Σε τροχιά αποδόμησης εισέρχεται η μεγαλεπήβολη πρωτοβουλία του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ για παγκόσμια επιρροή, καθώς η Βραζιλία έγινε, στα τέλη του 2024, η πιο πρόσφατη μεγάλη οικονομία που απορρίπτει το φιλόδοξο σχέδιο «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road Initiative – BRI).
Η απόφαση του προέδρου Λούλα να διατηρήσει απλές διμερείς σχέσεις με το Πεκίνο, αντί της επίσημης ένταξης στο BRI, έρχεται να προστεθεί στις αποχωρήσεις της Ινδίας και της Ιταλίας, αντανακλώντας τον αυξανόμενο σκεπτικισμό για τα μακροπρόθεσμα οφέλη του προγράμματος, που ξεκίνησε το 2013 με μεγάλες προσδοκίες και κατάφερε να προσελκύσει 150 χώρες.
Το ‘στολίδι’ που έχασε τη λάμψη του
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποτυχίας του εγχειρήματος αποτελεί ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν (CPEC), που θεωρούνταν το ‘στολίδι’ του BRI. Το στρατηγικής σημασίας λιμάνι Γκουαντάρ παραμένει ανενεργό, θύμα κακού σχεδιασμού και διαφθοράς, ενώ κρίσιμα έργα υποδομής μένουν ημιτελή καθώς το Πεκίνο αρνείται τη χρηματοδότηση αν δεν αναλάβει το Πακιστάν ένα δυσβάσταχτο χρέος.
Η ‘διπλωματία του χρέους’ και οι συνέπειές της
Η περίπτωση της Σρι Λάνκα αποτελεί προειδοποίηση για τους κινδύνους της κινεζικής ‘διπλωματίας του χρέους’. Η χώρα αναγκάστηκε να παραχωρήσει το λιμάνι Χαμπαντότα για 99 χρόνια σε κινεζική εταιρεία, ενώ το Λάος, υπό το βάρος των χρεών, παρέδωσε τον έλεγχο του 90% του εθνικού δικτύου ηλεκτρισμού στην Κίνα.
Στρατηγικές ανησυχίες και γεωπολιτικές προεκτάσεις
Πέρα από την οικονομική εξάρτηση, οι επενδύσεις του BRI εγείρουν σοβαρά ζητήματα ασφαλείας. Πολλές υποδομές, σχεδιασμένες για εμπορική χρήση, έχουν τη δυνατότητα μετατροπής σε στρατιωτικά σημεία στήριξης, επιτρέποντας στην Κίνα να επεκτείνει το στρατηγικό της αποτύπωμα στον Ινδικό Ωκεανό και πέραν αυτού.
Το 2023 σηματοδότησε μια δραματική καμπή, με τη συμμετοχή στο BRI να σταματά εντελώς σε 19 χώρες, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών εταίρων όπως η Τουρκία και η Κένυα. Παρότι οι συνολικές κινεζικές επενδύσεις στο εξωτερικό εμφανίσαν αύξηση 10% το 2024, η άνοδος αυτή αποδίδεται κυρίως σε μη-BRI επενδύσεις και στον παγκόσμιο πληθωρισμό, παρά σε πραγματική επέκταση της πρωτοβουλίας.
Η πραγματικότητα αποκαλύπτει ότι το φιλόδοξο σχέδιο του Πεκίνου δεν επεκτείνεται πλέον, αλλά υποχωρεί σιωπηλά. Όλο και περισσότερες χώρες, αναγνωρίζοντας τους κινδύνους, επιδιώκουν να απεμπλακούν από την επιρροή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, αφήνοντας πίσω τους ένα δίκτυο μη βιώσιμων χρεών, ημιτελών έργων και αυξημένης εξάρτησης από το Πεκίνο.
