Το τσάι είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο ρόφημα στον κόσμο μετά το νερό και γύρω του έχουν αναπτυχθεί μοναδικά έθιμα και παραδόσεις. Από την καλλιέργεια και την επεξεργασία των φύλλων μέχρι τις τελετές και τους συμβολισμούς, κάθε πολιτισμός έχει προσδώσει το δικό του νόημα σε ένα φλιτζάνι τσαγιού. Στη σειρά αυτή παρουσιάζουμε πτυχές της ιστορίας και των εθίμων του τσαγιού, φωτίζοντας την πολιτισμική του διάσταση.
Η Κίνα είναι η γενέτειρα του τσαγιού και του γκόνγκφου τσα, της «τέχνης του τσαγιού», μιας παράδοσης που ξεπερνά την απλή παρασκευή ροφήματος. Η κινεζική τελετή του τσαγιού αποτελεί μια εμπειρία γεύσης, φιλοσοφίας και κοινωνικότητας, που εδώ και αιώνες καλλιεργεί την αρμονία ανάμεσα στη φύση και τον άνθρωπο.
Η Epoch Times παρευρέθηκε σε μια κινεζική τελετή του τσαγιού στην Αθήνα, όπου ο μάστερ Τσενγκ μαζί με την κόρη του, Μέλοντυ, μύησαν το κοινό στη σοφία της τέχνης του τσαγιού.
Η φιλοσοφία πίσω από την τελετή
Η φιλοσοφία της τελετής ενσωματώνει ποικίλα ρεύματα σκέψης της αρχαίας Κίνας, όπως τον Κομφουκιανισμό και τον Ταοϊσμό. Στόχος της είναι η αρμονία, η γαλήνη, η ευχαρίστηση και η αλήθεια, όπως ανέφερε ο μάστερ Τσενγκ. Δεν αποτελεί απλώς μια μορφή τέχνης του τσαγιού, είναι στάση ζωής και πνευματική αναζήτηση.
Παράλληλα, η τελετή έχει έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Κατά τη διάρκειά της, η συνομιλία αποκτά βάθος και γίνεται ευκαιρία για ουσιαστική επικοινωνία. Θέματα όπως η ποίηση, η καλλιγραφία, η μουσική ή η λογοτεχνία, αλλά και η καθημερινότητα αποτελούν αντικείμενα συζήτησης, μετατρέποντας το τσάι σε όχημα πολιτισμικής ανταλλαγής και καθημερινής συνδιαλλαγής.
Οι κατηγορίες του τσαγιού
Στην παραδοσιακή κινεζική αντίληψη, υπάρχουν έξι βασικές κατηγορίες τσαγιού: πράσινο, κόκκινο (αυτό που αποκαλούμε μαύρο στη Δύση), λευκό, κίτρινο, μαύρο και oolong.
Οι νεότερες γενιές συχνά προσθέτουν και τα αρωματισμένα τσάγια, με πιο δημοφιλές το τσάι γιασεμιού, που έχει ως βάση το πράσινο τσάι. Ωστόσο, οι παλαιότεροι υποστηρίζουν ότι τα αρωματικά τσάγια δεν αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία. Πριν από 100, 200, 300 χρόνια οι κατηγορίες ήταν εκατοντάδες – όπως το κρασί, κάθε περιοχή είχε τη δική της ποικιλία και οι άνθρωποι ζητούσαν συγκεκριμένο είδος, όχι κάποια γενική κατηγορία.
Το μυστικό βρίσκεται στον βαθμό οξείδωσης των φύλλων:
Πράσινο: 0%
Λευκό/Κίτρινο: 15-30%
Κόκκινο: σχεδόν 100%
Μαύρο (Pu-er): συνεχίζει να ωριμάζει για χρόνια
Oolong: περίπου 50%
Έτσι, το πράσινο διατηρείται περίπου για έναν χρόνο, το κόκκινο για τρία, ενώ το Pu-er μπορεί να διατηρηθεί για πάνω από έναν αιώνα, αποκτώντας κάθε φορά νέα γεύση. Έχουν αναφερθεί τσάγια Pu-er ηλικίας άνω των 140 ετών. Στην Ασία, σύμφωνα με την άποψη του κου Τσενγκ, οι γνώστες προτείνουν το κόκκινο τσάι στους ‘αρχάριους’, επειδή θεωρείται πιο «θερμό» και φιλικό προς το στομάχι, ενώ στην Ευρώπη το πράσινο έχει μεγαλύτερη απήχηση, λόγω διαφορετικών διατροφικών συνηθειών.
Η συλλογή γίνεται με το χέρι, συχνά από νεαρές κοπέλες τα ξημερώματα, κάτι που αυξάνει την αξία του τσαγιού. Έπειτα τα φύλλα καβουρδίζονται για να φύγει η υγρασία και μπαίνουν σε σκιερά δωμάτια για οξείδωση. Τα τσάγια με υψηλότερη οξείδωση μπορούν να εκχυλιστούν έως και έξι φορές (έξι γύρους), δίνοντας διαφορετική γεύση κάθε φορά.
Στην τελετή, τα φύλλα ξεπλένονται μια φορά με καυτό νερό και το πρώτο εκχύλισμα συνήθως δεν το πετάνε αλλά, όπως είπε ο κος Τσενγκ στην Epoch Times, το χρησιμοποιούν για να «ποτιστούν» τα πήλινα ζωάκια που συνήθως αποτελούν μέρος του στολισμού του τραπεζιού, με πιο διάσημο τον βάτραχο που κρατά ένα κέρμα στο στόμα του, ως σύμβολο καλοτυχίας και πλούτου.
Σκεύη, συμβολισμοί και κανόνες
Σε ερώτηση της Epoch Times σχετικά με τον συμβολισμό των σκευών, ο κος Τσενγκ είπε ότι τα σκεύη έχουν σίγουρα σημασία, καθώς η αισθητική του σερβίτσιου ενισχύει την τελετουργικότητα και αντανακλά την προσωπικότητα του οικοδεσπότη.
Οι άνθρωποι που έφτιαχναν παλιά τις τσαγιέρες, τις αντάλλασσαν με φαγητό. Υπάρχουν τσαγιέρες που κοστίζουν σήμερα τέσσερα εκατομμύρια ευρώ. Αυτές βέβαια δεν κυκλοφορούν στην αγορά.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του τσαγιού, η αλήθεια βρίσκεται στην απλότητα. Η ουσία δεν είναι τα υλικά, αλλά η διάθεση – ακόμη και με ένα απλό φλιτζάνι μπορεί κανείς να αντλήσει χαρά.
Η τελετή έχει και κοινωνικούς κανόνες. Η Μέλοντυ, με έναν πρόσχαρο τόνο, μεταφράζοντας τα λόγια του πατέρα της μας είπε ότι το τσάι σερβίρεται στο 80% του φλιτζανιού. Αν το γεμίσετε μέχρι πάνω, θεωρείται ότι «διώχνετε» τον επισκέπτη.
Οι καλεσμένοι, την ώρα που ο οικοδεσπότης τούς σερβίρει το τσάι, ευχαριστούν χτυπώντας απαλά το τραπέζι με τα δύο δάχτυλα ( με τον δείκτη και τον μέσο) ή με μια κλειστή γροθιά αν πρόκειται για μεγαλύτερο οικοδεσπότη.
Τα διακοσμητικά στο τραπέζι, όπως φρέσκα λουλούδια σε λεπτεπίλεπτα βάζα και διάφορα μικρά αντικείμενα, αντανακλούν την προσωπικότητα του οικοδεσπότη και γίνονται αφορμή για συζήτηση.
Το τραπέζι του τσαγιού συνήθως είναι κατασκευασμένο με αυλάκια που μαζεύουν το νερό αν τυχόν να χυθεί.
Η τελετή στη σύγχρονη κοινωνία
Ο κος Τσενγκ τόνισε πως η εμφάνιση του τσαγιού έχει παίξει σημαντικό ρόλο σε κάθε εποχή, αλλά στη σημερινή κοινωνία η αξία του είναι ακόμη πιο εμφανής. Σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία επιταχύνει τους ρυθμούς και οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται πιο περίπλοκες, το τσάι μάς βοηθά να ξαναβρούμε την απλότητα. Η τελετή προσφέρει χώρο για ήρεμη επικοινωνία, ενώ ακόμη και όταν κάποιος πίνει τσάι μόνος, λεπταίσθητα στοιχεία αυτή της διαδικασίας όπως τα αρώματα που αναδύονται ή η παρατήρηση της μεταμόρφωσης των φύλλων μέσα στο νερό, μπορεί να αποτελέσουν πηγή πνευματικής παρηγοριάς και έμπνευσης.
Σύγκριση με την ιαπωνική τελετή
Η κινεζική τελετή είναι πιο ευέλικτη και εστιάζει στην ποικιλία και την απόλαυση της γεύσης. Η ιαπωνική τελετή (Τσανογιού) είναι πιο αυστηρή και βαθιά συνδεδεμένη με τον Βουδισμό Ζεν, με έμφαση στο ουάμπι-σάμπι, την ομορφιά της απλότητας και της παροδικότητας. Η μεν κινεζική δημιουργεί ατμόσφαιρα κοινωνικής επικοινωνίας, η δε ιαπωνική μια εμπειρία εσωτερικής περισυλλογής. Το κινεζικό γκόνγκφου τσα μπορεί να διαρκέσει ώρες, με πολλαπλές εκχυλίσεις και ζωντανές συζητήσεις, ενώ το ιαπωνικό τελετουργικό εστιάζει στη μια στιγμή, στη σιωπή και στην απλότητα.
Η κινεζική τελετή του τσαγιού δεν είναι μόνο γεύση αλλά τρόπος ζωής. Από την αυστηρότητα της οξείδωσης μέχρι το χαμόγελο ενός συμβολικού πήλινου βατράχου, υπενθυμίζει ότι το τσάι δεν είναι απλώς ποτό, αλλά φιλοσοφία ζωής. Με ιστορία αιώνων, συνδυάζει φιλοσοφία, κοινωνικότητα και πνευματική αναζήτηση. Είναι μια γέφυρα ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, στη φύση και τον άνθρωπο. Είτε με ένα απλό φλιτζάνι είτε με ένα καλαίσθητο σετ, το γκόνγκφου τσα υπενθυμίζει ότι ακόμη και μέσα στον θόρυβο της σύγχρονης εποχής, υπάρχει χώρος για γαλήνη, αρμονία και αληθινή επικοινωνία.
