Στις 21 Σεπτεμβρίου 2025, μια από τις μεγαλύτερες δίκες για απάτη σε βάρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων στην ελληνική ιστορία έλαβε άλλη μια αναβολή. Η δίκη των 105 κατηγορουμένων για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ στο Ηράκλειο αναβλήθηκε για τις 2 Μαρτίου 2026, προσθέτοντας έξι ακόμα μήνες σε μια ήδη καθυστερημένη διαδικασία.
Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη δίκη. Είναι η πρώτη φορά που υπόθεση με επίκεντρο τον ΟΠΕΚΕΠΕ φτάνει στα ελληνικά δικαστήρια, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής στη διαχείριση των ευρωπαϊκών αγροτικών κονδυλίων. Οι κατηγορούμενοι φέρονται να έλαβαν επιδοτήσεις από το 2019 έως το 2023, με ποσά που έφταναν τις 15.000 ευρώ ετησίως, μέσω ψευδών δηλώσεων για καλλιέργειες και μισθώσεις αγροτεμαχίων που δεν είχαν ποτέ στην κατοχή τους.
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος σκανδάλου
Ο Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων συστήθηκε το 1998 με το νόμο 2637, αλλά άρχισε να λειτουργεί το 2001. Ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου Δημοσίου Συμφέροντος, ανέλαβε την αποκλειστική ευθύνη διαχείρισης των κοινοτικών ενισχύσεων από το 2005, με στόχο να καταβάλει έγκαιρα, σωστά και με διαφάνεια τις αγροτικές ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το πρώτο συστημικό πρόβλημα εμφανίστηκε το 2005, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε από τα κράτη-μέλη την ψηφιακή αποτύπωση των βοσκήσιμων εκτάσεων. Η εισαγωγή του ενιαίου συστήματος ελέγχου άνοιξε τον δρόμο για παραβιάσεις που θα συσσωρεύονταν για χρόνια.
Οι πρώτες καταγγελίες για παράνομες ενισχύσεις έφτασαν στην Εισαγγελία Διαφθοράς, τη Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος και την Εθνική Αρχή Διαφάνειας τον Ιούνιο του 2022. Τον ίδιο χρόνο, η Οικονομική Αστυνομία ξεκίνησε προκαταρκτικές εξετάσεις για μεγάλο αριθμό ΑΦΜ που φέρονταν να έχουν λάβει παράνομες επιδοτήσεις.
Το μοτίβο της απάτης ήταν επαναλαμβανόμενο και πολύπλοκο. Κατηγορούμενοι από διάφορες περιοχές του νομού Ηρακλείου, σε συνεργασία με εταιρείες συμβουλευτικών υπηρεσιών και λογιστικά γραφεία παρουσίαζαν εικονικά μισθωτήρια για να εισπράττουν επιδοτήσεις. Δήλωναν ως ενοικιαζόμενα αγροτεμάχια που στην πραγματικότητα δεν μισθώνονταν, εμφάνιζαν ψεύτικα στοιχεία εκμισθωτών και προσκόμιζαν πλαστά συμφωνητικά αγρομίσθωσης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη Φθιώτιδα αποκαλύπτει την έκταση της απάτης: επίμαχη έκταση 1.100 στρεμμάτων εμφανιζόταν να έχει μισθωθεί αντί μόλις 30 λεπτών ετησίως ανά στρέμμα. Οι εκτάσεις βρίσκονταν σε ιδιωτικό δάσος και δηλώθηκαν ψευδώς ως βοσκότοποι.
Σε άλλη περίπτωση, κατηγορούμενη από την Κρήτη φέρεται να κατέθεσε ψευδείς δηλώσεις εκμίσθωσης αγροτεμαχίων το 2020, 2021 και 2022 από άτομα που δεν είχαν τα συγκεκριμένα χωράφια στην κατοχή τους, εισπράττοντας επιδοτήσεις ύψους 48.916 ευρώ. Άλλος κατηγορούμενος εισέπραξε 59.635 ευρώ από το 2019 έως το 2022 για καλλιέργεια αγροτεμαχίων που δεν είχε μισθώσει ούτε καλλιεργήσει.
Οι πρώτες καταδίκες και το μήνυμα της δικαιοσύνης
Παρά την αναβολή της μεγάλης δίκης, η ελληνική δικαιοσύνη έχει ήδη αρχίσει να εκδίδει τις πρώτες καταδικαστικές αποφάσεις. Το Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε ποινές φυλάκισης από 9 έως 15 μήνες με τριετή αναστολή σε επτά κατηγορούμενους από την περιοχή του Γράμμου. Οι κατηγορούμενοι είχαν εισπράξει ποσά από 35.000 έως 97.000 ευρώ για την περίοδο 2019-2020, δηλώνοντας ψευδώς εκτάσεις σε Καστοριά, Κοζάνη και Φλώρινα.
Η ιδιαίτερη σημασία αυτής της απόφασης έγκειται στο ότι το δικαστήριο έκρινε ένοχους ακόμα και εκείνους που είχαν επιστρέψει τα χρήματα πριν καθίσουν στο εδώλιο. Η εντεταλμένη Ευρωπαία Εισαγγελέας Καλλιόπη Νταγιάντα τόνισε ότι η επιστροφή των χρημάτων δεν αναιρεί το αξιόποινο της πράξης, ιδίως όταν πρόκειται για παραβιάσεις των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε άλλη δίκη, το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών καταδίκασε 13 κατηγορούμενους από τη Φθιώτιδα σε ποινές φυλάκισης από 6 έως 40 μήνες για επιδοτήσεις που ξεπέρασαν τις 440.000 ευρώ. Η εντεταλμένη Ευρωπαία Εισαγγελέας Χαρίκλεια Θάνου επεσήμανε ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ αρκέστηκε σε τυπικό έλεγχο των δηλώσεων, αγνοώντας ενδείξεις παραποίησης και απάτης.
Η υπόθεση απέκτησε διεθνείς διαστάσεις με την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Στις 19 Μαΐου 2025, δύο Ευρωπαίοι εισαγγελείς συνοδευόμενοι από 20 αστυνομικούς πραγματοποίησαν έφοδο στα κεντρικά γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Αθήνα και στην περιφερειακή διεύθυνση στην Κρήτη. Οι έρευνες στο πλαίσιο οργανωμένου σχεδίου απάτης που σχετίζεται με γεωργικά κονδύλια και διαφθορά, με εμπλοκή δημοσίων λειτουργών του ΟΠΕΚΕΠΕ, ολοκληρώθηκαν στις 4 το πρωί της επόμενης ημέρας.
Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, Λάουρα Κοβέσι, καταγγέλλει «επιθέσεις» και «εκφοβισμό» κατά της έρευνας. Σε δήλωσή της στο Politico, η Κοβέσι τόνισε: «Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα συνεχίσει τη δουλειά της με επιμέλεια και αμεροληψία για να αποκαλύψει την αλήθεια, ανεξάρτητα από τις επιθέσεις και την τρομοκράτηση που υφίστανται οι υπάλληλοί της».
Το σκάνδαλο οδήγησε σε πολιτικές κεφαλές. Στις 22 Μαΐου 2025, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας καρατόμησε τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ Νικόλαο Σαλάτα για «λόγους επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος». Η καρατόμηση έγινε μετά την αντίδραση του Σαλάτα στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, όταν ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε διορία στον Ευρωπαίο Εισαγγελέα Ν. Πασχάλη να ανακαλέσει δημόσια τις δηλώσεις του για μη συνεργασία, απειλώντας με προσφυγή στη Δικαιοσύνη.
Ο Σαλάτας, σε μεταγενέστερες δηλώσεις, έκανε λόγο για «άνωθεν εντολές» για την καρατόμησή του και κινδυνολογία για το μέλλον του οργανισμού, λέγοντας πως δεν ξέρει «αν όλοι εδώ στη χώρα μας θέλουν να συνεχίσει να υπάρχει ο ΟΠΕΚΕΠΕ».
Τα οικονομικά στοιχεία του σκανδάλου είναι εντυπωσιακά. Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με πρόστιμο-μαμούθ ύψους 415 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αντιστοιχεί στο 78% όλων των προστίμων που καταλογίστηκαν στα κράτη-μέλη για την ίδια περίοδο. Οι παρατυπίες αφορούν επιδοτήσεις που χορηγήθηκαν κατά παράβαση των ευρωπαϊκών κανονισμών την περίοδο 2017-2023.
Μέχρι τώρα έχουν εντοπιστεί 1.036 ΑΦΜ που εισέπραξαν παράνομα 22,6 εκατομμύρια ευρώ, με την Κρήτη να έχει τη «μερίδα του λέοντος». Στην Αττική εντοπίστηκαν 46 ΑΦΜ με παράνομες επιδοτήσεις συνολικού ύψους 760.000 ευρώ.
Εκτός από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, στην υπόθεση εμπλέκεται πλέον και η Αρχή για το Ξέπλυμα Μαύρου Χρήματος υπό τον Χαράλαμπο Βουρλιώτη. Η έρευνα θα επεκταθεί σε βάθος 5ετίας ή και 10ετίας, ερευνώντας πολιτικά και μη πρόσωπα που είχαν αποφασιστικό ρόλο στη διάθεση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Παράλληλα, η ΑΑΔΕ συγκρότησε ειδική Ομάδα Διοίκησης Έργου αποτελούμενη από 17 ανώτατα στελέχη της φορολογικής διοίκησης, με αποστολή τη δημιουργία ενός επιτελικού μηχανισμού ελέγχου και διασταυρώσεων στα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Την ίδια στιγμή που εκκρεμεί η μεγάλη δίκη, νέα σκάνδαλα έρχονται στο φως. Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας αποκάλυψε ότι διαπιστώθηκε πως περίπου 30.000 παραγωγοί είχαν περισσότερα από 49.000 πλαστά πιστοποιητικά στα οικολογικά σχήματα. Αυτό το εύρημα ετοιμάζει νέο πρόστιμο από την Κομισιόν και δείχνει ότι το πρόβλημα έχει συστημικό χαρακτήρα.
Απάτη ή σύμπτωμα βαθιάς κρίσης;
Η αναβολή της δίκης των 105 κατηγορουμένων για τις 2 Μαρτίου 2026 δεν είναι απλώς μια διαδικαστική καθυστέρηση. Είναι το σύμβολο μιας ευρύτερης κρίσης θεσμών που έχει οδηγήσει την Ελλάδα στη μεγαλύτερη υπόθεση κατάχρησης ευρωπαϊκών κονδυλίων στην ιστορία της.
Οι συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων υποστηρίζουν ότι η υπόθεση θα πρέπει να εξεταστεί κατά περίπτωση, καθώς για αρκετούς κατηγορούμενους το μόνο στοιχείο που εντοπίστηκε ήταν η έλλειψη εγγράφων ή δικαιολογητικών σε μεταγενέστερο χρόνο. Ωστόσο, οι πρώτες δικαστικές αποφάσεις δείχνουν ότι η δικαιοσύνη δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί αυτά τα επιχειρήματα.
Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι περισσότερο από μια υπόθεση απάτης. Είναι το χρονικό μιας θεσμικής αποτυχίας που κόστισε εκατομμύρια ευρώ στον ελληνικό λαό και στέρησε από πραγματικούς αγρότες τις ενισχύσεις που δικαιούνταν. Η αναβολή της δίκης μπορεί να παρατείνει την αγωνία, αλλά το τέλος αυτής της ιστορίας έχει ήδη αρχίσει να γράφεται στα δικαστήρια της χώρας.
