλλάξει τον πατέρα της από τις πράξεις του, αλλά για να απελευθερωθεί από τα δεσμά της πικρίας. Αναγνώρισε ότι η προσκόλληση στο θυμό παρέτεινε μόνο τον πόνο της.
Η ‘θεραπεία’ της μνησικακίας είναι η συγχώρεση, επισημαίνει ο Ένραϊτ. Όντας στον αντίποδα, η συγχώρεση σχετίζεται με μειωμένους δείκτες χοληστερόλης, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και καλύτερη καρδιακή απόκριση στο στρες.
Όταν πάρουμε την απόφαση να συγχωρήσουμε, η φάση της εργασίας απαιτεί την αλλαγή της οπτικής γωνίας του ατόμου. Η γυναίκα άρχισε να εξερευνά το παρελθόν του πατέρα της, αποκαλύπτοντας τις δυσκολίες και τα τραύματά του. Η κατανόηση των αγώνων του δεν δικαιολόγησε τις πράξεις του, αλλά μαλάκωσε τον θυμό της. Αυτή η νεοαποκτηθείσα ενσυναίσθηση επέτρεψε στη συμπόνια να αναπτυχθεί στην καρδιά της, γεγονός που της επέτρεψε να «σπάσει τη μνησικακία», δήλωσε ο Ένραϊτ.
Τέλος, στη φάση της ανακάλυψης, άρχισε να βρίσκει νόημα στον πόνο της. Σε μία πράξη χάριτος, επέλεξε να φροντίσει τον ετοιμοθάνατο πατέρα της, ακόμη και να τον ταΐσει τις τελευταίες μέρες του.
«Όταν πέθανε ο πατέρας της, είπε στον εαυτό της: ‘Είμαι πολύ ευγνώμων που το έκανα αυτό γιατί, τελικά, ήταν ο πατέρας μου – αν δεν τον είχα συγχωρήσει, θα είχα πένθος και μίσος στην καρδιά μου. Τώρα έχω απλώς πένθος’», αφηγείται ο Ένραϊτ.
Σε πολλές περιπτώσεις όπως αυτές, «η συγχώρεση μπορεί να σας δώσει πίσω τη ζωή σας», τονίζει.
Σύμφωνα με την Κόρσον, όταν η μνησικακία χαθεί, το μυαλό, το σώμα και το πνεύμα μπορούν να αρχίσουν να θεραπεύονται.
Αξιοποιώντας την ευγνωμοσύνη
Ενώ η συγχώρεση είναι η θεραπεία του θυμού, η ευγνωμοσύνη είναι η μακροπρόθεσμη πρόληψη. Όπως εξηγεί η Χάουελς, ερευνήτρια της ευγνωμοσύνης, «η ευγνωμοσύνη και η δυσαρέσκεια αποτελούν μέρος των σχέσεών μας».
Συχνά κολλάμε στην πεποίθηση ότι πρέπει να είναι ευνοϊκές οι συνθήκες για να είμαστε ευγνώμονες, αλλά η Χάουελς ισχυρίζεται ότι η ευγνωμοσύνη δεν εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες.
Για τους τομείς της ζωής μας που είναι μολυσμένοι από τη μνησικακία, η Χάουελς προτείνει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αλλάξουμε οπτική γωνία. «Αν χαλαρώσουμε τη λαβή της πικρίας, είναι πιο πιθανό να μπορέσουμε να βρούμε αιτίες για ευγνωμοσύνη σε περιοχές στις οποίες δεν είχαμε πρόσβαση πριν», δήλωσε στην Epoch Times.
Αναπτύσσοντας ευγνωμοσύνη σε άλλους τομείς της ζωής μας που δεν έχουν επηρεαστεί από τη δυσαρέσκεια, μπορούμε να καλλιεργήσουμε τη δύναμη και το σθένος να αντιμετωπίσουμε τη μνησικακία προληπτικά, προτείνει η Χάουελς.
«Φανταστείτε τη συναισθηματική και ψυχολογική σας ενέργεια σαν μία πίτσα», είπε ο Μπλάκστοκ. «Υπάρχουν μόνο τόσα κομμάτια». Όσο αυξάνεται ο αριθμός των άσχημων κομματιών, μειώνεται ο διαθέσιμος χώρος για οτιδήποτε άλλο», παρατηρεί. Η καλλιέργεια της ευγνωμοσύνης εμποδίζει την επικράτηση της μνησικακίας.
«Η ευγνωμοσύνη βρίσκει τη δύναμή της ως πράξη», υπογραμμίζει η Χάουελς, η οποία θεωρεί ότι η ευγνωμοσύνη πρέπει να είναι καθημερινή συνήθεια. «Βρείτε μόνο ένα ή δύο πράγματα για τα οποία μπορείτε να νιώσετε εύκολα ευγνώμονες και αναπτύξτε τα στην καρδιά σας, φέρνοντάς τα συχνά στο μυαλό σας, γράφοντάς τα, λέγοντας ευχαριστώ [και] νιώθοντάς τα στην καρδιά σας.»
Επιλέξτε μία κληρονομιά αγάπης, όχι μνησικακίας
«Αν κρατάς κακία, δεν μπορείς ποτέ να γίνεις καλά», δηλώνει η Κόρσον.
Ο Ένραϊτ ενθαρρύνει τους ανθρώπους να σκεφτούν τι κληρονομιά θα αφήσουν πίσω τους.
Εξηγεί ότι υπάρχουν δύο επιλογές: Μπορείτε είτε να μεταβιβάσετε τον θυμό σας, δημιουργώντας ενδεχομένως έναν κύκλο αρνητικότητας για τις μελλοντικές γενιές, είτε να αφήσετε πίσω σας το δώρο της αγάπης, ενσταλάζοντας ζεστασιά και καλοσύνη στις καρδιές της οικογένειάς σας.
Του Makai Allbert
Σημείωση του συγγραφέα: Σήμερα, αντιμετωπίζουμε πρωτοφανείς προκλήσεις στην κοινωνία, την ιατρική και το εργασιακό πεδίο. Το παραπάνω άρθρο αποτελεί σύνθεση εμπειριών συναδέλφων μας και άλλων επαγγελματιών του ιατρικού κλάδου. Οι προκλήσεις και οι ανταμοιβές που παρουσιάζονται σε αυτήν είναι πραγματικές. Προστιθέμενα στις αυξανόμενες υποχρεώσεις, τις εξελίξεις της κοινωνίας και τις απαιτήσεις από τον εαυτό τους, τα ηθικά διλήμματα και τα ζητήματα αυθεντικότητας επιβαρύνουν και δοκιμάζουν περαιτέρω τον σύγχρονο άνθρωπο. Πιστεύουμε ότι η αλήθεια θα σας απελευθερώσει πραγματικά!
Επόμενο:
Μέρος 5ο: Δέος: Μία βασική ανθρώπινη ανάγκη που κάνει θαύματα στο ανοσοποιητικό σύστημα
Προηγούμενα:
Μέρος 1ο: Ευγνωμοσύνη: Ένα εναλλακτικό φάρμακο για τον θυμό και την κατάθλιψη
Μέρος 2ο: Το τίμημα των ψεμάτων
Μέρος 3ο: Το ‘μαγικό ραβδί’ της συγχώρεσης
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο αποτελούν απόψεις των συγγραφέων και δεν αντανακλούν απαραίτητα τις απόψεις της Epoch Times.
