Η Ιταλίδα ιδιοκτήτρια ξενοδοχείου Αλεσάνδρα Καλίς Μαρτουσέλι εκπληρώνει το όνειρό της να συμβάλει στη βελτίωση της γενέθλιας πόλης της, της Νάπολης, αποκαθιστώντας ένα σπάνιο κομμάτι της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς της πόλης. Γύρω στο 600 π.Χ., οι Έλληνες ίδρυσαν τη Νάπολη ως Νεάπολη.
Το 1889, ο βαρόνος Τζιοβάνι ντι Ντονάτο (πρόγονος του συζύγου της, Τζιαμπιέρο Μαρτουσέλι ανακάλυψε μια νεκρόπολη 2.300 ετών 12 μέτρα κάτω από το παλάτι του, ενώ οι εργάτες έσκαβαν για νερό ή τούφα, που είναι ένα ηφαιστειακό πέτρωμα που χρησιμοποιείται για οικοδομικά υλικά. Ο Τζιαμπιέρο κληρονόμησε αυτόν τον χώρο, που ονομάζεται Υπόγειο των Κρυστάλλων (Ipogeo dei Cristallini).
Το «Υπόγειο», είναι μια υπόγεια κρύπτη που συνήθως χρησιμοποιείται για ταφές. Ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολης, Πάολο Τζιουλιερίνι, δήλωσε στο περιοδικό Smithsonian ότι το Υπόγειο των Κρυστάλλων μοιάζει με τους ζωγραφισμένους τάφους που βρέθηκαν στη Μακεδονία, πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ότι οι τάφοι πιθανώς παραγγέλθηκαν από τους Μακεδόνες για τη ναπολιτάνικη ελίτ.
Το Υπόγειο περιλαμβάνει τέσσερις ταφικούς θαλάμους, καθένας από τους οποίους διαθέτει ένα τελετουργικό δωμάτιο για τη διεξαγωγή των νεκρικών τελετών και μια σκάλα που οδηγεί στον θάλαμο. Δύο από τους ταφικούς θαλάμους περιέχουν τοιχογραφίες της ελληνιστικής εποχής (323 π.Χ.-30 π.Χ.), γεγονός που καθιστά τον αρχαιολογικό χώρο διεθνώς σημαντικό, καθώς υπάρχουν μόνο λίγες αρχαίες ελληνικές τοιχογραφίες στον κόσμο.
Οι ζωγράφοι της ελληνιστικής εποχής χρησιμοποίησαν την τρισδιάστατη προοπτική, το φως και τη σκιά για να δημιουργήσουν τη μορφή και την τεχνική της οφθαλμαπάτης για να αποδώσουν τρισδιάστατα τα αντικείμενα.
«Παρόλο που αυτό [το έργο τέχνης του Υπόγειου] είναι διακοσμητικό, όχι παραστατική ζωγραφική, είναι πολύ εκλεπτυσμένο. Έτσι, είναι ένα πολύ ασυνήθιστο πλαίσιο, μια σπανιότητα και πολύ πολύτιμο», δήλωσε στο περιοδικό Smithsonian Magazine η Φεντερίκα Τζιακομίνι από το Istituto Centrale per il Restauro (Κεντρικό Ινστιτούτο Αποκατάστασης).
Διατηρώντας ένα κομμάτι της Αρχαίας Ελλάδας
Το Υπόγειο των Κρυστάλλων βρίσκεται στη συνοικία Σανίτα βόρεια της Νάπολης, μια περιοχή που κάποτε θεωρούνταν επικίνδυνη και την οποία η Αλεσάνδρα επισκεπτόταν σπάνια. Όμως, αξιωματούχοι, διασημότητες και εμπειρογνώμονες την έχουν επισκεφτεί. Για παράδειγμα, ο σύζυγος της Αλεσάνδρα έδειξε τον χώρο στον πρίγκιπα του Βελγίου και στην ηθοποιό Ιζαμπέλα Ροσελίνι, οι οποίοι επιθυμούσαν ο καθένας να τον δει.
Η Αλεσάνδρα, επίσης, πάντα έτρεφε δέος για το Υπόγειο όταν το επισκεπτόταν. Επισκεπτόμενος έναν τάφο, νομίζεις ότι θα αισθανθείς θλίψη, εξήγησε σε ένα τηλεφώνημα. Αλλά η Αλεσάνδρα ένιωθε γαλήνη στο Υπόγειο. Πιστεύει ότι το αίσθημα ειρήνης που ένιωσε μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι, επί πολλούς αιώνες, οι άνθρωποι προσεύχονταν στα τελετουργικά δωμάτια του υπογείου.
Συχνά ζητούσε από τον σύζυγό της να ανοίξει το Υπόγειο για το κοινό. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, οι ειδικοί θεωρούσαν ότι ήταν καλύτερο να παραμείνει κλειστό προκειμένου να διατηρηθεί ο χώρος. Αλλά η επίσκεψη ενός Ιταλού αρχαιολόγου άλλαξε τα πάντα. Βρήκε τους ταφικούς θαλάμους τόσο όμορφους που δήλωσε: «Θέλω να ζήσω εδώ!». Ο ενθουσιασμός του αναζωπύρωσε την ιδέα της Αλεσάνδρα να ανοίξει τον χώρο.
Ακόμη και όταν η Αλεσάνδρα έφυγε από τη Νάπολη για να εργαστεί στο Μιλάνο και το Τορίνο, είχε πάντα την πρόθεση να επιστρέψει για να βοηθήσει την πόλη της. Μια μέρα μοιράστηκε με τον σύζυγό της ότι ήθελε να επιστρέψει στη Νάπολη για να ανοίξει το Υπόγειο και να προσφέρει στην πόλη που αγαπούσε.
Δεν είχε αναλάβει ποτέ ένα τέτοιο έργο, αλλά μέσα της ήξερε ότι αυτό έπρεπε να κάνει. «Η τέχνη ανήκει σε όλους», δήλωσε σε δελτίο Τύπου. Και πιστεύει ότι όποιος κατέχει περιουσιακά στοιχεία τέχνης έχει καθήκον να τα διαθέσει στους άλλους για να τα απολαύσουν και να τα κατανοήσουν.
Αρχαία Ελλάδα κάτω από ιταλικό έδαφος
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στους μύθους, και οι ταφικοί θάλαμοι είναι γεμάτοι με μυθολογικούς χαρακτήρες. Ψηλά στον πίσω τοίχο του πιο πλούσιου ταφικού θαλάμου βρίσκεται ένα γλυπτό ανάγλυφο του κεφαλιού μιας Γοργόνας (Μέδουσας) που πλαισιώνεται από μια πολύχρωμη κυκλική τοιχογραφία.
Οι τοιχογραφίες στην είσοδο απεικονίζουν ένα ρηχό πιάτο, μια κανάτα και δύο καντήλια. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν μια κανάτα και ένα ρηχό πιάτο για να κάνουν τις καθημερινές σπονδές τους, (τελετουργικές προσφορές που έκαναν στους θεούς τους ή στους αποθανόντες αγαπημένους τους). Δίπλα σε ένα από τα καντήλια, υπάρχει ένα μικρό σχέδιο του Διονύσου και της Αριάδνης, του Έλληνα θεού του κρασιού και της κόρης του βασιλιά Μίδα, αντίστοιχα.
Τοιχογραφημένες γιρλάντες, απλωμένες ανάμεσα σε κίονες με κιονόκρανα που απεικονίζουν μυθολογικά πλάσματα, πλαισιώνουν τους επάνω τοίχους. Κάτω από μία γιρλάντα αναγράφονται τα ονόματα των Ελλήνων και των Ρωμαίων που αναπαύονται στον ταφικό θάλαμο. Δύο παχιά πέτρινα μαξιλάρια είναι τοποθετημένα στην κορυφή κάθε σαρκοφάγου, ή πέτρινου φέρετρου, και μια αχνή τοιχογραφημένη μπλε γραμμή διακοσμεί κάθε άκρη του μαξιλαριού.
Οι κόγχες που είναι σκαλισμένες στον τοίχο ενός ταφικού θαλάμου κάποτε φιλοξενούσαν τεφροδόχους, αμφορείς (αγγεία με μυτερό πυθμένα) και κομμάτια βωμού. Ορισμένα από τα αγγεία περιείχαν λάδι, άρωμα ή αλοιφές.
Όλα τα αντικείμενα του υπογείου, περίπου 700 συνολικά, αφαιρέθηκαν και συντηρήθηκαν κατά την ανακάλυψη του χώρου στα τέλη του 19ου αιώνα. Τα αντικείμενα είναι ένα μείγμα αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών αντικειμένων, καθώς κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ορισμένα από τα δωμάτια του υπογείου προσαρμόστηκαν από τους Ρωμαίους στις πεποιθήσεις τους. Υπάρχουν προσφορές τροφίμων και αγαλματίδια από τερακότα, ανάγλυφα από τερακότα με αποχαιρετιστήριες σκηνές, ακόμη και νομίσματα που προορίζονταν ως προσφορές στον Χάροντα, τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι θα μετέφερε τις ψυχές των αγαπημένων τους προσώπων στον κόσμο των νεκρών.
Περίπου 470 από τα αντικείμενα εκτίθενται σε μια αίθουσα αφιερωμένη στους τάφους της ελληνιστικής εποχής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης (Museo Archeologico Nazionale di Napoli), ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μουσεία του κόσμου. Τα υπόλοιπα ευρήματα θα εκτεθούν στο υπόγειο μόλις ολοκληρωθεί η αποκατάσταση, η οποία μπορεί να γίνει σε δύο χρόνια.
Αποκατάσταση του Υπόγειου
Η Αλεσάνδρα αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις για το άνοιγμα του υπογείου, αλλά το αντιμετωπίζει με ψυχραιμία. «Όλα τα έχω κάνει με αγάπη, χωρίς κανένα πρόβλημα», αναφέρει.
Θέλει να επισημάνει ότι το έργο είναι οικογενειακό, με τον σύζυγό της και τα δύο παιδιά της, τον Πάολο και τη Σάρα, να συμβάλλουν. Η προσπάθεια αποκατάστασης χρηματοδοτήθηκε εν μέρει με 100.000 ευρώ από χρήματα της οικογένειας και 200.000 ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια της περιοχής.
Τα τελευταία δύο χρόνια, ειδικοί και ενθουσιώδεις άνθρωποι εργάζονταν καθημερινά στο Υπόγειο, προετοιμάζοντάς το για τα εγκαίνιά του στο κοινό. Τώρα, το πολύ 25 άτομα μπορούν να επισκέπτονται το Υπόγειο καθημερινά – περισσότεροι από αυτούς θα μπορούσαν να διαταράξουν τη λεπτή ισορροπία θερμοκρασίας-υγρασίας που απαιτείται για τη διατήρηση του χώρου.
Η Αλεσάνδρα τονίζει ότι ο σκοπός του δημόσιου ανοίγματος του υπογείου δεν ήταν η δημιουργία μιας επιχείρησης. Θέλει να έχει βιώσιμο κοινωνικό αντίκτυπο στην πόλη της και να κάνει πραγματική διαφορά στην τοπική οικονομία. Προς το παρόν, απασχολεί τρεις ντόπιους ξεναγούς. Και, φυσικά, θέλει να μάθουν περισσότεροι άνθρωποι γι’ αυτό το σημαντικό κομμάτι της ιταλικής κληρονομιάς.
Παρόλο που το άλλοτε κρυμμένο υπόγειο έχει δημοσιοποιηθεί, υπάρχουν πολλά μυστικά μέσα στον χώρο που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Ανθρώπινα λείψανα που βρέθηκαν στο χώρο έχουν σταλεί για ανάλυση. Και οι συντηρητές συνεχίζουν να αποκαθιστούν το υπόγειο, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να τους δουν να εργάζονται. Ποιος ξέρει τι άλλο θα αποκαλυφθεί.
Για να μάθετε περισσότερα για το Υπόγειο των Κρυστάλλων, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα IpogeodeiCristallini.org
Ακολουθήστε μας στο Telegram @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
