Με αφορμή το ακτιβιστικό επεισόδιο στην Εθνική Πινακοθήκη, επιτρέψτε μου να εκφράσω τη γνώμη μου σχετικά με την υποτιθέμενη ελευθερία των καλλιτεχνών, τη λογοκρισία και δυστυχώς κάποιο βαθμό υποκρισίας που μας διακατέχει. Δεν ξέρω ποια ήταν τα πραγματικά κίνητρα του βουλευτή που προκάλεσε φθορά στα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη. Αυτό που ξέρω όμως είναι ότι ως καλλιτέχνες βιώνουμε μια βαθειά παρακμή, ακολουθώντας τη γενικότερη κοινωνική τάση και κατάσταση. Είναι, πάντως, απορίας άξιον πώς τα έργα του κου Χριστόφορου Κατσαδιώτη φτάνουν να εκτεθούν σε ένα τόσο σημαντικό κρατικό ίδρυμα όπως είναι η Εθνική Πινακοθήκη.
Είναι γνωστή από χρόνια η αντίθεση προς την «κατεστημένη» ιστορική αντίληψη που αφορά τη μικρή και φτωχή μας πατρίδα ως προς τα ζητήματα ταυτότητας, όπως είναι η πνευματική και θρησκευτική συνείδηση, αλλά και η αίσθηση του ανήκειν σε μία κοινότητα και έναν λαό με συγκεκριμένα εθνικά χαρακτηριστικά. Δυστυχώς, η αναθεωρητική αυτή αντίθεση δεν δέχεται τη συζήτηση με τη σοβαρή υποστήριξη της «ηρωικής» ή «συντηρητικής» πλευράς των συμβάντων και γεγονότων, αλλά προτιμά να βρίσκει τρόπους να εκθέτει την άποψή της σε πανεπιστήμια και κρατικά ιδρύματα όπως η Εθνική Πινακοθήκη, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο την αντιπαράθεση με τους γνωρίζοντες την ιστορία και, ακόμη χειρότερα, σε αντίθεση προς το λαϊκό αίσθημα. Βεβαίως, με τα χρόνια το λαϊκό αίσθημα μειώνεται, αρρωσταίνει και, αποτραβηγμένο στον όλο και πιο δύσκολο αγώνα της επιβίωσης, συχνά ξεχνάει πού βρίσκονται τα παιδιά του και σε ποια χέρια έχει παραδώσει την εκπαίδευση και τη μόρφωση τους. Δείχνει, όμως, αυτή η αναθεωρητική ομάδα να χαίρεται ιδιαιτέρως όταν κάποιοι αντιδρούν κάπως σπασμωδικά και επεισοδιακά στην υποτιθέμενη προοδευτική αντίληψη. Ίσως γιατί ο ακτιβισμός, ως πιο «πρωτόγονη» μορφή έκφρασης, μάς ταιριάζει καλύτερα.
Ο ακτιβισμός αποτελεί βασικό «όπλο» της αναθεωρητικής και «προοδευτικής» τάσης. Με συγχωρείτε για τα εισαγωγικά στην έννοια της προόδου, αλλά γίνεται για να υπερασπίσουμε τη γλώσσα και την ελευθερία. Οι έννοιες δεν ανήκουν σε καμμία ιδεολογική παράταξη. Ο ακτιβισμός όμως, όπως και η καλλιτεχνική ελευθερία, είναι όπλα που η αναθεωρητική «παράταξη» τα ορίζει και τα χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Να δώσουμε κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα. Στον διεθνή χώρο, τα πρόσφατα χρόνια, είναι γνωστές οι ακτιβιστικές παρεμβάσεις σε μουσεία με στόχο την καταστροφή έργων για λόγους που αφορούν στην κλιματική αλλαγή, την ιστορική αναφορά στον ρατσισμό κλπ. Η είδηση αυτών των παρεμβάσεων, με τις απόπειρες καταστροφής καλλιτεχνικών έργων, στην Ελλάδα έχει παρουσιαστεί πολύ επιφανειακά, και μάλλον με ελαφρώς θετικό πρόσημο από τα «κανάλια». Όσο για την υπεράσπιση από την πλευρά των Ελλήνων καλλιτεχνών των κατεστραμμένων έργων… σιωπή. Στα καθ᾽ημάς, ο καλλιτέχνης Κωνσταντίνος Παππάς αποκλείστηκε από το 17ο φεστιβάλ που αφορά στο κόμικ, το 2023. Η ανακοίνωση του φεστιβάλ Comicdom για τον αποκλεισμό του καλλιτέχνη έλεγε τα εξής: «Υπέπεσε στην αντίληψή μας ότι έργα δημιουργού που συμμετέχει στον τομέα αυτοεκδόσεων Artists Alley του φετινού Comicdom Con Athens είναι φορείς ιδεών που δεν συνάδουν με τις αρχές της διοργάνωσης και ξεφεύγουν από το πλαίσιο της ιστορικής αναφοράς γεγονότων όπως είχε αφήσει να εννοηθεί από το δείγμα του έργου που έστειλε, προκειμένου να κριθεί για τη συμμετοχή του. Ως εκ τούτου, η διοργάνωση ανακαλεί τη θέση του εν λόγω καλλιτέχνη στο Artists Alley. Ευχαριστούμε όσους μας επέστησαν την προσοχή στο συγκεκριμένο ζήτημα.»
Όποιος έχει διάθεση, μπορεί να παρακολουθήσει τον νεαρό Κωνσταντίνο Παππά (που φαίνεται να έχει μία ωραία άγνοια για τα τεκταινόμενα στον ιδεολογικό αναθεωρητικό χώρο) να περιγράφει την περιπέτειά του, λέγοντας μεταξύ άλλων ότι ευχαριστεί πάρα πολύ για την εκστρατεία δυσφήμησης, η οποία οδήγησε στην εξάντληση ενός μεγάλου αριθμού των βιβλίων του. Το έγκλημά του ήταν ότι ασχολείται με την ιστορία, παραμένοντας στην παράθεση των γεγονότων σύμφωνα με τη «συντηρητική» άποψη. Ατυχώς, αλλά προφανώς, το θέμα αυτό δεν απασχόλησε τους συναδέλφους εικαστικούς.
Θέλω όμως να αναφερθώ και σε κάτι πιο δύσκολο. Στην 1η Bienalle της Αθήνας το 2007, στην Τεχνόπολη, παρατήρησα κάποια αντιφατικά στοιχεία. Ο πρόωρα «χαμένος» Στέλιος Φαϊτάκης είχε την ευκαιρία να δημιουργήσει σε μεγάλες επιφάνειες το «αναρχικό» του όνειρο με τη χρήση της αγιογραφικής εικονογραφικής αντίληψης και προοπτικής. Εντυπωσιακά έργα, που άνοιξαν στον τότε τριαντάχρονο καλλιτέχνη τον δρόμο για μία επιτυχημένη διεθνή καλλιτεχνική διαδρομή. Η πορεία του έργου του εξελίχθηκε αρκετα μέχρι το 2023 που έφυγε από τη μικροζωή, σε σημείο που δεν ταυτιζόταν πλέον με τη νεανική του ιδεολογία. Τότε όμως, το 2007, ο αγαπητός Στέλιος ήταν ακόμη όλος φωτιά. Και αυτό ζωγράφιζε! Φωτιές να καίνε τις τράπεζες και τις εκκλησίες, πλούσιους, κυβερνήτες και παπάδες κρεμασμένους σε τιμωρητικό θάνατο, μία ταλαίπωρη αστυνομία να υφίσταται την οργή των «αγανακτισμένων» – και όλα αυτά με την ευγενική χορηγία της Deutsche Bank. Για να μην παρεξηγηθώ, λατρεύω την αυθεντική προσωπικότητα του Στέλιου Φαϊτάκη και η πορεία του απέδειξε τη γνησιότητά του έργου του. Δεν λατρεύω όμως την Deutsche Bank, και η πορεία της αποδεικνύει τις προθέσεις της. Όσο για την προφητική καταστροφή της Αθήνας, μόλις ένα χρόνο πριν την έναρξη της πραγματοποίησής της το 2008, αυτή είναι μια ιστορία δύσκολη που μπορεί να μην ειπωθεί ποτέ…
Οι καλλιτέχνες συνεργαζόμαστε με τους οικονομικά δυνατούς. Αυτό δεν είναι απόλυτο και δεν ισχύει στον ίδιο βαθμό για όλους. Το δύσκολο είναι να κάνουμε τη δουλειά μας με αρτιότητα και να μην πουλήσουμε την ψυχή μας στο δαίμονα με σκοπό να πετύχουμε την ανόητη πορεία του Φάουστ. Το εύκολο είναι να είμαστε trendy – είτε με πρόσημο «προοδευτικό» είτε με «συντηρητικό». Γιατί είναι πιο εύκολο να ανήκεις στους πολλούς. Το τι πιστεύουν οι πολλοί, είναι δευτερεύον. Ο πουριτανισμός στις μέρες μας είναι αντεστραμμένος. Κάποτε σε έδειχναν γιατί είχες μακρυά μαλλιά και ίσως γιατί αλήτευες αντί να πας στην εκκλησία την Κυριακή. Σήμερα, σε δείχνουν γιατί ξέχασες να ενταχθείς στην «προοδευτική» εξέλιξη του πουριτανισμού. Σαν αυτούς της Νίκης, πραγματικά ξεχασμένα άτομα, που δεν μπορούν να ενταχθούν στην «προοδευτική» εξέλιξη των πραγμάτων. Το πρόβλημά τους όμως (αυτών της Νίκης) δεν είναι ότι δεν μπορούν να ενταχθούν στην «προοδευτική» ανοησία. Αυτό μάλλον είναι προσόν. Αλλά ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν το πνεύμα των καιρών. Να καταλάβουν ότι χρειάζεται να κάνουμε υπομονή, ώσπου να περάσει ο καιρός της χαζομάρας που φέρνει στα μουσεία μας έργα που δεν έχουν ούτε κόπο ούτε γνώση ούτε μεράκι.
Δεν ήθελα να θίξω κανένα, αλλά έθιξα πολλούς. Δεν βγάζω όμως τον εαυτό μου εκτός. Είμαστε υπεύθυνοι για τη συλλογική παρακμή. Ο καθένας στον βαθμό και τον τρόπο που του αναλογεί. Λυπάμαι που δημοσίως, έστω και έμμεσα, κρίνω το έργο του κου Χριστόφορου Κατσαδιώτη. Είναι όμως ανάγκη να παίρνουμε κάποτε την ευθύνη για τα πράγματα που μας αφορούν. Με την όση λίγη αγάπη έχω στην καρδιά μου και με την ευχή να καταλάβει και ο ίδιος το νόημα που περιέχει το όνομα του. Και ο Θεός να μας λυπηθεί… Μηδενός εξαιρουμένου…
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα την άποψη της Epoch Times.
Ο Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος είναι εικαστικός, περφόρμερ αυτοσχεδιασμού και ιεροψάλτης, μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών. Η δουλειά του έχει εκτεθεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του βρίσκονται στη συλλογή του Μουσείου Φωτογραφίας στη Θεσσαλονίκη.
