Του Jim Weiss
Μετάφραση: Αλία Ζάε
Ως καλλιτέχνης που κάνει ηχογραφήσεις και δίνει και ζωντανές παραστάσεις, έχω περάσει σχεδόν τρεις δεκαετίες αφηγούμενος ιστορίες από την κλασική λογοτεχνία και την ιστορία σε παιδιά και ενήλικες από όλο τον κόσμο. Ξεκίνησα να λέω αυτές τις ιστορίες ως πατέρας, ύστερα επαγγελματικά. Το κίνητρό μου και στις δυο περιπτώσεις ήταν το ίδιο: το πόσο σημαντικό θεωρούσα το να μοιραστώ αυτές τις συγκεκριμένες ιστορίες.
Αναφέρω τα κίνητρά μου, γιατί τώρα είναι ιδιαίτερα επίκαιρα.
Κατ’ αρχήν, δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο γνωρίζουν ήδη αυτές τις ιστορίες – και αναφέρονται συνεχώς σε αυτές. Αν το παιδί σας τις αγνοεί, τότε βρίσκεται «εκτός». Αν ένας δημοσιογράφος τύχει να χρησιμοποιήσει σε κάποιο άρθρο του την έκφραση «Δούρειος Ίππος» ή «Ηράκλειος άθλος» ή πει «Αυτή ήταν μια Σολομώντεια λύση», αυτός που δεν γνωρίζει σε τι αναφέρεται δεν θα μπορέσει να καταλάβει τι θέλει να πει. Το παιδί σας πρέπει να ξέρει τουλάχιστον τα βασικά, αλλιώς θα μείνει πίσω.
Δεύτερον, από μια λίγο διαφορετική οπτική, αυτές οι ιστορίες αποτελούν έναν από τους όλο και σπανιότερους τομείς πολιτιστικής συνοχής της κοινωνίας.
Ομοιότητα και Μοναδικότητα
Εκτός από τις αρχαίες μυθολογίες, όπως πχ. η ελληνική, που όλοι έχουμε ακουστά, υπάρχουν και οι μυθολογίες των νεότερων πολιτισμών και εθνών – χωρίς να εννοώ ότι όλες οι ιστορίες που μοιραζόμαστε είναι φανταστικές. Ένα μέρος της κοινής πολιτισμικής κληρονομιάς των ΗΠΑ είναι η εντιμότητα και η ανιδιοτέλεια του Τζωρτζ Ουάσιγκτον, η βαθιά συμπόνια του Αβραάμ Λίνκολν και οι απίθανες ιστορίες των Πωλ Μπάνυαν και Πέκος Μπιλ.
Αυτές οι ιστορίες μάς δίνουν μια κοινή βάση θετικών παραδειγμάτων από μια εποχή της αμερικανικής ιστορίας όπου οι αντιμαχόμενες δυνάμεις παρουσιάζονται να έχουν ιδιαίτερη ένταση.
Είναι μέσα από τέτοιες ιστορίες που μπορούμε να μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές τις σημαντικότερες αξίες της κοινωνίας μας. Διαφορετικά έθνη και διαφορετικοί πολιτισμοί μοιράζονται κάποιες από αυτές τις βασικές αξίες – αλλά όχι όλες.
Ο μοναχικός πιστολέρο, που φτάνοντας στην πόλη βάζει στη θέση του τον κακό μεγαλοκτηνοτρόφο που προσπαθεί να διώξει τους φτωχούς αγρότες, είναι μια κλασική αμερικάνικη φιγούρα που ενσαρκώνει την έμφαση που αποδίδει ο αμερικάνικος πολιτισμός στις ικανότητες του ατόμου. Σε άλλους πολιτισμούς, [ο ήρωας] δεν θα εμφανιζόταν σε μια ιστορία με αυτόν τον τρόπο. Οι ιστορίες μάς βοηθούν να διακρίνουμε τα μοναδικά στοιχεία κάθε κουλτούρας.
Παράλληλα, άλλες ιστορίες έχουν πιο οικουμενικό χαρακτήρα και μάς προτρέπουν να δούμε ότι ακόμα και άνθρωποι που ζουν μακριά από εμάς δεν είναι πολύ διαφορετικοί από εμάς. Ίσως μάλιστα, να μοιάζουμε τόσο που να μπορούμε να τα πάμε και καλά!
Έχω αφηγηθεί ιστορίες από πολλές χώρες για να αναδείξω αυτά τα κοινά στοιχεία. Παραδείγματος χάριν, πριν από μερικά χρόνια ήμουν καλεσμένος να κάνω κάποιες αφηγήσεις στην Αγγλία για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Η πόλη η οποία με είχε καλέσει είχε δεχθεί τα τελευταία χρόνια αρκετούς μετανάστες από την ανατολική Ευρώπη, που χρειάζονταν για διάφορες δουλειές, αλλά οι ντόπιοι δεν τους αποδέχονταν εξαιτίας των πολιτισμικών διαφορών που υπήρχαν μεταξύ τους. Οι Άγγλοι διοργανωτές μού ζήτησαν να αφηγηθώ ιστορίες από την ανατολική Ευρώπη και από την Αγγλία, όλες στα αγγλικά, για να φανούν οι ομοιότητες των δυο πληθυσμιακών ομάδων και να μπορέσει να ανθίσει ο διάλογος ανάμεσά τους. Όπως και έγινε!
Αυτό είναι ένα αληθινό παράδειγμα από την αρχαιότητα: στην αρχαία Ελλάδα, οι δυο ισχυρότερες πόλεις, η Αθήνα και η Σπάρτη, ενεπλάκησαν σε πόλεμο που διήρκεσε περίπου 27 χρόνια, με λίγες μόνο στιγμές ανάπαυλας. Όταν τελικά επικράτησαν οι Σπαρτιάτες, αφού και οι δυο πλευρές είχαν υποστεί βαρύτατες απώλειες, αποφάσισαν να κάψουν την Αθήνα ολοκληρωτικά – κάτι που ίσως σήμαινε το τέλος της δημοκρατίας για όλο τον κόσμο, καθώς η Αθήνα ήταν η γενέτειρα της δημοκρατίας.
Όμως, μια νύχτα πριν εφαρμόσουν το σχέδιό τους, ζήτησαν από κάποιους Αθηναίους ηθοποιούς να παίξουν για αυτούς μια από τις γνωστές τραγωδίες του Ευριπίδη. Οι Σπαρτιάτες συγκινήθηκαν τόσο που αποφάσισαν: «Δεν μπορούμε να καταστρέψουμε μια πόλη που δίνει στον κόσμο με τέτοιες λέξεις τις ιστορίες μας». Έτσι, η Αθήνα γλίτωσε. Οι ιστορίες έχουν δύναμη!
Έμπνευση
Ένας τρίτος λόγος για να μοιραζόμαστε ιστορίες από την κλασική λογοτεχνία και την ιστορία, είναι ότι, όπως όλες οι καλές ιστορίες, περιέχουν ηθικά διδάγματα και παραδείγματα για τη συμπεριφορά που θα έπρεπε να ακολουθούμε και στη δική μας ζωή.
Ένα από τα πρωταρχικά αίτια στα οποία οφείλουν οι ΗΠΑ την ευημερία τους είναι η βαθιά γνώση της ιστορίας που είχαν οι ιδρυτές των. Πάντα αναφέρονταν στις επιτυχίες και στις αποτυχίες των προγενέστερων όταν έπαιρναν τις δικές τους αποφάσεις. Ο Ουάσιγκτον, ο Άνταμς, ο Τζέφερσον, ο Μάντισον και οι άλλοι παραδέχονταν ότι αντλούσαν σοφία από τις ιστορίες που είχαν διδαχθεί.
Για να έχει η ιστορία που θα μοιραστείτε με την οικογένειά σας μεγαλύτερη επίδραση, μπορείτε να θέσετε κάποια ερωτήματα, όπως: «Έκανε καλά κατά τη γνώμη σου;» ή «Τι άλλο πιστεύεις ότι θα μπορούσε να είχε κάνει; Γιατί;». Και ύστερα προετοιμαστείτε για μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα συζήτηση, όταν οι ιστορίες αρχίσουν να λειτουργούν στο προσωπικό επίπεδο ως πρότυπα για τις δικές μας πράξεις και αποφάσεις.
Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να αποτυπωθεί βαθύτερα ένα ηθικό δίδαγμα παρά μέσα από μια ιστορία. Καθώς το λαμβάνουμε και νοητικά και συναισθηματικά είναι πολύ πιθανότερο να το συγκρατήσουμε για περισσότερο χρόνο.
Θα ήθελα να αναφέρω άλλον έναν λόγο για τον οποίο είναι τόσο καλό να μοιραζόμαστε αυτές τις ιστορίες. Στην πάροδο των χρόνων έχω ηχογραφήσει και αφηγηθεί ζωντανά ιστορίες γραμμένες από συγγραφείς, συνθέτες, αρχιτέκτονες, ζωγράφους, γλύπτες, πολιτικούς ηγέτες, επιστήμονες, ηγέτες κοινωνικών κινημάτων και από πολλούς άλλους, με διαφορετικό επάγγελμα και σκοπό ο καθένας. Έχω λάβει γράμματα ακροατών που λένε: «Μεγάλωσα με τις ηχογραφήσεις σου. Η ιστορία σου για τον Γαλιλαίο (ή τον Μιχαήλ Άγγελο, ή τον Τζορτζ Γκέρσουιν ή τον Τσάρλς Στάινμετς) με ενέπνευσε τόσο πολύ, που τώρα είμαι (επιστήμονας/καλλιτέχνης/μουσικός/εφευρέτης) ακριβώς όπως κι εκείνος.»
Φροντίζω ώστε στο ρεπερτόριό μου να υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στις ιστορίες των χαρισματικών αντρών και αυτές των χαρισματικών γυναικών και πιστεύω ότι είναι σημαντικό, για τα αγόρια ίσως περισσότερο απ’ ό,τι για τα κορίτσια, να τις ακούνε, αν θέλουμε στην κοινωνία μας να συμμετέχει το κάθε άτομο ανάλογα με το χάρισμά του, ανεξαρτήτως φύλου.
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε από πριν ποια ιστορία θα είναι αυτή που θα εμπνεύσει το παιδί μας να συμμετέχει στη ζωή με πάθος. Αυτό το πάθος είναι εξίσου σημαντικό με τα γεγονότα μιας ιστορίας. Για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του αρχαίου ιστορικού Πλούταρχου: «Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο για να το γεμίσουμε. Είναι μια φλόγα για να την ανάψουμε.»
Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που κάνουν τις σπουδαίες ιστορίες από την ιστορία και από την κλασική λογοτεχνία τόσο σημαντικές. Είτε τις αφηγηθείτε με τα δικά σας λόγια, είτε τις διαβάσετε φωναχτά από το βιβλίο, είτε τις προσφέρετε τυπωμένες ή σε ηλεκτρονική μορφή στο παιδί για να τις διαβάσει μόνο του, οι κλασικές ιστορίες θα είναι για αυτό ένας ανεκτίμητος θησαυρός γνώσης, σοφίας και χαράς .
Οι ηχογραφημένες ιστορίες του Τζιμ Γουάις έχουν αποσπάσει περισσότερα από 100 μεγάλα βραβεία και αποτελούν βασικό στοιχείο σπιτιών και εκπαιδευτικών χώρων σε όλο τον κόσμο. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε: JimWeiss.com
