ΛΟΝΔΙΝΟ – Επιστήμονες ελπίζουν ότι ένας συνδυασμός τεχνητής νοημοσύνης και ανθρώπινης εμπειρογνωμοσύνης θα βοηθήσει στην αποκρυπτογράφηση αρχαίων παπύρων που απανθρακώθηκαν λόγω ηφαιστειακής έκρηξης πριν από 2.000 χρόνια.
Πρόκειται για εκατοντάδες παπύρους που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1750 στα ερείπια μίας πολυτελούς έπαυλης στην αρχαία ρωμαϊκή πόλη Ηράκλειο (Herculaneum), η οποία καταστράφηκε, όπως και η Πομπηία, από την έκρηξη του Βεζούβιου, το 79 μ.Χ.
Η βιβλιοθήκη της λεγόμενης Έπαυλης των Παπύρων θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά τις γνώσεις μας για την αρχαία σκέψη, εάν οι πάπυροι — οι οποίοι έχουν τυλιχθεί σε ρολά μεγέθους μιας μικρής σοκολάτας — καταστούν αναγνώσιμοι.
Η θερμότητα και η ηφαιστειακή τέφρα από τον Βεζούβιο κατέστρεψαν μεν την πόλη, αλλά ταυτόχρονα διατήρησαν τους παπύρους σε μια κατάσταση όπου είναι αδύνατο να ξετυλιχθούν χωρίς να αποσαθρωθούν.
Εδώ και περισσότερα από 250 χρόνια, μελετητές και επιστήμονες αναζητούν τρόπους αποκρυπτογράφησης των παπύρων, η πλειονότητα των οποίων φυλάσσεται στη Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης.
Το 2023, επιχειρηματίες χρηματοδότησαν τον διαγωνισμό «Vesuvius Challenge», προσφέροντας χρηματικά έπαθλα για την αποκρυπτογράφηση των παπύρων μέσω μηχανικής μάθησης, υπολογιστικής όρασης και γεωμετρίας.
Την Τετάρτη, οι διοργανωτές του διαγωνισμού ανακοίνωσαν «ιστορική πρόοδο», αποκαλύπτοντας ότι ερευνητές κατάφεραν να δημιουργήσουν την πρώτη εικόνα του εσωτερικού ενός εκ των τριών παπύρων που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη Bodleian του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Ο Μπρεντ Σιλς, καθηγητής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και συνιδρυτής του «Vesuvius Challenge», δήλωσε ότι οι διοργανωτές είναι «ενθουσιασμένοι με την επιτυχή απεικόνιση αυτού του παπύρου». Όπως σημείωσε, «περιέχει περισσότερο ανακτήσιμο κείμενο από ό,τι έχουμε δει ποτέ σε σαρωμένο πάπυρο από το Ηράκλειο».
Η σάρωση του παπύρου πραγματοποιήθηκε από το Diamond Light Source, ένα ερευνητικό εργαστήριο στο Χάργουελ, κοντά στην Οξφόρδη, το οποίο χρησιμοποιεί έναν επιταχυντή σωματιδίων, γνωστόν ως σύγχροτρο, για τη δημιουργία εξαιρετικά ισχυρών ακτίνων Χ.
Στη συνέχεια, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τεχνητή νοημοσύνη για να συνθέσουν τις εικόνες, να εντοπίσουν το μελάνι που αποκαλύπτει την ύπαρξη κειμένου και να βελτιώσουν την ευκρίνεια των γραμμάτων. Η διαδικασία αυτή οδήγησε στη δημιουργία τρισδιάστατης εικόνας του παπύρου, επιτρέποντας στους ειδικούς να τον «ξετυλίξουν» ψηφιακά μέσω μιας μεθόδου που ονομάζεται τμηματοποίηση.
Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη έχει ακόμη περιορισμούς. Μέχρι στιγμής, έχει αποκρυπτογραφηθεί μόνο ένα μικρό μέρος του κειμένου. Οι ερευνητές καλούν περισσότερους μελετητές να συμμετάσχουν στην προσπάθεια ολοκλήρωσης της ανάγνωσης του κειμένου.
«Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή μιας μακράς διαδικασίας», δήλωσε ο Πήτερ Τοτ, επιμελητής ελληνικών συλλογών στη Βιβλιοθήκη Bodleian. «Χρειαζόμαστε καλύτερες εικόνες -αλλά η ομάδα πιστεύει ότι θα μπορέσει να βελτιώσει την ποιότητα της εικόνας και την αναγνωσιμότητα του κειμένου».
Ο Τοτ εξέφρασε επίσης την ελπίδα ότι η τεχνολογία θα καταστεί διαθέσιμη σε τοπικό επίπεδο, ώστε να μην χρειαστεί να μεταφερθούν οι άλλοι δύο εύθραυστοι πάπυροι στις εγκαταστάσεις του Diamond.
«Ίσως υπάρξει κάποια άλλη λύση», ανέφερε προσθέτοντας: «Μην ξεχνάτε ότι υπάρχουν περίπου 1.000 ακόμη πάπυροι στη Νάπολη».
