Ο αόρατος κόσμος που αγνοούμε με κίνδυνο του εαυτού μας

Στον κόσμο μας, τον ολοένα και περισσότερο προσηλωμένο στην υλική διάσταση των πραγμάτων, έναν κόσμο όπου η εικόνα υπερισχύει του περιεχομένου, αξίζει να θυμόμαστε ότι κάποιες φορές οι αόρατες πλευρές της ζωής, οι κόσμοι που βρίσκονται πέρα από όσα βλέπουμε με γυμνό μάτι, είναι πολύ σπουδαιότεροι.

Υπάρχει μια υπέροχη ιστορία στο Βιβλίο των Εβραίων (11.2), όπου λέγεται για τον Μωυσή, σε μια λάμψη εμπνευσμένης διορατικότητας: «Με πίστη έφυγε από την Αίγυπτο, χωρίς να φοβάται την οργή του βασιλιά, διότι υπέμεινε, καθώς έβλεπε Αυτόν που δεν είναι ορατός.»

Υπέμεινε κάθε είδους δυσκολίες γιατί μπορούσε να δει «Αυτόν που δεν είναι ορατός».

Είδε αυτό που είναι αόρατο που δεν μπορεί να ειδωθεί. Εδώ έχουμε ένα οξύμωρο σχήμα λόγου, ή παράδοξο. Κι όμως, ξέρουμε τι σημαίνει, γιατί με τη φαντασία μας μπορούμε να δούμε το αόρατο, και το ότι βλέπουμε το αόρατο συνδέεται με την πίστη: πέρα από τις αποδείξεις των αισθήσεών μας, γνωρίζουμε κάποια βαθύτερη αλήθεια, και αυτή η αλήθεια μας δίνει μια ακατάβλητη ισχύ, αν, όπως ο Μωυσής, την ασπαστούμε και την πιστέψουμε.

Αυτή η ιστορία στο δικό μου μυαλό είναι μια ζωηρή μαρτυρία για την πραγματικότητα του κόσμου που δεν μπορούμε να δούμε αλλά είναι παντού γύρω μας, και για την ύπαρξη του οποίου όλοι οι μύθοι και οι αρχαίες γραφές βεβαιώνουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Με άλλα λόγια, τον αόρατο κόσμο μπορούμε να τον αποκαλέσουμε Πνεύμα, και αυτός ο πνευματικός κόσμος, όπως μας δείχνει ο Μωυσής, είναι πολύ ισχυρότερος από τον υλικό κόσμο που αντιλαμβανόμαστε άμεσα ως πραγματικότητα.

Ένας σύγχρονος πνευματικός δάσκαλος, ο Τεϊλάρ ντε Σαρντέν (Teilhard de Chardin) το έθεσε ως εξής: «Η ύλη είναι πνεύμα που κινείται αρκετά αργά ώστε να μπορεί να ειδωθεί.» Αρκετά αργά; Γιατί; Επειδή το Πνεύμα είναι πολύ, πολύ γρηγορότερο! Τόσο γρήγορο, για την ακρίβεια, που γίνεται αόρατο. Αυτή είναι η κίνηση των ατόμων, είναι τόσο γρήγορη και μικροσκοπική που δεν μπορούμε να τη δούμε. Κι όμως είναι το θεμέλιο της πραγματικότητας.

72.000 άγγελοι πολεμιστές σε ετοιμότητα!

Στη Χριστιανική παράδοση, υπάρχει μια σημαντική, αντίστοιχη κατάσταση: στον Κήπο της Γεσθημανής, μαθαίνουμε (κατά Μάρκο 26:53) ότι αφού ο Ιησούς διατάζει τους μαθητές του να ξαναβάλουν τα σπαθιά τους στα θηκάρια, λέει: «Ή μήπως νομίζετε πως δεν μπορώ να προσφύγω στον Πατέρα Μου και Αυτός αμέσως θα θέσει στη διάθεσή Μου περισσότερες από δώδεκα λεγεώνες αγγέλων;» Μια λεγεώνα ισοδυναμεί με 6.000 στρατιώτες, άρα μιλάμε για τη συγκέντρωση 72.000 αγγελικών πολεμιστών! Δεν ήταν μόνος του σε εκείνον τον έρημο κήπο – όλα αυτά τα θεϊκά όντα ήταν γύρω του διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή.

Δεν μπορεί να υπερτονιστεί η σημασία του αόρατου στη ζωή μας, ιδιαίτερα σε έναν πολιτισμό που έχει γίνει τόσο υλιστικός και αντι-πνευματικός όσο ο δικός μας.

Για να αποδείξουμε αυτόν τον ισχυρισμό, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι στο ότι αυτό που είναι πράγματι σημαντικό στη ζωή μας είναι πράγματι αόρατο. Όταν μιλάμε για την «αγάπη» ή τη «δικαιοσύνη» ή την «ελευθερία» ή τη «δημοκρατία» ή οποιαδήποτε άλλη αξία ή έννοια για την οποία θα μπορούσαμε να δώσουμε και τη ζωή μας ακόμα, τότε μιλάμε για το αόρατο.

Βλέποντας την αγάπη;

Δεν βλέπουμε την ουσία της αγάπης. Αλλά όταν κάποιοι άνθρωποι αγαπιούνται, η ύλη των σωμάτων τους κινείται αρκετά αργά ώστε να μπορούμε να δούμε κάποιες εκδηλώσεις αγάπης. Τότε λέμε «Να, αυτό είναι αγάπη», ή ίσως, για να είμαστε πιο ακριβείς, «Να μια εκδήλωση αγάπης».

Αλλά η ουσία της αγάπης παραμένει πάντα αόρατη για εμάς. Και το λέω αυτό επειδή, φυσικά, αυτές οι αόρατες αξίες υπαγορεύουν τη συμπεριφορά μας, τις πράξεις μας στον ορατό, υλικό κόσμο – τόσο οι θετικές αόρατες αξίες, όπως η αγάπη και η ελευθερία όσο και οι αρνητικές, όπως το μίσος και η αδιαφορία.

Ο Καρλ Γιουνγκ, ο ιδρυτής της αναλυτικής ψυχολογίας, έθεσε τη θεμελιώδη ερώτηση: «Το κρίσιμο για τον άνθρωπο ερώτημα είναι το εξής: συνδεόμαστε με κάτι άπειρο ή όχι;» Ο Μωυσής και ο Ιησούς, ως δυο προφήτες, μας βεβαιώνουν πως ναι. Ο Χριστός το απέδειξε με έναν ιδιαίτερα δραματικό τρόπο, κοροϊδεύοντας – αποτελεσματικά – την τυφλότητα των ίδιων του των αποστόλων, οι οποίοι εμπιστεύονται περισσότερο τα σπαθιά τους παρά την απεριόριστη δύναμη του ίδιου. Ας θυμηθούμε τα λόγια που παρατίθενται συχνότερα από όλα: «Και είπε σε αυτούς, “Εξαιτίας της μικρής σας πίστης· διότι αλήθεια σας λέω, αν η πίστη σας είναι τόσο μεγάλη όσο κι ένας σπόρος σιναπιού, θα πείτε σε αυτό το βουνό, ‘Πήγαινε από εδώ εκεί’, και αυτό θα πάει, και τίποτα δεν θα είναι αδύνατον για εσάς”». (κατά Ματθαίο 17:20)

Τα ιερά όντα του Κρίσνα

Υπάρχει μια ανάλογη ιστορία στην Ινδική μυθολογία, στην οποία αξίζει να σταθούμε για λίγο, καθώς θα μας βοηθήσει να δούμε τις Χριστιανικές και Ιουδαϊκές διηγήσεις κάτω από ένα καινούριο φως. Στο συναρπαστικό βιβλίο του Ντόναλντ Α. Μακένζι «Ινδικοί Μύθοι και Θρύλοι» (Donald A. Mackenzie, “Indian Myth and Legend”), υπάρχει μια υπέροχη και εξαιρετικά εκφραστική σκηνή όπου ο θεός Κρίσνα, σε θνητή μορφή και μόνος, συμβουλεύει τον αδύναμο και γερασμένο μαχαραγιά να πειθαρχήσει και να περιορίσει τον φιλόδοξο και κακό γιο του, Ντουριοντάνα, πριν να είναι πολύ αργά.

Ο Ντουριοντάνα σχεδιάζει – ενάντια σε κάθε συνετή συμβουλή – να στερήσει τα ξαδέρφια του, τους Παντάβα, από τα δικαιώματά τους στη διαδοχή του θρόνου. Καθώς ο Κρίσνα δίνει τις συμβουλές του, ο Ντουριοντάνα εξοργισμένος συνωμοτεί απ’ έξω με τρεις συνεργούς του να πιάσουν και να φυλακίσουν τον Κρίσνα, καθιστώντας έτσι τους Παντάβα πιο αδύναμους.

Αλλά ο Κρίσνα γνωρίζει τις σκέψεις και τα σχέδιά τους και λέει αυτά τα εμπνευσμένα λόγια μπροστά στον πατέρα του Ντουριοντάνα, όταν φωνάζουν τον Ντουριοντάνα να ξαναέρθει στην αίθουσα: «Α! Εσύ που τόσο λίγα καταλαβαίνεις, επιθυμείς να συλλάβεις εμένα; Μάθε τώρα πως δεν είμαι μόνος εδώ, γιατί όλοι οι θεοί και τα ουράνια όντα είναι μαζί μου.»

Μετά, με ένα συνταρακτικό τρόπο, με μια θεϊκή μεταμόρφωση, αποκαλύπτει την πραγματική του φύση και γίνεται μια γλώσσα φωτιάς, με φλόγες να πετάγονται από το στόμα και τα μάτια και τα αυτιά του, σπίθες ανάβουν από το δέρμα του, που είναι τόσο λαμπερό όσο και ο ήλιος, ενώ τριγύρω του εμφανίζονται θεοί και ουράνια όντα.

Όπως οι Φαρισαίοι και οι Ρωμαίοι, ο Ντουριοντάνα δεν μπορεί να δει όλα τα θεϊκά όντα, δεν μπορεί να αναγνωρίσει την αόρατη δύναμη του προφήτη που στέκεται μπροστά του. Έτσι σαν τυφλός ακολουθά το μονοπάτι της άγνοιας, παλεύοντας για δύναμη και επιτυχία και προδίδοντας ακόμα και την ίδια του την οικογένεια όταν νομίζει ότι στέκεται εμπόδιο στο δρόμο του. Τελικά, αυτός ο δρόμος οδηγεί στην απόλυτη αυτοκαταστροφή. Παρατηρούμε το ίδιο και στις Χριστιανικές ιστορίες: ο Ηρώδης, ο Πιλάτος και ο Ιούδας, όλοι καταστρέφονται από την τυφλότητά τους.

Και εδώ υπάρχει αναλογία με τους Ινδικούς θρύλους. Ο Κρίσνα αποκηρύττει εκείνους «τους ανθρώπους με τις δαιμονικές φύσεις…στερημένους από αγνότητα, καλή συμπεριφορά και αλήθεια», οι οποίοι ισχυρίζονται ότι στο σύμπαν δεν υπάρχει αλήθεια, καθοδηγητικές αρχές και κυβερνήτης». Αυτοί οι άνθρωποι, σύμφωνα με τον Κρίσνα, είναι αυτοί που «γεννήθηκαν για να καταστρέψουν το σύμπαν».

Ακούγεται αρκετά σκληρό, και ο φιλελεύθερος ανθρωπισμός το μισεί και πάντα θέλει να το απαλύνει. Αλλά οι γραφές μας προειδοποιούν ότι η απάρνηση του πνευματικού κόσμου και της σχέσης μας με αυτόν έχει σημαντικές επιπτώσεις.

Μοιάζει να υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο να αρνείται κάποιος την πνευματική πραγματικότητα και στο να είναι, ελλείψει καλύτερης λέξης, κακός. Το κακό, σαν έννοια, είναι εξαιρετικά δυσάρεστο για τη σύγχρονη σκέψη, όπως και η ιδέα ότι μπορεί να προκύψει από την έλλειψη της πνευματικής πίστης. Τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης συχνά προσπαθούν να σκιαγραφήσουν όσους έχουν κλίση προς την πνευματικότητα ως κακούς: ζηλωτές, εξτρεμιστές, τρομοκράτες. Όπως παρατήρησε ο ψυχαναλυτής Τζέιμς Χόλις: «Το κύριο έργο του μοντερνισμού, κινήματος της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής, της μουσικής, της ψυχολογίας, της φιλοσοφίας και της ταραγμένης ευαισθησίας κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων, ήταν να επιβεβαιώσει τη διάβρωση της εξουσίας τέτοιων θεσμών [της Εκκλησίας ,της κυβέρνησης και της οικογένειας] και να διαλύσει τις αξιώσεις τους πάνω στη διακυβέρνηση της σύγχρονης ψυχής.»

Ο Διαφωτισμός του 18ου αιώνα ανακήρυξε τη λογική (και συνεκδοχικά, την αφοσιωμένη κόρη της, την επιστήμη) ως υπέρτατη αρχή και ρυθμιστή της ζωής μας, και αυτό, παρά το γεγονός ότι μετά από 200 χρόνια γονυκλισίας σε αυτήν, ανακαλύπτουμε ότι δεν μας παρέχει καμμιά βάση για να ζήσουμε μια «καλή» ζωή. Πράγματι, η άθλια αποτυχία της να μας δώσει ένα πειστικό ηθικό θεμέλιο για να ζήσουμε πραγματικά μια ικανοποιητική ζωή είναι ολοφάνερη. Ο Άγγλος συγγραφέας Πίτερ Στάνφορντ παρατήρησε ότι: «Φανταζόμαστε πως είμαστε τόσο εξυπνότεροι από τις παλαιότερες γενιές, πως η σοφία μας φιλτραρισμένη μέσα από την επιστήμη και τη λογική έχει ξεπεράσει τη δική τους. Τα αποτελέσματα είναι παραπλανητικά και αποθαρρυντικά.»

Το ακατανόμαστο μυστήριο

Η αληθινή σχέση ανάμεσα στη λογική και το πνεύμα είναι αυτή που ο Θωμάς ο Ακινάτης γνώριζε πολύ παλιά, τον 13ο αιώνα: «Η λογική μάς πηγαίνει εκεί που το ακατανόμαστο μυστήριο ξεκινά». Τι θαυμάσια έκφραση: «το ακατανόμαστο μυστήριο». Μας δείχνει το σημείο όπου αντιλαμβανόμαστε το αόρατο, τους θεούς και τα θεϊκά όντα γύρω μας, τα θαύματα, το σύμπαν που δουλεύει με σχεδόν απερίγραπτους τρόπους για φέρει το καλό.

Και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους χρειαζόμαστε να πιστεύουμε στον πνευματικό κόσμο, καθώς, σύμφωνα με τον Γιουνγκ πάλι, «το να νιώθουν οι άνθρωποι πως ζουν τη συμβολική ζωή, πως είναι ηθοποιοί στο θεϊκό έργο, αυτό είναι που δίνει στην ανθρώπινη ζωή το μοναδικό της νόημα, οτιδήποτε άλλο είναι χυδαίο και κοινότοπο και μπορείτε να το απορρίψετε. Μια καριέρα, το να κάνουμε παιδιά, όλα είναι μάγια (ψευδαίσθηση) συγκρινόμενα με εκείνο το ένα πράγμα που νοηματοδοτεί τη ζωή.»

Χωρίς αυτή τη νοηματοδότηση, οι ζωές μας μένουν κενές και πέφτουμε θύματα σε κάθε είδους ναρκισσισμό, εθισμό, συναισθηματικές και σωματικές παθολογίες – παθολογίες που έχουν πνευματική ρίζα.

Στο τέλος, ο Τζέιμς Χόλις ξανά: «Το σύμβολο και η μεταφορά είναι τα μεγαλύτερα χαρίσματά μας, μιας και κάνουν τον πολιτισμό και την πνευματικότητα δυνατά. Το ζώο ζει το μυστήριο. Ο άνθρωπος το βιώνει ως μυστήριο.» Αρνούμενοι το μυστήριο, αρνούμενοι το θείο υποβιβάζουμε την ανθρώπινη φύση μας. Γινόμαστε σαν τα ζώα, που απλώς ζουν και πεθαίνουν. Η αληθινή μας μοίρα είναι μάλλον αντίθετη: να γίνουμε κάποια μέρα ένα με τα ιερά όντα που περιβάλλουν τη θειότητα και τελικά να συμμετέχουμε στην καλοσύνη όλου του σύμπαντος.

Όλες οι παραθέσεις προέρχονται από την Νέα Επίσημη Αμερικάνικη διασκευή της Βίβλου (the New American Standard version).

Ο Τζέιμς Σέιλ (James Sale) είναι Άγγλος επιχειρηματίας. Η επιχείρησή του, Motivational Maps Ltd., λειτουργεί σε 14 χώρες. Είναι συγγραφέας πάνω από 40 βιβλίων στην διοίκηση επιχειρήσεων και εκπαίδευση που εκδόθηκαν από μεγάλους διεθνείς οίκους, όπως Macmillan, Pearson, και Routledge. Ως ποιητής, κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό του Συλλόγου Κλασικών Ποιητών (Society of Classical Poets) το 2017 και μίλησε τον Ιούνιο του 2019 στο πρώτο συμπόσιο της ομάδας, που έλαβε χώρα στο Princeton Club της Νέας Υόρκης.