Η Μόσχα τερμάτισε επίσημα τη συμμετοχή της στην Πρωτοβουλία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, η οποία είχε επιτρέψει στην Ουκρανία να εξάγει σιτηρά μέσω της Μαύρης Θάλασσας παρά τις συνεχιζόμενες εχθροπραξίες.
«Η συμφωνία για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας δεν ισχύει πλέον», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ στους δημοσιογράφους στις 17 Ιουλίου, όταν έληξαν επίσημα οι όροι της συμφωνίας.
«Δυστυχώς, το μέρος της συμφωνίας που αφορά τη Ρωσία δεν εκπληρώθηκε», πρόσθεσε. «Κατά συνέπεια, η συμφωνία τερματίζεται.»
Η συμφωνία είχε επιτευχθεί με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας το περασμένο καλοκαίρι. Έκτοτε, επέτρεψε στην Ουκρανία να εξάγει περισσότερους από 30 εκατομμύρια τόνους σιτηρών από πέντε λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας σε διεθνείς αγοραστές.
Μετά την ανακοίνωση, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος προσπάθησε να μεσολαβήσει μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, δήλωσε ότι σκόπευε να μιλήσει με τον Ρώσο ομόλογό του με την ελπίδα να διασώσει τη συμφωνία.
«Πιστεύω ότι ο Ρώσος πρόεδρος [Βλαντίμιρ] Πούτιν επιθυμεί τη συνέχιση της συμφωνίας για τα σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας», ανέφερε ο κος Ερντογάν σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu.
Η Άγκυρα αποδίδει “μεγάλη σημασία» στη συμφωνία και συνεχίζει να συμμετέχει σε “έντονες διπλωματικές προσπάθειες» για να εξασφαλίσει τη συνέχισή της, πρόσθεσε ο κος Ερντογάν.
Σύμφωνα με το Anadolu, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν προτίθεται να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ για να συζητήσουν το θέμα.
Από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία στις αρχές του περασμένου έτους, η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, προσπάθησε να διατηρήσει έναν βαθμό ουδετερότητας μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών.
Υπό τον κο Ερντογάν, η Τουρκία έχει διατηρήσει σχετικά καλές σχέσεις με τη Ρωσία, με την οποία μοιράζεται εκτεταμένους εμπορικούς δεσμούς και εκτεταμένα θαλάσσια σύνορα.
Να συνεχιστούν οι εξαγωγές, προτείνει η Ουκρανία
Ο Ντένυς Μαρτσούκ, αναπληρωτής επικεφαλής του Αγροτικού Συμβουλίου της Ουκρανίας, του κορυφαίου οργανισμού αγροτικών επιχειρήσεων της χώρας, δήλωσε ότι οι ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών θα μπορούσαν να συνεχιστούν παρά την απόσυρση της Ρωσίας από τη συμφωνία.
“Εάν υπάρχουν εγγυήσεις ασφαλείας από τους εταίρους μας, τότε γιατί να μην διεξάγουμε την πρωτοβουλία για τα σιτηρά χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας;», ανέφερε ο ίδιος σύμφωνα με το Reuters.
Τη δήλωση του κου Μαρτσούκ επιβεβαίωσε και ο προέδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι ταναφέροντας χθες ότι το Κίεβο είναι διατεθειμένο να συνεχίσει τις εξαγωγές σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, παρά την ανακοίνωση της Μόσχας ότι η συμφωνία που είχε επιτευχθεί το περασμένο καλοκαίρι τερματίζεται «ντε φάκτο».
«Ακόμη και χωρίς τη Ρωσία, πρέπει να γίνουν τα πάντα για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό τον διάδρομο (για τις εξαγωγές) της Μαύρης Θάλασσας. Δεν φοβόμαστε», διαβεβαίωσε ο Ζελένσκι, σύμφωνα με τις δηλώσεις που ανάρτησε στο Facebook ο εκπρόσωπός του, Σέρχιι Νικιφόροφ.
Στο βιντεοσκοπημένο, βραδινό μήνυμά του, ο Ουκρανός πρόεδρος πρόσθεσε ότι έστειλε «επίσημες επιστολές στον πρόεδρο της Τουρκίας [Ρετζέπ Ταγίπ] Ερντογάν και τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών [Αντόνιο] Γκουτέρες για να τους προτείνει να συνεχιστούν» οι εξαγωγές.
«Η Ουκρανία, ο ΟΗΕ και η Τουρκία μπορούν από κοινού να διασφαλίσουν τη λειτουργία του διατροφικού διαδρόμου και την επιθεώρηση των πλοίων», υποστήριξε. Η Ρωσία δεν έχει το δικαίωμα να καθορίσει ποιος θα έχει αρκετό φαγητό και η πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας θα μπορούσε να λειτουργήσει και χωρίς τη συμμετοχή της Μόσχας, πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον Ζελένσκι, περίπου 33 εκατομμύρια τόνοι αγροτικών προϊόντων εξήχθησαν σε 45 χώρες στο πλαίσιο της συμφωνίας που υιοθετήθηκε τον Ιούλιο του 2022 από την Ουκρανία και τη Ρωσία, με τη μεσολάβηση της Τουρκίας και του ΟΗΕ.
Τα ρωσικά αιτήματα
Από την πρώτη στιγμή που τέθηκε σε ισχύ η πρωτοβουλία για τα σιτηρά, η Ρωσία παραπονέθηκε ότι δεν τηρήθηκαν βασικά μέρη της συμφωνίας, τα οποία θα της επέτρεπαν να εξάγει τα δικά της σιτηρά και λιπάσματα.
Ρώσοι αξιωματούχοι κατηγορούν επίσης τους δυτικούς συμμάχους του Κιέβου ότι εμποδίζουν τις ρωσικές γεωργικές εξαγωγές.
Η Μόσχα κατηγορεί επίσης τη Δύση ότι πιέζει τις τράπεζες να μην εκδώσουν δάνεια για την αγορά ρωσικών σιτηρών και εμποδίζει τη Ρωσία να εισάγει τον απαραίτητο γεωργικό εξοπλισμό.
Επιπλέον, η Μόσχα απαιτεί την επανασύνδεση της κύριας κρατικής αγροτικής τράπεζας της Ρωσίας με το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT.
Μόλις αντιμετωπιστούν αυτά τα αιτήματα, δήλωσε ο κ. Πεσκόφ, «η ρωσική πλευρά θα επιστρέψει αμέσως στην εφαρμογή της συμφωνίας».
Ρώσοι αξιωματούχοι, περιλαμβανομένου του κ. Πούτιν, υποστηρίζουν επίσης ότι ο αρχικός σκοπός της συμφωνίας για τα σιτηρά -να διασφαλιστεί η επισιτιστική ασφάλεια για τα φτωχότερα έθνη- παραμένει ανεκπλήρωτος.
Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, μόνο ένα ελάχιστο κλάσμα των εξαγόμενων ουκρανικών σιτηρών – λιγότερο από το 5% – φτάνει σε χώρες με χαμηλό εισόδημα.
«Ο κύριος στόχος της συμφωνίας -δηλαδή η προμήθεια σιτηρών σε χώρες που έχουν ανάγκη, συμπεριλαμβανομένης της αφρικανικής ηπείρου- δεν υλοποιήθηκε», δήλωσε ο κ. Πούτιν στον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Σιρίλ Ραμαφόζα στις 15 Ιουλίου, σύμφωνα με το Κρεμλίνο.
Η συντριπτική πλειοψηφία, υποστηρίζει το υπουργείο, έχει καταλήξει σε πλουσιότερα έθνη στην Ευρώπη και αλλού.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, είπε ότι το 60% των τροφίμων εξήχθησαν σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας.
Με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ, οι τρεις χώρες που επωφελήθηκαν περισσότερο από τις ουκρανικές εξαγωγές είναι η Κίνα, η Ισπανία και η Τουρκία.
Η Ρωσία και η Ουκρανία συγκαταλέγονται μεταξύ των κορυφαίων εξαγωγέων σιτηρών παγκοσμίως.
Κρεμλίνο: Καμία σχέση με την απεργία στην Κριμαία
Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, η απόφαση της Μόσχας να αποσυρθεί από τη συμφωνία για τα σιτηρά δεν σχετίζεται με την επίθεση μη επανδρωμένου αεροσκάφους που προκάλεσε μερική ζημιά στη στρατηγική γέφυρα του Κερτς, η οποία συνδέει τη Ρωσία με τη χερσόνησο της Κριμαίας.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 17ης Ιουλίου, η γέφυρα χτυπήθηκε από δύο πλωτά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο άνθρωποι, σύμφωνα με τις ρωσικές αρχές.
Η Μόσχα κατηγόρησε την Ουκρανία για «τρομοκρατική επίθεση». Το Κίεβο έχει αρνηθεί μέχρι στιγμής να σχολιάσει το περιστατικό.
Η Ρωσία προσάρτησε την περιοχή της Κριμαίας το 2014 μετά τη διεξαγωγή ενός αμφιλεγόμενου δημοψηφίσματος.
Ερωτηθείς για το αν η επίθεση στη γέφυρα επηρέασε την απόφαση της Μόσχας να αποσυρθεί από την πρωτοβουλία για τα σιτηρά, ο κος Πεσκόφ είπε: «Τα γεγονότα αυτά δεν σχετίζονται καθόλου μεταξύ τους.»
Επεσήμανε επίσης ότι ο κος Πούτιν «δήλωσε τη θέση της Ρωσίας [σχετικά με τη συμφωνία για τα σιτηρά] ακόμη και πριν από αυτή την τρομοκρατική επίθεση».
Τον περασμένο Οκτώβριο, η γέφυρα του Κερτς υπέστη σοβαρές ζημιές από μια τεράστια έκρηξη για την οποία η Μόσχα κατηγόρησε επίσης στην Ουκρανία.
Παρόλο που το Κίεβο δεν ανέλαβε αρχικά την ευθύνη για εκείνη την επίθεση, Ουκρανοί αξιωματούχοι πανηγύρισαν ευρέως.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Χάννα Μαλιάρ, αναπληρώτρια υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας, δήλωσε στο Telegram ότι η περσινή επίθεση στη γέφυρα του Κερτς είχε πραγματοποιηθεί για να «σπάσει η υλικοτεχνική υποδομή των Ρώσων».
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
