Της Sabine Weigert
Μετάφραση: Αλία Ζάε
Μέσα σε παλιές βαλίτσες ή σε κουτιά, σε σοφίτες, ντουλάπες ή πατάρια, ξεκουράζονται τυλιγμένα για ασφάλεια με χαρτί όλο σχεδόν τον χρόνο. Ο Δεκέμβριος όμως είναι ο μήνας που η ανάπαυσή τους πρέπει να διακοπεί. Η ώρα να βγουν από τις κρυψώνες τους, για να ομορφύνουν τα χριστουγεννιάτικα δέντρα μας, πλησιάζει!
Εδώ και πολλά χρόνια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των χριστουγεννιάτικων θησαυρών πολλών γερμανικών οικογενειών. Αλλά η χάρη τους έχει ξεπεράσει τα όρια της χώρας καταγωγής τους και σήμερα τα μικρά ξύλινα αγγελάκια με τα πράσινα πουά φτερά είναι τα αγαπημένα χριστουγεννιάτικα στολίδια παιδιών και ενηλίκων σε όλον τον κόσμο.
Για πολλούς, τα ξύλινα αγγελάκια των Wendt & Kühn [Βεντ και Κουν] είναι μέρος των πιο τρυφερών αναμνήσεων της παιδικής ηλικίας και των οικογενειακών τους παραδόσεων. Αλλά και οι επόμενες γενιές, τα παιδιά και τα εγγόνια τους, ενθουσιάζονται όταν τα βλέπουν να βγαίνουν το ένα μετά το άλλο από τα κουτιά τους, μαγεύοντας την ατμόσφαιρα με το χαμόγελο και τη μουσική τους.
Κάθε αγγελάκι κρατά κι ένα διαφορετικό μουσικό όργανο: φλάουτο, βιολί, ακορντεόν, άρπα… κι όλα μαζί φτιάχνουν μια σωστή ορχήστρα που υμνεί τη γέννηση του Χριστού. Κάποια συγκεντρώνονται για τη νηστεία των Χριστουγέννων, άλλα κρύβονται σε μουσικά κουτιά κι άλλα κρέμονται από τα κλαδιά του χριστουγεννιάτικου δέντρου.
Αν και πολλές οικογένειες τα έχουν, λίγες είναι αυτές που γνωρίζουν την καταγωγή τους ή το όνομά τους. Η ιστορία τους αρχίζει πριν από εκατό περίπου χρόνια, το 1923, στο Γκρύνχαϊνιχεν στα βουνά Όρε, όπου σχεδιάστηκαν, κατασκευάστηκαν και ζωγραφίστηκαν στο χέρι για πρώτη φορά. Οι 11 λευκές βούλες που ζωγραφίζονται σε κάθε μικρό πράσινο φτερό, μέχρι σήμερα, τους χάρισε το όνομά τους: «Οι άγγελοι με τα 11 πουά» [«Elfpunkte-Engels»].
Όταν η δημιουργός τους, Γκρέτε Βεντ, ρωτήθηκε γιατί οι βούλες ήταν πάντα έντεκα, απάντησε λίγο σκανταλιάρικα ότι «έτσι μας βγήκαν».
Μια παράδοση γενεών
Όμως τα σχολαστικά της σχέδια δείχνουν ότι η Γκρέτε Βεντ δεν άφηνε τα πράγματα στην τύχη. Κόρη του διευθυντή της τεχνικής εμπορικής σχολής της πόλης Γκρύνχαϊνεχεν, όπου η παιχνιδοποιία άκμαζε, η Βεντ σχεδίαζε, μαστόρευε και πειραματιζόταν με αυτά από παιδί.
Έχοντας την ενθάρρυνση και υποστήριξη του πατέρα της, ακολούθησε την κλίση της και στα 20 της χρόνια πήγε να σπουδάσει στη Βασιλική Σαξονική Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών στη Δρέσδη, από το 1907 μέχρι το 1910. Οι καθαρές γραμμές και οι λιτές της φόρμες είναι ήδη παρούσες στη δουλειά της εκείνης της περιόδου.
Η ώθηση για την ίδρυση της εταιρείας Wendt & Kuhn δόθηκε από έναν διαγωνισμό που διοργάνωσε η ένωση Sächsischer Heimatschutz με θέμα τα τουριστικά σουβενίρ. Η συμφοιτήτρια της Βεντ Μάργκαρετ Κεν κέρδισε ένα βραβείο με ένα σετ παιδιών που μαζεύουν βατόμουρα, κάτι που της χάρισε πολλές παραγγελίες – κάποιες από ντόπιους παιχνιδοποιούς και κάποιες που έφτιαξε μόνη της στο πατρικό της.
Η Κεν και η Βεντ αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και το 1915 ίδρυσαν την εταιρεία τους Wendt & Kühn.
Πέντε χρόνια αργότερα, το 1920, η Κεν παντρεύτηκε και αποχώρησε από την εταιρεία. Η Όλλυ Ζόμερ, επίσης απόφοιτη της Βασιλικής Σαξονικής Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών, πήγε την ίδια χρονιά στην εταιρεία σαν μαθητευόμενη, ερωτεύτηκε τη δουλειά – και τον αδερφό της Βεντ – και έμεινε για πάντα μαζί τους.
Η δημιουργική φαντασία των δυο γυναικών και το μεράκι τους για τη δουλειά ήταν η κινητήριος δύναμη πίσω από την ανάπτυξη Wendt & Kühn. Ο Γιοχάνες Βεντ, αδερφός της Γκρέτε και σύζυγος της Όλλυ, ανέλαβε την εμπορική προώθηση και διαχείριση της νεαρής εταιρείας.
Το 1937, στη Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι, ένα χρυσό μετάλλιο και ένα μεγάλο βραβείο τούς έφεραν διεθνή αναγνώριση και φήμη. Ωστόσο, μετά από λίγα χρόνια ήρθαν αντιμέτωποι με μια σειρά ατυχιών, διαρθρωτικών αλλαγών και δυσχερειών λόγω του πολέμου.
Διασώζοντας την κληρονομημένη γνώση
Οι περιπέτειες της οικογένειας και της εταιρείας συνεχίστηκαν και μετά το τέλος πολέμου, όταν κρατικοποιήθηκε και μετατράπηκε σε κρατική εταιρεία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας.
Παρ’ όλα αυτά, κατάφεραν να αποφύγουν τη βιομηχανοποίηση και τη μαζική παραγωγή, διασώζοντας έτσι τις τεχνικές, τις δεξιότητες και τη γνώση που είχαν συγκεντρώσει τις περασμένες δεκαετίες.
Το 1990, η μεγάλη κρατική εταιρεία Werk-Kunst Grünhainichen ξαναέγινε η μικρή ιδιωτική Wendt & Kühn. Υπό τη διοίκηση της τρίτης γενιάς πλέον άρχισε να ακμάζει ξανά και οι δύσκολες μέρες πέρασαν χωρίς να έχουν αφήσει τα ίχνη τους στους ELfpunkte1 αγγέλους. Ίσως αυτό να είναι και το μυστικό της επιτυχίας τους.
Τα παιδιά αγαπούν την άχρονη, χαρούμενη φύση τους, ενώ στους μεγάλους ζωντανεύουν αναμνήσεις από τη δική τους παιδική ηλικία. Είναι φίλοι και μέλη της οικογένειας εξίσου.
Η χάρη τους και το χαμόγελό τους, η φιλικότητά τους, η απόλαυση που φαίνεται να βρίσκουν στη μουσική έχουν χαρίσει τρυφερές στιγμές γεμάτες παιχνίδι σε πολλές γενιές. Με την προοπτική της 100ής επετείου τους, η εταιρεία κάλεσε τους φίλους τους ανά τον κόσμο να γράψουν τις προσωπικές τους ιστορίες περιγράφοντας τις ιδιαίτερες σχέσεις που ανέπτυξαν με τους αγαπημένους τους αγγέλους και τον ρόλο των τελευταίων στην οικογενειακή παράδοση κάθε σπιτικού. Στο κάλεσμα της εταιρείας εκατοντάδες άνθρωποι ανταποκρίθηκαν με θέρμη.
Δίνοντας χαρά
Κάθε αγγελάκι συναρμολογείται πολύ σχολαστικά. Τα επιμέρους κομμάτια μπορεί να φτάνουν τα 27 και προέρχονται από ξύλο μοσχολέμονου, οξιάς ή σφενδάμνου. Κατόπιν, η φιγούρα τριπλοασταρώνεται για να τοποθετηθούν ύστερα, πάνω σε αυτήν τη στέρεη βάση, τα διάφορα χρώματα και να ζωγραφιστούν οι λεπτομέρειες από χέρια έμπειρα, ακριβή και σταθερά. Τα αποχρώσεις που χρησιμοποιούνται φτάνουν τις 400, από χρώματα αναμεμιγμένα σύμφωνα με ιστορικά χρωματικά πρότυπα. Αυτή η εργασία αποτελείται από 38 βήματα και διαρκεί 8 εβδομάδες. Για να ετοιμαστεί ένα Elfpunkte απαιτούνται 175 επιδέξιοι τεχνίτες.
Οι πρώτες φιγούρες ήταν τρεις φτερωτοί ταξιδιώτες. Ο ένας κρατούσε ένα αναμμένο κερί, ο δεύτερος έπαιζε φλάουτο και ο τρίτος βιολί. Σιγά σιγά, το τρίο εξελίχθηκε σε μια μεγάλη ορχήστρα 80 μουσικών, που αφήνουν το σπίτι τους στο Γκρύνχαϊνεν για να βρουν μια νέα πατρίδα και μια καινούρια οικογένεια σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου.
Σε περίπτωση που, παρά τις προφυλάξεις που πήρατε, σπάσει ένα φτερό, ο άγγελός σας με τα 11 πουά μπορεί να επιστρέψει για λίγο στο Γκρύνχαϊνεν, όπου θα επισκευαστεί με φροντίδα και αγάπη.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. ELfpunkte: με 11 βούλες (γερμανικά στο κείμενο)
