Πρόσφατες δηλώσεις συμβούλου του Τούρκου προέδρου Ερντογάν σχετικά με νέο λογισμικό κατασκοπείας που στόχευσε την Τουρκία με τη συνδρομή της Μοσάντ και των ΗΑΕ ανοίγουν ένα παράθυρο σε έναν πολύπλοκο κόσμο ψηφιακής κατασκοπείας, γεωπολιτικών αντιθέσεων και αντιφατικών συμμαχιών. Η έρευνα αποκαλύπτει ότι πίσω από τους ισχυρισμούς κρύβεται μια δεκαετία συνεργασίας μεταξύ Ισραήλ και ΗΑΕ στον τομέα της ψηφιακής κατασκοπείας, ενώ παράλληλα η Τουρκία βρίσκεται εν μέσω αντικρουόμενων συμφερόντων που περιλαμβάνουν την Άγκυρα τόσο ως στόχο όσο και ως παίκτη σε αυτό το σκοτεινό παιχνίδι.
Η σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΗΑΕ είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και αντιφατική. Για περισσότερο από μια δεκαετία μετά την Αραβική Άνοιξη του 2011, οι δύο χώρες βρίσκονταν σε ανοιχτή αντιπαράθεση. Η Τουρκία υποστήριζε πολιτικά ισλαμικά κινήματα και την Αδελφότητα των Μουσουλμάνων, ενώ τα ΗΑΕ τα αντιμετώπιζαν ως υπαρξιακή απειλή. Οι συγκρούσεις στη Λιβύη, την Αίγυπτο, τη Συρία και το Κατάρ μετέτρεψαν την Άγκυρα και το Άμπου Ντάμπι σε περιφερειακούς αντιπάλους.
Pegasus: Το όπλο της σύγχρονης κατασκοπείας
Στο επίκεντρο του παιχνιδιού βρίσκεται το Pegasus, το πιο εξελιγμένο λογισμικό κατασκοπείας που έχει αναπτυχθεί ποτέ. Δημιουργημένο από την ισραηλινή εταιρεία NSO Group, το Pegasus έχει μετατραπεί σε ένα παγκόσμιο εργαλείο παρακολούθησης που χρησιμοποιείται από δεκάδες κυβερνήσεις. Η ιδιαιτερότητά του έγκειται στην ικανότητά του να εγκαθίσταται σε κινητά τηλέφωνα χωρίς καμία ενέργεια από τον χρήστη — αυτό που οι ειδικοί ασφαλείας ονομάζουν επίθεση «χωρίς κλικ» («zero-click»).
Το λογισμικό μπορεί να ενεργοποιήσει την κάμερα και το μικρόφωνο μιας συσκευής, να αποκτήσει πρόσβαση σε κρυπτογραφημένα μηνύματα από εφαρμογές όπως WhatsApp και Signal, να παρακολουθεί την τοποθεσία του στόχου και να εξάγει φωτογραφίες, email και κωδικούς πρόσβασης. Σύμφωνα με έρευνες του Citizen Lab και της Amnesty International, τουλάχιστον 50.000 τηλεφωνικοί αριθμοί έχουν συμπεριληφθεί σε λίστες στόχων, με τουλάχιστον 189 δημοσιογράφους και 85 ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων να έχουν στοχοποιηθεί παγκοσμίως.
Η NSO Group δηλώνει ότι το Pegasus πωλείται αποκλειστικά σε «νόμιμες, ελεγμένες υπηρεσίες πληροφοριών και επιβολής του νόμου κυρίαρχων κρατών» για την πρόληψη της τρομοκρατίας. Ωστόσο, δεκάδες έρευνες έχουν καταδείξει ότι το λογισμικό χρησιμοποιείται συστηματικά για την παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολιτικών αντιπάλων και ακτιβιστών.
Η συμμαχία ΗΑΕ-Ισραήλ στον κυβερνοχώρο
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αναδείχθηκαν σε έναν από τους μεγαλύτερους πελάτες της NSO Group, αποκτώντας πρόσβαση στο Pegasus ήδη από το 2013 — επτά χρόνια πριν την επίσημη ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ το 2020. Όπως αποκάλυψαν οι διαρροές του Pegasus Project το 2021, τα ΗΑΕ στόχευσαν περισσότερους από 10.000 τηλεφωνικούς αριθμούς, γινόμενα ένα από τα πιο επιθετικά κράτη στη χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ότι τα ΗΑΕ απέκτησαν όχι μία αλλά δύο ξεχωριστές άδειες Pegasus: μία για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Άμπου Ντάμπι και μία δεύτερη για το Εμιράτο του Ντουμπάι. Αυτή η διπλή δομή αντανακλά την πολυπλοκότητα της εξουσίας στα ΗΑΕ και την ένταση της επένδυσης στις δυνατότητες ψηφιακής κατασκοπείας.
Μεταξύ των θυμάτων της εμιρατικής παρακολούθησης περιλαμβάνονται ο Αχμέντ Μανσούρ [Ahmed Mansoor], διεθνώς αναγνωρισμένος ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων που φυλακίστηκε στα ΗΑΕ, η ακτιβίστρια Λουτζαίν αλ Χαθλούλ [Loujain Al-Hathloul] από τη Σ. Αραβία, δημοσιογράφοι των Financial Times, του CNN, του Economist αλλά και τουρκικών μέσων ενημέρωσης, καθώς και ο Τούρκος δημοσιογράφος Τουράν Κισλακτσί [Turan Kışlakçı], στενός φίλος του δολοφονημένου Τζαμάλ Κασόγκι [Jamal Khashoggi].
Project Raven: Η σκοτεινή πλευρά της συνεργασίας
Πέρα από το Pegasus, τα ΗΑΕ ανέπτυξαν ιδιωτικές δυνατότητες κυβερνοκατασκοπείας μέσω του Project Raven, μιας μυστικής επιχείρησης που προσέλαβε πρώην αναλυτές της αμερικανικής NSA για να διενεργούν κυβερνοεπιθέσεις για λογαριασμό των μυστικών υπηρεσιών των ΗΑΕ. Το πρόγραμμα, που λειτουργούσε από μια έπαυλη στο Άμπου Ντάμπι με την κωδική ονομασία «Villa», ξεκίνησε το 2008 και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην εταιρεία των ΗΑΕ DarkMatter το 2016.
Σύμφωνα με πρώην συμμετέχοντες που μίλησαν στο Reuters, το Project Raven αρχικά επικεντρωνόταν σε τρομοκρατικές απειλές, αλλά σταδιακά επεκτάθηκε στοχεύοντας κυβερνήσεις, διπλωμάτες, δημοσιογράφους και ακτιβιστές. Το 2022, τρεις πρώην Αμερικανοί αξιωματούχοι πληροφοριών — οι Μαρκ Μπάιερ, Ράιαν Άνταμς και Ντάνιελ Γκέρικ [Marc Baier, Ryan Adams, Daniel Gericke] —παραδέχθηκαν την ενοχή τους και τιμωρήθηκαν με απαγόρευση συμμετοχής σε εξαγωγικές δραστηριότητες όπλων, ενώ κατέβαλαν συνολικά 1,68 εκατομμύρια δολάρια.
Η DarkMatter, η εταιρεία που ανέλαβε το Project Raven, ήταν στενά συνδεδεμένη με την Εθνική Αρχή Ηλεκτρονικής Ασφάλειας (NESA) των ΗΑΕ και διατηρούσε γραφεία μόλις δύο ορόφους πέρα από τις μυστικές υπηρεσίες. Η εταιρεία όχι μόνο ανέπτυξε δυνατότητες παρακολούθησης για τα ΗΑΕ, αλλά σύμφωνα με αναφορές είχε και επαφές με την Κίνα, εγείροντας ανησυχίες για διαρροή αμερικανικής τεχνολογίας πληροφοριών.
Το δίκτυο κατασκοπείας των ΗΑΕ στην Τουρκία
Το 2019, η Τουρκία αποκάλυψε ένα εκτεταμένο δίκτυο κατασκοπείας των ΗΑΕ που λειτουργούσε σε όλη τη χώρα. Η τουρκική Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (MIT) συνέλαβε τους Σαμίρ Σαμίχ Σαμπάν και Ζάκι Υ.Μ. Χασάν [Samir Samih Shaban, Zaki Y.M. Hasan], με την κατηγορία συλλογής πληροφοριών για αντιπάλους των ΗΑΕ μετά τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη, το 2018. Ο Χασάν πέθανε στη φυλακή υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες λίγο μετά τη σύλληψή του.
Οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν μάθει ότι τα ΗΑΕ, σε συνεργασία με το Ισραήλ, σχεδίαζαν να αποσταθεροποιήσουν την Τουρκία, το Ιράν και το Κατάρ. Κεντρικός παίκτης σε αυτό το δίκτυο ήταν ο Μουχαμάντ Νταχλάν [Muhammad Dahlan], πρώην επικεφαλής ασφαλείας της Παλαιστινιακής Αρχής, γνωστός ως ο «εκτελεστής» της Μέσης Ανατολής, ο οποίος διατηρούσε επαφές με πρόσφατα ιδρυθέντα μέσα ενημέρωσης στην Τουρκία.
Το 2020, ένας ακόμη ύποπτος, ο Ιορδανός-Παλαιστίνιος Αχμέντ αλ Αστάλ [Ahmed al-Astal], συνελήφθη με την κατηγορία της κατασκοπείας για τα ΗΑΕ ενώ εργαζόταν ως δημοσιογράφος στην Τουρκία. Σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, ο Αλ Αστάλ έλαβε περίπου 400.000 δολάρια για τις υπηρεσίες του, παρακολουθώντας Άραβες πολιτικούς φυγάδες και δημοσιογράφους που είχαν βρει καταφύγιο στην Τουρκία.
Παρά το ιστορικό της εκατέρωθεν κατασκοπείας, οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΑΕ υπέστησαν δραματική ανατροπή το 2021. Η οικονομική κρίση στην Τουρκία και οι γεωπολιτικές αλλαγές στην περιοχή οδήγησαν σε ταχεία προσέγγιση. Τον Νοέμβριο 2021, ο πρίγκιπας διάδοχος των ΗΑΕ Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ [Mohammed bin Zayed] επισκέφθηκε την Άγκυρα, ενώ τον Φεβρουάριο 2022 ο Ερντογάν ανταπέδωσε την επίσκεψη στο Άμπου Ντάμπι.
Οι δύο χώρες υπέγραψαν δεκάδες συμφωνίες αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων σε τομείς όπως το εμπόριο, οι επενδύσεις, η άμυνα και η τεχνολογία. Το 2022, οι εμπορικές συναλλαγές έφτασαν τα 19 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα ΗΑΕ δεσμεύθηκαν να επενδύσουν 10 δισεκατομμύρια δολάρια στην τουρκική οικονομία. Τον Ιούλιο 2025, οι δύο χώρες υπέγραψαν διμερή συμφωνία για την προστασία διαβαθμισμένων πληροφοριών στη συνεργασία της αμυντικής βιομηχανίας, ανοίγοντας τον δρόμο για κοινά στρατιωτικά έργα.
Αυτή η ραγδαία προσέγγιση δημιουργεί ένα αντιφατικό τοπίο: από τη μία πλευρά, οι δύο χώρες αναπτύσσουν στενούς οικονομικούς και αμυντικούς δεσμούς, ενώ από την άλλη το παρελθόν κατασκοπείας και η συνεχιζόμενη συνεργασία των ΗΑΕ με το Ισραήλ στον κυβερνοχώρο παραμένουν πηγές ανησυχίας για την Άγκυρα.
Ο πόλεμος κατασκοπείας Τουρκίας-Ισραήλ
Παράλληλα με την κατασκοπευτική δραστηριότητα των ΗΑΕ, η Τουρκία αντιμετωπίζει και εντατική ισραηλινή κατασκοπεία στο έδαφός της. Από το 2023, οι τουρκικές αρχές έχουν συλλάβει δεκάδες άτομα κατηγορούμενα για κατασκοπεία υπέρ της Μοσάντ.
Τον Ιανουάριο 2024, η Τουρκία συνέλαβε 34 υπόπτους που κατηγορούνταν ότι σχεδίαζαν «αναγνώριση» και «παρακολούθηση, επίθεση και απαγωγή» αλλοδαπών που ζουν στην Τουρκία, ιδίως Παλαιστινίων. Η Μοσάντ φέρεται να προσέλαβε Παλαιστίνιους και Σύρους υπηκόους εντός της Τουρκίας ως μέρος της επιχείρησης κατά αλλοδαπών που ζουν στη χώρα.
Τον Φεβρουάριο 2024, επτά ακόμη άτομα συνελήφθησαν με την κατηγορία ότι πωλούσαν πληροφορίες στη Μοσάντ σχετικά με την παρακολούθηση ατόμων. Σύμφωνα με αναφορές, οι ύποπτοι στόχευαν να παρατηρήσουν και να τραβήξουν φωτογραφίες των στόχων τους, να εγκαταστήσουν συσκευές παρακολούθησης και να συλλέξουν πρόσθετες πληροφορίες για τη Μοσάντ.
Τον Οκτώβριο 2023, συνελήφθη ο Σερκάν Τσίτσεκ [Serkan Çiçek], ιδιωτικός ερευνητής που κατηγορήθηκε ότι δούλευε απευθείας για τη Μοσάντ. Ο Τσίτσεκ φέρεται να είχε επαφή με μέλος του Κέντρου Διαδικτυακών Επιχειρήσεων της Μοσάντ με το όνομα Φεϊζάλ Ρασήντ [Faysal Rasheed], και παραδέχθηκε ότι παρακολουθούσε Παλαιστίνιο ακτιβιστή στη συνοικία Μπασάκσεχιρ, στην Κωνσταντινούπολη, λαμβάνοντας 4.000 δολάρια σε κρυπτονόμισματα.
Η Χαμάς και το τουρκικό παράδοξο
Ένα κρίσιμο στοιχείο στις εντάσεις Τουρκίας-Ισραήλ είναι η στενή σχέση της Άγκυρας με τη Χαμάς. Ο Ερντογάν αποκάλεσε τη Χαμάς «ομάδα αντίστασης» και «μουτζαχεντίν που μάχονται για να υπερασπιστούν τη γη και τον λαό τους», αρνούμενος να την καταδικάσει για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023.
Η Τουρκία φιλοξενεί επίσημους εκπροσώπους της Χαμάς και αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για ηγέτες του οργανισμού από το 2011. Σύμφωνα με το ισραηλινό Shin Bet, η Χαμάς έχει εγκαταστήσει κέντρο διοίκησης στην Τουρκία που χρησιμοποιεί για την πρόσληψη επιχειρησιακών στελεχών και την εποπτεία επιχειρήσεων στη Μέση Ανατολή. Τον Ιανουάριο 2025, ο Ερντογάν συναντήθηκε στην Άγκυρα με αντιπροσωπεία της Χαμάς με επικεφαλής τον Μουχαμάντ Νταρβίς [Muhammad Darwish], πρόεδρο του Συμβουλίου Σούρα, και τον Χαλέντ Μασάλ [Khaled Mashal], «εξωτερικό» ηγέτη της Χαμάς.
Η φιλοξενία που προσφέρει η Τουρκία στη Χαμάς έχει καταστήσει το έδαφός της κύριο στόχο των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. Τον Δεκέμβριο 2023, ο επικεφαλής του Shin Bet, Ρονέν Μπαρ [Ronen Bar], δήλωσε ότι το Ισραήλ είναι αποφασισμένο να σκοτώσει τους ηγέτες της Χαμάς «οπουδήποτε στον κόσμο [κι αν βρίσκονται]» – ακόμα και στο Κατάρ, στην Τουρκία ή στον Λίβανο. Ο Ερντογάν προειδοποίησε το Ισραήλ ότι θα αντιμετωπίσει «σοβαρές συνέπειες» αν επιχειρήσει δολοφονίες μελών της Χαμάς σε τουρκικό έδαφος.
Παρά τη δημόσια ρητορική, υπάρχουν ενδείξεις ότι η συνεργασία των πληροφοριών μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ συνεχίζεται παρασκηνιακά. Τον Νοέμβριο 2024, ισραηλινά μέσα ανέφεραν ότι ο Ρονέν Μπαρ είχε μυστική συνάντηση με τον Τούρκο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Ιμπραήμ Καλίν [İbrahim Kalın] στην Άγκυρα, εστιάζοντας στην τύχη των Ισραηλινών ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς στη Γάζα και τον πιθανό ρόλο της Τουρκίας στη διευκόλυνση της απελευθέρωσής τους.
Ο ρόλος του Mesut Hakkı Caşın
Ο καθηγητής Μεσούτ Χακκί Κασίν [Mesut Hakkı Caşın], που φέρεται να είναι η πηγή των ισχυρισμών για το νέο λογισμικό κατασκοπείας, είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και σύμβουλος του προέδρου Ερντογάν σε θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής. Πρώην αξιωματικός του στρατού, ο Κασίν είναι γνωστός για τις επιθετικές δηλώσεις του σχετικά με την τουρκική εξωτερική πολιτική.
Τον Δεκέμβριο 2020, ο Κασίν προκάλεσε αντιδράσεις όταν απείλησε να σκοτώσει Αμερικανούς στρατιώτες στην Ελλάδα, λέγοντας ότι «δύο από τα τάγματά μας θα εισβάλουν [στην Ελλάδα] και θα διδάξουν σε όλους τους Αμερικανούς [που έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα] πώς να κολυμπούν στα νερά του Αιγαίου». Επίσης δήλωσε ότι η Τουρκία μπορεί να κλείσει τις βάσεις της στα αμερικανικά στρατεύματα και να ζητήσει από τις ΗΠΑ να αφαιρέσουν το ραντάρ του ΝΑΤΟ από το Κιουρετσίκ.
Οι δηλώσεις του Κασίν σχετικά με το λογισμικό κατασκοπείας των ΗΑΕ και της Μοσάντ εντάσσονται σε ένα ευρύτερο μοτίβο αντι-δυτικής και αντι-ισραηλινής ρητορικής που έχει ενταθεί υπό τη διακυβέρνηση Ερντογάν, ιδίως μετά τον πόλεμο της Γάζας.
Οι ισχυρισμοί για δολοφονίες, όμως, μέσω τηλεφώνου που αναφέρει ο σύμβουλος του Ερντογάν δεν είναι απλώς μία ακόμη θεωρία. Τον Σεπτέμβριο 2024, ο κόσμος έγινε μάρτυρας της πιο εντυπωσιακής επίδειξης αυτής της τεχνολογίας: χιλιάδες βομβητές που ανήκαν σε μέλη της Χεζμπολάχ εξερράγησαν ταυτόχρονα στον Λίβανο και τη Συρία.
