Παρασκευή, 29 Μαρ, 2024
Ο Richard Auber είναι ο τρίτος ιδιοκτήτης της εταιρείας Zuckermann Harpsicord. (Lux Aeterna Photography για το American Essence)

Πώς να φτιάξετε το δικό σας τσέμπαλο

Richard Auber: στα βήματα του Zuckermann

Της Catherine Yang

Μετάφραση: Αλία Ζάε

Ο Ρίτσαρντ Ώμπερ ξεκίνησε τις σπουδές του στη μουσική στα 18 του, με δανεικά από τον πατέρα του, ερασιτέχνη μουσικό, που δεν παρέλειψε να τον προειδοποιήσει: “Οι μουσικοί δεν βγάζουν χρήματα”.

Ο Ώμπερ έπαιζε φλάουτο και είχε ιδιαίτερη προτίμηση στον Μπαχ. Αλλά η πρώιμη μπαρόκ μουσική δεν ακουγόταν ακριβώς όπως θα έπρεπε όταν συνοδευόταν από πιάνο αντί για τσέμπαλο.

“Δεν ήξερα καν τι ακριβώς είναι η πρώιμη μουσική”, λέει ο Ώμπερ. Η σχολή του, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δεν είχε συγκεκριμένο μάθημα που να αφορά αυτό το είδος, αν και στις μέρες μας κάθε ωδείο έχει ένα ιδιαίτερο τμήμα αφιερωμένο στα διάφορα είδη της πρώιμης μουσικής: μπαρόκ, αναγεννησιακή, μεσαιωνική.

Έτσι ο Ώμπερ δανείστηκε κι άλλα χρήματα από τους γονείς του και αγόρασε ένα κιτ κατασκευής τσέμπαλου, το οποίο και έφτιαξε στον φοιτητικό κοιτώνα του. Αυτό που είχε αγοράσει ήταν ένα τσέμπαλο Ζούκερμαν από την εταιρεία που είχε ιδρύσει ο Αμερικανός Βόλφγκανγκ Ζούκερμαν, ο πρώτος που λανσάρισε τα κιτ κατασκευής τσέμπαλου στα τέλη της δεκαετίας του 1950.

Φτιάχνοντας το τσέμπαλό του, ο Ώμπερ ενδιαφέρθηκε για την ξυλουργική, κάτι που τον έκανε να δεχθεί αργότερα μια υποτροφία στο Παρίσι για να μάθει την τέχνη. Ήταν κάτι που του άρεσε τόσο πολύ, ώστε έκανε ό,τι μπορούσε για να παρατείνει την παραμονή του στην Πόλη του Φωτός από ένα σε δυο χρόνια. Όμως, επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, ήταν βέβαιος ότι ούτε εκεί θα έβρισκε δουλειά ως ξυλουργός. Όντας επιβαρυμένος με το φοιτητικό του δάνειο, αποφάσισε να γίνει δικηγόρος και έπιασε δουλειά στη Γουώλ Στρητ.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίσσονταν καλά. Ήταν δυστυχισμένος και πεινούσε. Αν και δούλευε σαν βοηθός δικηγόρου σε μια πολύ μεγάλη εταιρεία, δεν κατάφερνε σχεδόν τίποτα. Σε μια έμπνευση της στιγμής, αγόρασε ένα λόττο. “Το μόνο που χρειάζεστε είναι ένα δολλάριο και ένα όνειρο!”, έλεγε το διαφημιστικό σποτ που έπαιζε στο αυτοκίνητό του. Όταν ένας φίλος τον ρώτησε τι θα έκανε με τα χρήματα αν κέρδιζε, η απάντηση ήρθε αυθόρμητα από μέσα του: ήθελε να αγοράσει τη μεγάλη εταιρεία κατασκευής τσέμπαλων που ήξερε, με έδρα το Στόνιγκτον του Κοννέκτικατ.

Την επόμενη μέρα, είχε κάποιες αμφιβολίες: “Μα τι σκεφτόμουν;” Η προθυμία του να εγκαταλείψει όλη τη σκληρή προετοιμασία που είχε κάνει για τη Νομική, για δουλέψει με τα τσέμπαλα, τον ξάφνιασε, αλλά η ιδέα να γυρίσει εκεί όπου είχε αγοράσει το κιτ του έμεινε. Τελικά, μάζεψε τα υπάρχοντά του και μαζί με την αρρβωνιαστικιά του μετακόμισαν στο Κοννέκτικατ, παρά τις αντιρρήσεις και την αποδοκιμασία των φίλων του, όπου έπιασε δουλειά στην εταιρεία Ζούκερμαν.

Εκεί ανακάλυψε, προς μεγάλη του χαρά, ότι πληρωνόταν καλύτερα για τη χειρωνακτική του εργασία από ό,τι ως βοηθός δικηγόρου.

Τώρα ο Ώμπερ είναι ο τρίτος ιδιοκτήτης της Zuckermann Harpsichords International, της μεγαλύτερης στην Αμερική κατασκευαστικής εταιρείας τσέμπαλων, κιτ κατασκευής τσέμπαλων, κιτ κατασκευής κλειδοκύμβαλων και πώλησης ανταλλακτικών. Αν και υπάρχουν πολλά μικρά εργαστήρια, που επίσης κατασκευάζουν αυτά τα μουσικά όργανα, κανένα δεν είναι στην κλίμακα του Ζούκερμαν. “Είμαστε οι τελευταίοι στο είδος μας”, λέει ο Ώμπερ. “Ό,τι θελήσει κανείς σχετικά με ένα τσέμπαλο, υπάρχει εδώ.”

Ανακαλύπτοντας τα Ζούκερμαν

Παρά την εμφάνισή του, το τσέμπαλο συγγενεύει περισσότερο με το βιολί παρά με το πιάνο. Είναι ένα ευαόσθητο έγχορδο, όπου οι χορδές τραβιούνται, αντί να χτυπιούνται όπως στο πιάνο, και θέλει κούρδισμα κάθε φορά πριν παιχτεί. Ένας κάτοχος τσέμπαλου χρειάζεται να έχει και κάποιες πρακτικές γνώσεις, ώστε να μπορεί να αλλάξει μια σπασμένη χορδή, να επισκευάσει ένα χαλασμένο κλειδί κλπ.

“Κάπως έτσι γεννήθηκε το κιτ κατασκευής τσέμπαλου”, εξομολογείται ο Ώμπερ. “Τη δεκαετία του ’50, ο Ζούκερμαν ήταν τόσο απασχολημένος με την επισκευή των τσέμπαλων που είχε ήδη πουλήσει, ώστε δεν προλάβαινε τις καινούριες παραγγελίες. Μια μέρα μπήκε στο εργαστήριό του ένας πελάτης εξαγριωμένος με την καθυστέρηση της παραγγελίας του. ‘Γιατί δεν είναι έτοιμο το τσέμπαλό μου;’ φώναζε. Ο Ζούκερμαν του είπε ‘Ορίστε όλα τα κομμάτια. Θα σου επιστρέψω μέρος των χρημάτων σου και μπορείς να το φτιάξεις μόνος σου.'” Ο Ώμπερ μας λέει ότι έμαθε αυτή την ιστορία από τον ίδιο εκείνον θυμωμένο άντρα που πήρε το πρώτο κιτ.

Η επισκευή ενός τσέμπαλου δεν είναι δύσκολη, αρκεί να ξέρεις τον τρόπο. Ο Ζούκερμαν σκέφτηκε ότι αν κάποιος είχε κατασκευάσει μόνος του το όργανο, θα γνώριζε και πώς να το επιδιορθώσει.

(Lux Aeterna Photography για το American Essence)

 

Κάποτε είχε έρθει στην εταιρεία ένας πελάτης για να αγοράσει ανταλλακτικά. Περιγράφοντας το τσέμπαλό του είπε πως γράφει τον αριθμό ένα. Ο Ώμπερ δεν τον πίστεψε. Όταν ο πελάτης τού έστειλε μια φωτογραφία είδε ότι ήταν πράγματι το 1. Ήταν το πρώτο πρώτο κιτ που πούλησε ο Ζούκερμαν. Αργότερα, ο Ώμπερ αγόρασε αυτό το ιστορικό κομμάτι.

Η ιστορία μάς λέει ότι, αν και ο Ζούκερμαν προσέλαβε τελικά υπαλλήλους να τον βοηθούν στην κατασκευή των οργάνων, δεν κράτησε την εταιρεία του για πολύ. Τη δεκαετία του 1960, την πούλησε στον Ντέηβιντ Γουαίη, που την έβαλε στη διεθνή αγορά. Ο Γουαίη πήρε σχέδια παλαιών τσέμπαλων – ιστορικών οργάνων που είχαν κατασκευάστηκαν βάσει των μοντέλων που φιλοξενούνται σε διάφορα μουσεία – και κατασκεύασε τσέμπαλα και κιτ πάνω σε εκείνα τα σχέδια. Προσέλαβε αντιπροσώπους για την κατασκευή και προώθηση των προϊόντων του, αρχικά σε εθνικό και αργότερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια περίοδο, είχε έναν κατασκευαστή στη Φιλαδέλφεια που έφτιαχνε εκατοντάδες κιτ.

Για ένα διάστημα, ο Ώμπερ δούλεψε για τον Γουαίη, αλλά μετά άνοιξε το δικό του εργαστήριο στην περιοχή. Μια μέρα ο Γουαίη πέθανε αιφνιδίως από καρδιακή προσβολή, αφήνοντας την εταιρεία ακέφαλη, χωρίς διάδοχο και με πολλές εκκρεμείς παραγγελίες. Τότε, ο Ώμπερ αποφάσισε να αγοράσει την εταιρεία.

(Lux Aeterna Photography για το American Essence)

 

Τα περισσότερα εργαστήρια μπορούν να φτιάξουν το πολύ ένα τσέμπαλο το χρόνο, άρα θα χρειαζόνταν μια δεκαετία για να κατασκευάσουν, ακούσουν και αξιολογήσουν 10 όργανα. “Πρέπει να κατασκευάσει κανείς πολλά όργανα για να μάθει τι πρέπει να ακούει”, δηλώνει ο Ώμπερ, ο οποίος προτιμά να εργάζεται στο στάδιο της κατασκευής. Η εταιρεία οφείλει τη φήμη της στη συνεχή πρακτική και τη μεγάλη εμπειρία.

“Ένας από τους υπαλλήλους μου είναι πάνω από 70 ετών”, λέει ο Ώμπερ. “Είναι πιο υγιής από εμένα και δεν έχει καμία διάθεση να αποσυρθεί. Παρόλα αυτά, τις προάλλες βιντεοσκοπούσε και φωτογράφιζε τη δουλειά του, προορίζοντας το υλικό για τον διάδοχό του.” Και είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει διάδοχος, καθώς η πρώιμη μουσική αναβιώνει στην Αμερική.

Η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την πρώιμη μουσική ξεκίνησε τη δεκαετία του ’50, εν μέρει χάρη στον Ζούκερμαν και σιγά σιγά, με την πάροδο των χρόνων, η πρώιμη μουσική κέρδισε μια σταθερή θέση στις καρδιές των φίλων της κλασικής μουσικής. “Ο μόνος μας περιορισμός πια είναι ο αριθμός των κομματιών που μπορούμε να κατασκευάσουμε”, λέει ο Ώμπερ.

Η ομάδα του αποτελείται από 12 άτομα, που εργάζονται στην εταιρεία από παλιά. Έχουν επίσης ένα καλό σύστημα μαθητείας, που επιτρέπει στους καινούριους να μαθαίνουν τα μυστικά του επαγγέλματος.

Προσπαθεί να εντοπίσει και να αποκτήσει τα πρώτα τσέμπαλα του Ζούκερμαν, για να μην πεταχτούν όταν δεν θα μπορούν να παιχτούν πια. “Το τηλέφωνο δεν σταματά να χτυπά. Ακούμε συνέχεια ιστορίες του τύπου: ‘Ο πατέρας μου έφτιαξε αυτό το τσέμπαλο για τη μητέρα μου και μεγάλωσα με τον ήχο του. Τώρα οι γονείς μου έχουν πεθάνει και θα ήθελα να το ξανακούσω. Μπορείτε να μου στείλετε καινούριες χορδές;’ Υπάρχουν και άλλοι που θέλουν να μας δωρίσουν τα τσέμπαλά τους.” Ο ‘Ωμπερ δίνει αυτά τα όργανα στους μαθητευόμενους, για να εξασκηθούν.

“Μιλούσα σήμερα με πελάτες γύρω στα 30 – υπάρχουν πολλοί σε αυτή την ηλικία. Υπάρχουν επίσης νέοι, όπως ένας 16χρονος στην Καλιφόρνια, που αγόρασε ένα κιτ κλειδοκύμβαλου. Η μητέρα του μας έγραψε για να μας πει πόσο τον βοήθησε την περίοδο της πανδημίας. Ήταν σωτήριο γι΄αυτόν και τα κατάφερε τόσο καλά, ώστε η μητέρα του του αγόρασε κι ένα κιτ τσέμπαλου για τα Χριστούγεννα και τώρα το φτιάχνει κι αυτό.”

Ένας συνεργάτης του Ώμπερ στην Καλιφόρνια συνάντησε εκείνο το παλικάρι πρόσφατα και του μετέφερε πόσο εξαιρετικός ήταν και τι καλή δουλειά που έκανε. “Με ρωτάς γιατί κάνω αυτό που κάνω. Λοιπόν, γι΄αυτό”, λέει ο Ώμπερ.

(Lux Aeterna Photography for American Essence)

 

Μια έμπνευση από τ’ αστέρια της νύχτας

Όντας ιδιοκτήτης της Zuckermann Harpsicords International, ο Ώμπερ είχε εγκαταλείψει το φλάουτο για πολλά χρόνια, φοβούμενος ότι θα χάσει το κύρος του στα μάτια των συναδέλφων του και φίλων της πρώιμης μουσικής παίζοντας αυτό το σύγχρονο όργανο. Όχι πια. Ύστερα από μια πτώση από τη σκάλα που είχε λίγα χρόνια πριν, ο Ώμπερ αποφάσισε ότι έπρεπε να ξαναρχίσει να παίζει.

“Τα χάπια για την πίεση που έπαιρνα μού προκαλούσαν υπνοβασία χωρίς να το ξέρω.” Μέχρι που μια νύχτα έπεσε από τη σκάλα και ξύπνησε από αφόρητους πόνους. “Δεν μπορούσα να κουνηθώ. Αντί να είμαι στο άνετο κρεβατάκι μου, κειτόμουν αβοήθητος στο πάτωμα, παράλυτος, πονώντας τρομερά και βλέποντας τη ζωή μου να περνά από μπροστά μου. Και ήταν και τα γενέθλιά μου!”

Ήρθε το ασθενοφόρο και οι νοσοκόμοι χρειάστηκαν πολύ ώρα για να του βάλουν ένα ειδικό κολλάρο γύρω από το λαιμό, προκειμένου να μεταφερθεί με ασφάλεια. “Με θυμάμαι στο φορείο, να τραντάζομαι σε κάθε λακούβα του δρόμου, κοιτάζοντας τα αστέρια στον ουρανό από το παραθυράκι. Η νύχτα ήταν πεντακάθαρη και σκεφτόμουν ότι η ζωή μου είχε καταστραφεί και ότι μάλλον θα κατέληγα σαν τον Κρίστοφερ Ρηβ.” *

Η πρώτη του αντίδραση σε αυτή την προοπτική ήταν η λύπη του για το φλάουτο που δεν θα ξαναέπαιζε. Εκείνη την περίοδο, είχε περάσει περίπου μια δεκαετία από τότε που το είχε αφήσει.

Μετά από ώρες, έμαθε ότι δεν είχε μείνει τελικά παράλυτος, παρόλο που είχε υποστεί σοβαρό τραυματισμό στον αυχένα. Μέχρι το επόμενο πρωί, μπορούσε να περπατά κανονικά και το μόνο που έμενε να επανέλθει ήταν η ικανότητα πλήρους έκτασης των χεριών του.

Τα τσέμπαλα διακοσμούνται σύμφωνα με τον παλαιό τρόπο, από καλλιτέχνη που δουλεύει για την εταιρεία. (Lux Aeterna Photography για το American Essence)

 

Εννιά μήνες αργότερα, στην οικογειακή χριστουγεννιάτικη συγκέντρωση, ο Ώμπερ θυμήθηκε τη λύπη που είχε νιώσει τη νύχτα του ατυχήματος. Έβγαλε το φλάουτό του, βρήκε μια ήσυχη γωνία σε ένα άδειο δωμάτιο και άρχισε να παίζει χριστουγεννιάτικα τραγούδια και κάλαντα. “Η οικογένειά μου είναι μεγάλη – είμαστε περίπου 22 άτομα όταν μαζευόμαστε όλοι μαζί. Ένας-ένας έμπαιναν στο δωμάτιο μέχρι που ήρθαν όλοι και ξεκίνησαν να τραγουδούν τις μελωδίες που έπαιζα. Αυτό με συγκίνησε βαθύτατα.”

“Σκέφτηκα πως ήταν κρίμα που είχα σταματήσει να παίζω. Από μικρός πίστευα πως η μουσική μου είχε τη δύναμη να θεραπεύει και να δίνει χαρά στους άλλους – και ίσως αυτό πράγματι να συνέβαινε.” Και ο Ώμπερ αποφάσισε ότι έπρεπε να ανακτήσει αυτήν τη δυνατότητα.

Το κατασκευαστικό στάδιο διαρκεί περισσότερο και είναι αυτό που καθορίζει την ποιότητα του ήχου του οργάνου. (Lux Aeterna Photography για το American Essence)

 

Σήμερα, παίζει αρκετά συχνά και πολύ καλύτερα από παλιά, όπως ισχυρίζεται. Ακόμα βέβαια δεν έχει δοκιμάσει την μπαρόκ ξύλινη φλογέρα, κυρίως λόγω του περιορισμένου χρόνου του. Έχει όμως ξεπεράσει τη φοβία του και εξελίσσει γρήγορα το παίξιμό του. Και φυσικά, παίζει ακόμα Μπαχ.

“Οι μελωδίες του είναι τόσο όμορφες. Το να τις παίζω στο φλάουτο είναι λίγο σαν να τις τραγουδώ – σαν να τραγουδάω κάτι που θα ήταν αδύνατον να φτάσω με τη φωνή μου. Κάποιες φορές η ομορφιά της μουσικής με κάνει και κλαίω την ώρα που παίζω. Υπάρχει κάτι το εξαίσιο στη μουσική του Μπαχ, που φτάνει στα βάθη της ψυχής μου. Είναι σαν να επικοινωνώ απευθείας με τον Θεό, τον Δημιουργό ή με κάποια θεμελιώδη συμπαντική ομορφιά και καλοσύνη.”

Το παραπάνω άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό American Essence.

* Σ.τ.Μ.: Κρίστοφερ Ρηβ (1952-2004): Αμερικανός ηθοποιός, διάσημος κυρίως για το ρόλο του Σούπερμαν στις ομώνυμες ταινίες που γυρίστηκαν τη δεκαετία του 1980. Το 1995 έμεινε τετραπληγικός μετά από πτώση από άλογο.

 

Πως μπορείτε να μας βοηθήσετε ώστε να συνεχίσουμε να σας κρατάμε ενημερωμένους

Ποιος είναι ο λόγος που χρειαζόμαστε την βοήθειά σας για την χρηματοδότηση του ερευνητικού ρεπορτάζ μας; Επειδή είμαστε ένας ανεξάρτητος οργανισμός ειδήσεων που δεν επηρεάζεται από καμία κυβέρνηση, εταιρεία ή πολιτικό κόμμα. Από την ημέρα που ξεκινήσαμε, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με προσπάθειες αποσιώπησης της αλήθειας κυρίως από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Αλλά δεν θα λυγίσουμε. Η ελληνική έκδοση της Epoch Times βασίζεται ολοκληρωτικά στις γενναιόδωρες συνεισφορές σας για να διατηρήσει την παραδοσιακή δημοσιογραφία ζωντανή και υγιή στην Ελληνική γλώσσα. Μαζί, μπορούμε να συνεχίσουμε να διαδίδουμε την αλήθεια.

Σχολιάστε