Στις 11 Σεπτεμβρίου 2025, ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα ανακοίνωσε την αναβάθμιση της Diella – ενός προηγμένου ψηφιακού βοηθού στο κυβερνητικό portal e-Albania – σε «Υπουργό Κρατικών Προμηθειών», με στόχο την εξάλειψη της διαφθοράς στους διαγωνισμούς δημοσίων έργων. Πρόκειται για την πρώτη φορά παγκοσμίως που ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης αποκτά επίσημο ρόλο σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο, προσελκύοντας διεθνές ενδιαφέρον.
Η Diella, ένα avatar γυναίκας με παραδοσιακή αλβανική ενδυμασία, αναπτύχθηκε από τη συνεργασία του Εθνικού Οργανισμού Πληροφορικής της Αλβανίας (AKSHI) με τη Microsoft, βασιζόμενη σε γλωσσικά μοντέλα υψηλής ακρίβειας. Έως τον Σεπτέμβριο του 2025, είχε ήδη εκδώσει 36.600 ψηφιακά έγγραφα και παρείχε σχεδόν 1.000 υπηρεσίες μέσω φωνητικών εντολών. Ο Ράμα διαβεβαίωσε ότι «οι δημόσιοι διαγωνισμοί θα είναι 100% απαλλαγμένοι από διαφθορά», εξασφαλίζοντας ταχύτητα, διαφάνεια και λογοδοσία.
Οι αντιδράσεις, ωστόσο, υπήρξαν άμεσες και έντονες. Η αντιπολίτευση του Δημοκρατικού Κόμματος κατήγγειλε την κίνηση ως αντισυνταγματική, τονίζοντας ότι το Σύνταγμα ορίζει σαφώς πως οι υπουργοί πρέπει να είναι φυσικά πρόσωπα, ηλικίας άνω των 18 ετών και με πλήρη πνευματική ικανότητα. Κατά την παρουσίαση της Diella στο Κοινοβούλιο, βουλευτές της αντιπολίτευσης διαμαρτυρήθηκαν έντονα, πετώντας μπουκάλια και σκουπίδια στην αίθουσα, προτού αποχωρήσουν από τη διαδικασία ψηφοφορίας. Παρά τις αντιδράσεις, η πρόταση εγκρίθηκε με 82 ψήφους υπέρ, χωρίς καμία συμμετοχή της αντιπολίτευσης.
Ιστορικά, οι κρατικές προμήθειες στην Αλβανία έχουν συνδεθεί με εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων δωροδοκίας, εκβιασμών και ευνοιοκρατίας, αποτελώντας σημαντικό εμπόδιο στις ενταξιακές διαδικασίες της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ελπίδα για «αμερόληπτη» επιλογή αναδόχων βασίζεται στην εφαρμογή τυποποιημένων κριτηρίων και τη δημιουργία ψηφιακών ιχνών που περιορίζουν την ανθρώπινη παρέμβαση. Ωστόσο, νομικοί εμπειρογνώμονες και τεχνοκριτικοί εγείρουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη λογοδοσία, τις ευθύνες σε περίπτωση σφάλματος ή κυβερνοεπιθέσεων, καθώς και τον κίνδυνο πιθανής χειραγώγησης των αλγορίθμων.
Ο Ράμα φαίνεται να έχει προβλέψει το ζήτημα της ευθύνης: με προεδρικό διάταγμα ανέλαβε προσωπικά τη «δημιουργία και λειτουργία» του εικονικού υπουργείου, διασφαλίζοντας ότι η τελική ευθύνη παραμένει ανθρώπινη. Η αποτελεσματικότητα της Diella στην πραγματική διαχείριση των κρατικών διαγωνισμών παραμένει ακόμη αδοκίμαστη. Η πλήρης ανάληψη υπουργικών καθηκόντων από ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, χωρίς ουσιαστική ανθρώπινη εποπτεία, αποτελεί παγκόσμια καινοτομία που θέτει θεμελιώδη ερωτήματα για τη σχέση τεχνολογίας και δημοκρατικών θεσμών.
Οι επόμενοι μήνες θα αποκαλύψουν εάν η Diella θα επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους της ή εάν θα επιβεβαιώσει τις επιφυλάξεις των επικριτών που χαρακτηρίζουν το εγχείρημα ως «θεατρική» επίδειξη τεχνολογίας χωρίς ουσιαστικό αντίκτυπο στην καταπολέμηση της διαφθοράς.
