Η ίδρυση της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας δεν ήταν απλώς η οργάνωση ενός διοικητικού βραχίονα, αλλά η «ραχοκοκαλιά» των επικοινωνιών που θα ένωναν τα ελληνικά εδάφη αλλά και τους Έλληνες της Διασποράς με την Αθήνα, την πρωτεύουσα που ακόμη διαμορφωνόταν.
Μετά τα πρώτα χρόνια του Αγώνα του 1821, η ανάγκη ταχείας, ασφαλούς και αξιόπιστης διακίνησης διαταγών, στρατιωτικών αναφορών και ιδιωτικών επιστολών έγινε επιτακτική. Στα πεδία των μαχών της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, οι οδοιπόροι ταχυδρόμοι (πεζοί και ιππείς) ήταν συχνά ο μοναδικός δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στα εμπόλεμα μέρη και τις πολιτικές Αρχές.
Πριν από την άφιξη του Καποδίστρια, η υπηρεσία ανατέθηκε με διαδοχικά ετήσια συμβόλαια στον Αθανάσιο Καρδαρά, ο οποίος διέθετε τα άλογα και τους ανθρώπους για την εκτέλεση του έργου. Ωστόσο, η εξάρτηση από ιδιώτη μετέθετε το βάρος σε εμπορικά συμφέροντα και εμπόδια υλικοτεχνικής φύσεως.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας ανέλαβε τα καθήκοντά του ως Κυβερνήτης στις αρχές Ιανουαρίου του 1828. Μέσα στις πρώτες του αποφάσεις ξεχωρίζει η ίδρυση της Γενικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας. Με διάταγμά του από τον Πόρο στις 24 Σεπτεμβρίου 1828, συγκροτήθηκε επισήμως το κρατικό ταχυδρομείο, που εξυπηρετούσε πλέον τόσο διοικητικές όσο και εμπορικές και ιδιωτικές ανάγκες επικοινωνίας.
Το διάταγμα όριζε την έδρα της Γενικής Ταχυδρομικής Υπηρεσίας στον Πόρο και καθόριζε τη λειτουργία πέντε κεντρικών ταχυδρομικών σταθμών σε στρατηγικά σημεία της Πελοποννήσου και των νησιών: στο Άργος, την Τριπολιτσά, την Επίδαυρο, την Αίγινα και τη Σύρο. Κάθε σταθμός εξυπηρετούσε τις ανάγκες όχι μόνο των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, αλλά και της κρατικής διοίκησης, προσφέροντας υπηρεσίες «επί αποδείξει» πληρωμής βάσει βάρους και επιστολών.
Η θεσμική κληρονομιά και η συνέχεια
Η υπηρεσία αυτή αποτέλεσε τον πρόγονο των σημερινών Ελληνικών Ταχυδρομείων (ΕΛΤΑ), που σαν σήμερα εορτάζουν επισήμως την ίδρυσή τους κάθε χρόνο ως ορόσημο της ελληνικής κρατικής υπόστασης και συνοχής. Μέσα σε δεκατρία χρόνια, το 1841, η ανάπτυξη των θαλάσσιων γραμμών και η σταθεροποίηση της πολιτείας επέτρεψαν τη σύνδεση των απομακρυσμένων νησιών και παραμεθόριων περιοχών με το κέντρο, αναδεικνύοντας τον ταχυδρομικό δίαυλο ως απαραίτητη συνθήκη για την εσωτερική ενότητα του κράτους.
Η απόφαση του Καποδίστρια – που ήρθε λίγο μετά την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας και των πρώτων διοικητικών θεσμών – δεν ήταν απλώς μια οργανωτική μεταρρύθμιση, αλλά ένα «σήκωμα» γέφυρας ανάμεσα στην ελευθερία του Αγώνα του 1821 και τη συγκροτημένη λειτουργία του κράτους. Η πρώτη Ταχυδρομική Υπηρεσία, με τα σιδερένια πακέτα και τους ταχυδρόμους της, άνοιξε τον δρόμο για τις μεταγενέστερες επινοήσεις: τις γραμματοσειρές των πρώτων γραμματοσήμων, τις ατμοκίνητες διαδρομές και, τελικά, τα σύγχρονα EMS και Swiftpost.
