Οι πρωτοβουλίες της Κίνας για εμβάθυνση της οικονομικής εμπλοκής και επιρροής της στην Αφρική συνεχίζονται με τον ίδιο ρυθμό, ενώ το Πεκίνο γιορτάζει τη γρήγορη κατασκευή λιμένων στις ακτές της ηπείρου σε πρόσφατες διπλωματικές και εμπορικές εκδηλώσεις.
Παρατηρητές προειδοποιούν ότι η αυξανόμενη κινεζική παρουσία στην Αφρική — που ταυτίζεται σε πολλά μέρη με το πρόγραμμα «Μία ζώνη, ένας δρόμος» του Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) — συνεχίζει την τάση παγίδευσης σε χρέος, εκμετάλλευσης πόρων και περιβαλλοντικής καταστροφής για χώρες στην ήπειρο.
Μόνο για αυτόν τον χρόνο, η Κίνα εμπλέκεται σε κατασκευή, χρηματοδότηση ή λειτουργία 78 λιμένων σε 32 αφρικανικές χώρες — περί το ένα τρίτο των 231 εμπορικών λιμένων που λειτουργούν στην Αφρική, σύμφωνα με το African Center for Strategic Studies (ACSS).
Σε σύγκριση, το ACSS σημείωσε σε αναφορά στις 10 Μαρτίου ότι λιμένες που χτίστηκαν ή βρίσκονται υπό την διαχείριση της Κίνας σε Ασία, Λατινική Αμερική, και Καραϊβική αριθμούν μόλις 34.
Ο Ντέηβυ Τ. Γουόνγκ, Κινέζος οικονομολόγος που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, είπε στην Epoch Times ότι κινεζικά προγράμματα λιμένων υποστηρίζουν τις άλλες πρωτοβουλίες του Πεκίνου στην Αφρική, κυρίως σιδηροδρόμους και λεωφόρους, καθώς και βιομηχανικά πάρκα.
«Αυτό υπηρετεί τις ανάγκες του προγράμματος ‘Μία ζώνη, ένας δρόμος’ του ΚΚΚ και τη φιλοδοξία του Πεκίνου να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια τάξη, να κερδίσει πρόσβαση σε πόρους, και να εξασφαλίσει εμπορικές οδούς», είπε ο Γουόνγκ.
Υπηρετώντας τα ‘παγκόσμια όνειρα’ του ΚΚΚ
Στις 11 Ιουνίου, τελετές υποδοχής έγιναν για την 25η Επέτειο του Φόρουμ για τη Σινο-Αφρικανική Συνεργασία και την Δ΄ Σινο-Αφρικανική Οικονομική και Εμπορική Έκθεση στην Τσανγκσά, επαρχία Χουνάν, στη νότια Κίνα. Την επόμενη μέρα άρχισε η εμπορική έκθεση. Παρευρίσκονταν ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι, οι ομόλογοί του από διάφορες αφρικανικές χώρες, και αρκετοί Αφρικανοί επικεφαλής, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγκάντα Ρομπίνα Ναμπάνγια και ο Λιβεριανός αντιπρόεδρος Τζερεμάια Κπαν Κουνγκ.
Άρθρα των κινεζικών κρατικών μέσων για τις εκδηλώσεις ανέφεραν την ικανότητα της χώρας να χτίζει λιμένες ανά την Αφρική και επαναλάμβαναν συνθήματα του ΚΚΚ για «καινοτόμο ανάπτυξη για τον Παγκόσμιο Νότο» και «η Αφρική ασπάζεται τα παγκόσμια όνειρα» του Κινέζου επικεφαλής Σι Τζινπίνγκ.
Ο Γουόνγκ ανέφερε τη συγκέντρωση προγραμμάτων κινεζικών λιμένων στην Δυτική Αφρική, αριθμώντας 35 σε σύγκριση με τους 17 στην Ανατολική Αφρική, 15 στη Νότια Αφρική και 11 στη Βόρεια Αφρική, σύμφωνα με έρευνα της ACSS. Εξασφαλίζοντας τις απομακρυσμένες ακτές του Βόρειου Ατλαντικού και του Κόλπου της Γουινέας, το κινεζικό καθεστώς ελέγχει κρίσιμες ναυτιλιακές διαδρομές για μεταφορά πετρελαίου, αερίου, και άλλων πόρων στην Κίνα.
Η Αφρική έχει περί το ένα τρίτο των ορυκτών πόρων του πλανήτη και είναι πλούσια σε υδρογονάνθρακες, σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών. Μαζί με την Κίνα, έχει επίσης τεράστιες εναποθέσεις στοιχείων σπανίων γαιών, που είναι απαραίτητα για κατασκευή μπαταριών και άλλων αγαθών υψηλής τεχνολογίας.
Επιπλέον της άμεσης χρηματοδότησης και κατασκευής, η Κίνα έχει την λειτουργία 10 αφρικανικών λιμένων, σύμφωνα με την ACSS.
Για παράδειγμα, η China Merchants Port Holdings, παρακλάδι της China Merchants Group, αγόρασε μετοχές 50% στον λιμένα Lomé Container Terminal στο Τόγκο μέσω μιας εξαγορασμένης εταιρείας της, κερδίζοντας έλεγχο λειτουργίας στον Λιμένα του Λόμε — τον μόνο βαθέων υδάτων στη Δυτική Αφρική τον καιρό της κατασκευής του.
Παρομοίως, η China Harbor Engineering Company, που έχτισε τον λιμένα βαθέων υδάτων «Λέκκι» στη Νιγηρία, απέκτησε το 54% των μετοχών και άδεια λειτουργίας 16 ετών. Ο «Λέκκι» είναι ένας από τους μεγαλύτερους και πιο πολυσύχναστους λιμένες της Δυτικής Αφρικής.
«Σκοτώνοντας τρία πουλιά με μία πέτρα»
Ο Γουόνγκ πρόσθεσε ότι οι κινεζικές αναπτύξεις λιμένων αλλού στην Αφρική «ενισχύουν τις παγκόσμιες ναυτιλιακές διαδρομές του ΚΚΚ» περαιτέρω μέσω επέκτασης της παρουσίας τους στον Ινδικό Ωκεανό, «ειδικά στην στρατηγική του επιρροή κοντά στα Στενά του Χορμούζ και Μπαμπ ελ Μαντέμπ».
Τα Στενά του Χορμούζ, μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, και η διώρυγα Μπαμπ ελ Μαντέμπ, που συνδέουν την Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του Άντεν, είναι κρίσιμα σημεία ναυτιλίας για παγκόσμιο εμπόριο και μεταφορά ενέργειας.
Ο Σου Τζου-γιουν, διευθυντής Στρατηγικής και Πόρων στο Ινστιτούτο Ταϊβάν για Εθνική Άμυνα και Ασφάλεια, είπε στην Epoch Times ότι η στρατηγική λιμένων του ΚΚΚ στην Αφρική έχει στόχο να εξασφαλίσει την οικονομική, διπλωματική και στρατιωτική θέση του Πεκίνου — κίνηση που περιέγραψε ως «σκοτώνοντας τρία πουλιά με μία πέτρα».
«Οικονομικά, εμπεριέχει την εξαγωγή κατασκευασμένων αγαθών και εισαγωγή πρώτων υλών», περιλαμβάνοντας μέταλλα όπως νικέλιο και κασσίτερο, είπε ο Σου.
«Αυτό είναι ένα εκτενές στρατηγικό σχέδιο, που εκτείνεται από οικονομία, σε διπλωματία, σε μελλοντικές στρατιωτικές ανάγκες», σημείωσε. «Η επένδυση δημιουργεί σχέσεις χρέους με το Πεκίνο, που μετά ενισχύουν την πραγματική διπλωματική επιρροή της Κίνας.»
«Στο τέλος, οι λιμένες ίσως μετατραπούν σε σταθμούς ανεφοδιασμού και παραμονής για τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό.»
Στρατηγικός ανταγωνισμός και κυριαρχία
Εγκαθιδρύοντας τον εαυτό της ως την κυρίαρχη δύναμη στην Αφρική, τα προγράμματα της Κίνας επίσης στοχεύουν να μειώσουν την αμερικανική παγκόσμια διπλωματική ισχύ.
Ο Γουόνγκ σημείωσε τις διπλές πολιτικο-στρατιωτικές συνέπειες της επέκτασης του Πεκίνου.
«Συνδυάζει την αγορά πόρων με προσκόλληση στο εμπορικό σύστημα με τον έλεγχο των σημείων ασφαλείας, και θα έχει βαθιές συνέπειες τόσο στην αφρικανική τοπική σταθερότητα όσο και στον παγκόσμιο γεωπολιτικό ανταγωνισμό», εξήγησε.
Σήμερα, η Κίνα λειτουργεί μόνο μία στρατιωτική βάση στο εξωτερικό, στον λιμένα του Τζιμπουτί στην Ανατολική Αφρική. Έχοντας ανοίξει το 2017, βρίσκεται στην νότια είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας μεταξύ Αφρικής και Μέσης Ανατολής, ελέγχοντας μια σημαντική ναυτιλιακή γραμμή που συνδέει Ασία, Αφρική και Ευρώπη.
Ο λιμένας έχει γίνει παράδειγμα της λεγόμενης ‘παγίδας χρέους’ που δημιουργεί το πρόγραμμα «Μία ζώνη, ένας δρόμος» του ΚΚΚ. Ο Γουόνγκ επεσήμανε ότι το χρέος του Τζιμπουτί προς την Κίνα αντιστοιχεί στο 80% του ΑΕΠ του.
Είπε ότι η μαζική επένδυση του ΚΚΚ στους λιμένες της Αφρικής «προκάλεσε την απώλεια ελέγχου κρίσιμων υποδομών από τις τοπικές κυβερνήσεις», εγείροντας σοβαρές «ανησυχίες κυριαρχίας και ασφάλειας».
Η κινεζική οικονομική δραστηριότητα στην Αφρική έχει δεχτεί επικρίσεις για την έμφασή της στην αφαίρεση πόρων από την ήπειρο εις βάρος της ανάπτυξης βιομηχανιών που δίνουν αξία, όπως και της περιβαλλοντικής προστασίας. Οι εργασιακές σχέσεις στις σινο-αφρικανικές συνεργασίες είναι συχνά κακές.
Μια έρευνα του 2022 του Ινστιτούτου Μελετών Ασφαλείας για κινεζικές επιχειρήσεις σε έξι αφρικανικές χώρες βρήκε ότι «ενώ η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής, οι καταχρηστικές εργασιακές πρακτικές των κινεζικών εταιρειών είναι λόγος ανησυχίας».
Άρθρο της 15ης Απριλίου του περιοδικού Africa Defense Forum λέει πως μια μεγαλύτερη «κινεζική ναυτική παρουσία στις αφρικανικές ακτές θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες για κάθε έθνος που ελπίζει να προστατεύσει τα εθνικά δικαιώματα αλιείας».
«Ο στόλος βαθέων υδάτων της Κίνας ήδη λεηλατεί τα αποθέματα της αλιείας σε όλο το μήκος της δυτικής αφρικανικής ακτής», παρατήρησε.
Ο Σου σχολίασε: «Αυτό είναι απλώς άλλη μια μορφή κακόβουλης εκμετάλλευσης» στο αναπτυξιακό μοντέλο του ΚΚΚ για την Αφρική. Σημείωσε ένα πρόσφατο κύμα επιθέσεων σε κινεζικές εταιρείες από τοπικές ένοπλες ομάδες στην Αφρική.
«Πολλοί Αφρικανοί πολίτες νιώθουν να έχουν υποστεί εκμετάλλευση και στοχοποιούν Κινέζους εργάτες και εταιρείες ως αντίποινα», είπε ο Σου.
